Năm 2018, lễ hội Phài Lừa được công nhận là di sản văn hoá phi vật thể quốc gia. Đây là lễ hội mang tính chất truyền thống, độc đáo, gắn liền với truyền thuyết sông nước của người dân xã Hồng Phong và các xã lân cận nơi con sông Bắc Giang chảy qua.
Nguyễn Văn Thắng, Phó Giám đốc Trung tâm Văn hóa, Thể thao và Truyền thông huyện Bình Gia giải thích ý nghĩa của lễ hội: "Phài" nghĩa là "chèo", "Lừa" nghĩa là "bè" - "Phài lừa" nghĩa là Lễ hội "Chèo bè".
Đến với lễ hội, du khách sẽ được hòa mình vào các trò chơi dân gian gắn với vùng sông nước như: Đua bè, lặn bắt chân vịt, thi bơi...; được đắm chìm trong những làn điệu sli, lượn mượt mà của những đôi nam thanh nữ tú. Đặc biệt, được lắng nghe một truyền thuyết thần Rắn diệt Thuồng luồng trên sông có ý nghĩa nhân văn sâu sắc, là nguồn cội của lễ hội...
Lễ hội gồm 2 phần: Lễ và Hội. Phần lễ, thầy mo sẽ đại diện cho ba dòng họ cai quản Đình là dòng họ Vi, Đỗ, Nông, bà con nhân dân quanh vùng làm lễ cúng Đình Ông, Đình Bà và thần Rắn, cầu mong mùa màng bội thu, mưa thuận gió hòa, sông nước nhiều tôm cá, cuộc sống ấm no...
Mâm lễ được làm từ các sản vật địa phương như: Lợn quay, gà, mâm xôi cẩm, xôi gấc, bánh dày, bánh ngải, chai rượu, hoa quả, bánh kẹo…. mang nét đặc trưng rất riêng của văn hóa ẩm thực Lạng Sơn nói chung, bà con các dân tộc Tày, Nùng huyện Bình Gia nói riêng.
Phần hội, đặc sắc nhất là cuộc tranh tài thi Phài Lừa (còn gọi là đua bè mảng, thi lặn, lặn bắt chân vịt, thi bơi sải) của các chàng trai đến từ các thôn, bản trong xã. Trước khi lễ hội diễn ra, mỗi thôn, bản đã phải tiến hành làm bè, cho các vận động viên luyện tập để hiểu, kết hợp ăn ý trong quá trình thi đấu.
 |
Các đội đua thuyền của các xã trong huyện Bình Gia (Lạng Sơn), tham gia tranh giải đua thuyền trên sông Bằng Giang. |
Ngày mở hội, mỗi đội gồm 3 vận động viên phải vượt qua 3 vòng trên khúc sông dài 1.000m. Đặc biệt, trước khi về đích, mỗi bè phải lật 3 vòng trước đình thờ thần Rắn, tái hiện hình ảnh chàng Rắn đang oằn mình đánh lại lũ thuồng luồng gian ác và uốn mình 3 vòng trên sông để từ biệt cha mẹ, dân làng.
Ông Lèo Văn Hiệp, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Bình Gia cho biết: Năm nay, Lễ hội được tổ chức trong 2 ngày 22 và 23/5 (mùng 4 và 5/4 âm lịch), tại Khu đình Pác Lọ Đảng, thôn Văn Mịch, xã Hồng Phong.
Lễ hội diễn ra với nhiều hoạt động như: Trưng bày, giới thiệu nét đẹp văn hóa, sản phẩm nông, lâm nghiệp địa phương; đua bè mảng; thi bơi, lặn bắt vịt, các trò chơi dân gian như đánh chắt, đánh cù, ô ăn quan… Đêm giao lưu văn nghệ giữa các thôn, cơ quan, đơn vị, trường học; thi tìm hiểu di sản địa chất và lễ hội Phài Lừa dành cho 19 đội đến từ 19 xã, thị trấn…
Sau ba năm dịch Covid-19, hội Phài Lừa chính thức mở lại sẽ thu hút hàng nghìn du khách và đông đảo bà con nhân dân địa phương tham gia.
