Độc đáo Lễ hội “Lăng ngư Ông” ở Ninh Thuận

Ông Lê Khán, Trưởng Ban tổ chức Lễ hội Lăng ngư Ông xã Thanh Hải cho biết, Lễ hội Lăng thần Nam Hải được tổ chức giữa tháng 3 Âm lịch. Năm nay, ngày lễ hội diễn ra từ ngày 26-4 đến 1-5 (tức ngày 11 đến 16-3 Âm lịch) trùng vào những ngày lễ lớn của đất nước, nên người dân vùng biển nơi đây rất háo hức và phấn khởi vì từ đầu năm 2018 đến nay, thời tiết thuận lợi nên ngư dân trúng đậm nhiều chuyến khai thác cá nục, mực..., nhà nào cũng được no ấm.

Tùy theo nguồn lợi hải sản riêng của mỗi vùng biển, nên ngư dân ở Ninh Thuận có những phong tục cúng lễ hội khác nhau. Tuy nhiên, Lễ hội “Lăng ngư Ông” được duy trì lâu đời nhất, được bảo tồn và truyền tụng từ thế hệ này đến thế hệ khác.

Lễ cúng tế được tổ chức long trọng tại Lăng ngư Ông được xem là lễ chính. Tại đây các bô lão, người có uy tín và những người đã từng thoát chết trên biển khi gặp bão tố... xếp hàng dâng hương, bày tỏ lòng biết ơn trời đất, mẹ biển đã giữ mưa thuận gió hòa, ngư dân bình an trong những chuyến ra khơi.

Bằng cách ghép ba chiếc tàu lớn với nhau vươn khơi trong Lễ Nghinh Ông, ngư dân Thanh Hải tin rằng tàu sẽ vượt qua mọi dông bão.

Nhiều cụ già làng Thanh Hải kể: Từ lúc thành lập làng đến nay ước tính hàng trăm năm, các thế hệ ngư dân nơi đây không ít lần gặp nạn trên biển, ngoài khơi xa, nhưng rồi được “Ông” cứu sống rất nhiều người trong những trận phong ba, bão tố, từ đó, làng luôn ghi nhớ ơn cứu mạng, nên đã lập lăng thờ cúng cho “Ông” hằng năm.

Lễ hội Lăng Thần Nam Hải, “Lễ Nghinh Ông” là nghi lễ thiêng liêng của người dân vùng biển nơi đây, vì từ lâu, lễ hội này được xem như văn hóa tâm linh của bà con. Trước ngày diễn ra lễ hội từ ba đến bảy ngày, từ người già đến trẻ, thanh niên, phụ nữ như bỏ qua mọi hiềm khích, không thể hiện hành động xấu đối với tất cả mọi người trong làng… (được ví như giữ cho mình thanh khiết để tham gia lễ hội – PV).

Theo thông lệ, đúng 13 giờ ngày 11 tháng 3 Âm lịch, Lễ Nghinh Ông (còn gọi là lễ rước linh hồn Ông Nam Hải) được tiến hành. Lễ rước gồm hàng chục chiếc tàu lớn nhất làng cùng với những người khỏe mạnh, can trường nhất, tinh thần sảng khoái nhất… được làng tuyển chọn để lên ba chiếc tàu lớn đại diện, được xem là hành nghề hiệu quả nhất trong các năm được ghép chặt vào nhau, đợi sẵn bên bờ kè và khởi hành từ lăng Ông Nam Hải hướng ra biển khơi.

Một nghi thức trước khi tàu xuất phát ra khơi cúng lễ Nghinh Ông.

Đi đầu là đoàn Lân, Sư, Rồng, tiếp đến là đội múa náp, rồi đoàn nghinh với một đoàn người gồm các vị kỳ lão, kỳ hương, đội khuân kiệu... Ngư dân trong làng làm một “kiệu thần” được nghinh rồi đặt lên một chiếc thuyền lớn, trên thuyền trang trí cờ hoa, cờ hội rực rỡ, lộng lẫy; bố trí chiêng trống, đội nhạc để phụ trợ trong lễ nghinh thần và xuất phát.

Theo phong tục của ngư dân nơi đây, tàu đi nghinh Ông phải là thuyền tốt nhất; chủ thuyền là người có đức độ, làm ăn giỏi, gia đình hòa thuận, êm ấm… Trên tàu chính được ghép nối từ ba chiếc tàu lớn nhất, bà con lập hương án ở mũi tàu, chở theo Ban nghi lễ cùng đội nhạc, chiêng trống, cờ phướn, lọng che rất uy nghiêm. Tàu bên trái và bên phải chở hai đoàn Lân, Sư, rồng, đoàn múa náp cùng các bậc hào lão, kỳ mục. Theo sau đoàn là hàng chục tàu khác của ngư dân trong làng, nối đuôi nhau vươn khơi theo hướng mặt trời mọc. Khi đã vươn khơi hơn một hải lý, tàu chính rẽ phải chạy lên hướng Hòn Đỏ, rồi ngược lại đến Hòn Chông thì dừng lại (theo nhiều ngư dân cho hay, đây là hai nơi thường được “Ông” đưa người gặp nạn vào để thoát chết sau mỗi trận bão tố). Lúc này, trên tàu nổi lên một hồi trống hiệu, người chủ tế mặc áo dài khăn đóng nghiêm trang bước đến đứng trước hương án dâng hương và cầu khấn theo lễ tục. Khi lễ cúng hoàn tất, cả đoàn người cùng hò reo vang dậy trên biển; các tàu đồng loạt nổ máy, quay mũi hướng vào bờ.

Múa náp không thể thiếu trong lễ hội với những động tác chống, xua đuổi mưa bão khi tàu đang ở ngoài biển được ngư dân xem như xua đuổi vận đen.

Sau phần Lễ Nghinh Ông, người dân làng biển Thanh Hải tiếp nối với phần hội với không khí náo nức, sôi động bằng nhiều trò chơi dân gian mang đậm văn hóa, lối sống của vùng biển, như: bịt mắt bắt dê, kéo co… cùng với hát tuồng, ca diên, múa náp… Đó là món ăn tinh thần, giúp ngư dân ấm lòng, gắn chặt tình làng nghĩa xóm, giúp nhau vươn lên trong đời sống cho đến hết kỳ lễ hội.

Ngư dân Nguyễn Văn Bảy chia sẻ: “ Biển êm từ những ngày đầu năm đến nay, nên tàu của bà con ra khơi khai thác rất thuận lợi, sản lượng đánh bắt hải sản có giá trị kinh tế cao ngày càng nhiều, nhất là những chiếc tàu mà ngư dân được vay vốn đóng mới theo Nghị định 67 của Chính phủ, nên không khí vui đón Lễ hội Nghinh Ông năm nay rất vui. Ngư dân chúng tôi cầu mong có mùa vụ đánh bắt hải sản được bội thu hơn.

Chứng kiến những hoạt động của Lễ hội Lăng Thần Nam Hải cho thấy những giá trị lịch sử, văn hóa cộng đồng được phát huy rất tích cực, tinh thần trách nhiệm, tương thân tương ái, tình đoàn kết xóm giềng, đoàn kết giữa các cộng đồng làng và tín ngưỡng khác nhau cùng hòa quyện với nhau rất độc đáo, đặc sắc trong nền văn hóa Việt không ngừng phát huy và phát triển.

Đặc biệt năm nay, Lễ hội diễn ra cùng với thời điểm cả nước tổ chức nhiều hoạt động chào mừng 43 năm Ngày giải phóng miền nam, thống nhất đất nước, nên thu hút rất đông du khách trong và ngoài nước tham dự.