Khu bảo tồn thiên nhiên (KBT) Kim Hỷ trải rộng trên địa bàn hai huyện Na Rì và Bạch Thông, có nhiều loài động, thực vật quý hiếm, nghiêm cấm xâm hại dưới bất kỳ hình thức nào. Tuy nhiên, thời gian qua, nhân dân các địa phương nêu trên phát triển mạnh chăn nuôi trâu, bò, dê trong KBT, xâm hại nghiêm trọng đa dạng sinh học ở đây.
Một số người dân ở hai xã Cao Sơn, Vũ Muộn thuộc huyện Bạch Thông đã phát triển trang trại chăn nuôi ngay trong KBT. Thời gian vừa qua, người dân xã Cao Sơn chặt hai cây nghiến, một cây kim giao, là hai loài cây gỗ quý hiếm để làm chuồng trại chăn nuôi. Theo thống kê của KBT Kim Hỷ, hiện nay có gần 1.400 con trâu, bò, dê, trong đó 650 con dê chăn thả tự nhiên trong KBT.
Cán bộ kiểm lâm KBT Kim Hỷ cho biết: Gia súc hằng ngày xâm hại KBT, đặc biệt dê là loài ăn tạp, toàn ăn lá và ngọn cây rừng, khi đã bị dê ăn thì các loài cây không thể phát triển được nữa. Dê có giá trị kinh tế cao, không phải đầu tư chăn nuôi vì chăn thả trong rừng là phát triển. Chính quyền một số xã sử dụng vốn từ các chương trình, dự án mua giống dê phát cho hộ nghèo. Người dân nhiều xã phát triển chăn nuôi dê cho nên đàn dê trong KBT tăng nhanh, tốc độ xâm hại KBT ngày càng đáng lo ngại.
Trước tình hình đó, ngày 25-2-2016, Ban Quản lý KBT Kim Hỷ ban hành Văn bản số 34 nêu rõ: Việc chăn thả gia súc trong KBT đã gây ảnh hưởng đến cảnh quan, hệ sinh thái, tài nguyên đa dạng sinh học. Do đó nhân dân phải đưa gia súc ra khỏi KBT trước ngày 16-4-2016.
Tuy nhiên, ngay sau khi Ban Quản lý KBT Kim Hỷ ban hành văn bản này, chính quyền và người dân một số địa phương phản ứng, nếu không cho chăn thả gia súc trong KBT thì không thể phát triển chăn nuôi, kinh tế không phát triển được. Người dân phản ứng gay gắt nên ngày 1-4-2016, Ban Quản lý KBT Kim Hỷ “buộc” phải hoãn thực hiện chủ trương nêu trên.
Bảo tồn cảnh quan, hệ sinh thái, tài nguyên đa dạng sinh học ở KBT Kim Hỷ là cần thiết, phát triển chăn nuôi để cải thiện đời sống nhân dân cũng là quan trọng. Giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa bảo tồn và phát triển, cụ thể là chăn thả gia súc ở đâu, chăn thả như thế nào để vừa phát triển chăn nuôi, lại không xâm hại KBT Kim Hỷ đang là vấn đề cấp thiết đặt ra đối với chính quyền, nhân dân địa phương, Ban Quản lý KBT Kim Hỷ và tỉnh Bắc Cạn.
