Ngày 23/9/2021, Thủ tướng Chính phủ đã ký QĐ 1579/QĐ-TTg về việc phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng biển Việt Nam thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. Đây là lúc để Hà Tĩnh nhìn lại bức tranh phát triển cảng biển và dịch vụ của tỉnh so với khu vực và cả nước. Từ đó, phối hợp các bộ, ban, ngành khẩn trương quy hoạch chi tiết đồng bộ để “lót ổ” đón “đại bàng” đến đầu tư.
“Trong người mà ngẫm đến ta”
Hà Tĩnh là một trong những địa phương có chiều dài bờ biển dài nhất nước. Đặc biệt có khu vực vịnh Sơn Dương với độ sâu tự nhiên từ 15 đến 22 m, lại không bị bồi lắng là điều kiện lý tưởng để phát triển hệ thống cảng nước sâu trung chuyển quốc tế.
Theo đánh giá của nguyên Thứ trưởng Giao thông vận tải (Giao thông vận tải) Nguyễn Nhật, nước ta có hai khu vực là vịnh Vân Phong (Khánh Hòa) và vịnh Sơn Dương (Hà Tĩnh) đủ điều kiện xây dựng cảng nước sâu đáp ứng cho việc đón đội tàu container lớn để trung chuyển hàng hóa xuất, nhập khẩu của Việt Nam và khu vực đi thế giới. Bên cạnh đó, vị trí cảng nước sâu Vũng Áng - Sơn Dương rất gần đường hàng hải quốc tế, thuận lợi hơn hẳn so với một số cảng khác.
Nhờ có điều kiện tự nhiên để làm cảng nước sâu mà Hà Tĩnh đã thu hút được nhiều tập đoàn lớn của quốc tế và trong nước đến đầu tư vào lĩnh vực cảng biển, luyện kim, điện năng…với số vốn đăng ký hơn 13 tỷ USD.
Về hệ thống cảng biển, sau hơn 20 năm phát triển cảng nước sâu, hiện Hà Tĩnh đã có hai bến cảng cùng 15 cầu cảng đang khai thác với lượng hàng hóa thông qua cảng năm 2020, đạt gần 32 triệu tấn/năm, bằng 4,6% so với toàn quốc. Cảng Sơn Dương đã đón tàu chuyên dùng 200 nghìn DWT; Vũng Áng đón tàu 30 - 50 nghìn DWT tổng hợp và chuyên dùng. Cảng Vũng Áng đã có tuyến nội địa container 4.000 Teu.
Mới đây, doanh nhân Phạm Nhật Vượng đã tìm hiểu việc đầu tư cảng nước sâu Sơn Dương cùng chuỗi nhà máy sản xuất linh kiện, pin xe điện và ô-tô điện để xuất khẩu. Đây là hướng đầu tư cực kỳ đúng đắn, nhờ cảng nước sâu, nhà đầu tư có thể xuất khẩu hàng hóa trực tiếp đi thẳng sang Mỹ, EU với chi phí dịch vụ cảng biển, logictics thấp nhất, tạo điều kiện cạnh tranh hàng hóa tốt nhất.
Theo một số chuyên gia, với lợi thế vượt trội và kỳ vọng được ấp ủ, kết quả đạt được vẫn chưa thể mừng. Khu kinh tế tổng hợp, đa ngành, đa lĩnh vực như Vũng Áng vẫn chủ yếu là các dự án gang, thép nhiệt điện, xăng dầu... Trong suốt hơn 10 năm qua, Hà Tĩnh chưa thu hút được thêm dự án đầu tư lớn nào. Việc chú trọng đầu tư, phát triển hệ thống cảng biển tổng hợp và hệ thống dịch vụ logistics đang còn rất hạn chế và chưa được quan tâm đúng mức.
Cách đây 20 năm, ngày 8/3/2001, Bộ Giao thông vận tải và Hà Tĩnh tổ chức khánh thành và chính thức đưa bến số 1 (cảng Vũng Áng) đi vào hoạt động, cho phép tàu từ 25 nghìn đến 30 nghìn DWT vào làm hàng. Lúc đó, các cảng Hải Phòng, Quảng Ninh mới cho phép tàu 10 nghìn DWT; cảng Cửa Lò dưới 10 nghìn DWT vào làm hàng. Cảng Nghi Sơn chưa có trên bản đồ cảng biển Việt Nam...
Nhưng 20 năm sau, cảng tổng hợp Vũng Áng mới đưa vào hoạt động thêm một cầu cảng là bến số 2 với tổng chiều dài hơn 400 mét; Bến số 3 và 4 thi công 5 năm nay vẫn chưa xong. Hệ thống logictics đang... giẫm chân tại chỗ. Hàng năm lượng hàng hóa thông quan ở cảng tổng hợp Vũng Áng chỉ quanh con số 4 đến 5 triệu tấn/năm, chủ yếu là dăm gỗ, khoángsản...
Ngay cả cảng biển tại Thanh Hóa, dù đầu tư hệ thống chậm và sau Hà Tĩnh nhưng đến nay, cảng Nghi Sơn đã có 12 bến cảng tổng hợp, với chiều dài gần ba km, đón tàu giảm tải 70 nghìn DWT vào ăn hàng; năm 2020, lượng hàng hóa thông qua cảng Nghi Sơn đạt gần 42 triệu tấn cùng hàng chục nghìn container. Hệ thống logistics ở đây phát triển khá nhanh và đồng bộ, kết nối được cả khu vực và quốc tế.
Sớm phối hợp triển khai quy hoạch chi tiết đồng bộ bờ biển
Vậy Hà Tĩnh cần phải làm gì để tạo bước đột phá về dịch vụ cảng biển - vận tải biển, logistics phục vụ không chỉ cho vùng Bắc Trung bộ, các tỉnh phía bắc nước ta, mà cho nước bạn Lào, đông bắc Thái Lan và phía nam Trung Quốc (kết nối qua tuyến đường sắt Vân Nam - Viêng Chăn và đường bộ cao tốc Viêng Chăn - Hà Nội).
Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII đã xác định ba đột phá chiến lược, trong đó có đột phá “Xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại cả về kinh tế và xã hội; ưu tiên phát triển một số công trình trọng điểm quốc gia về giao thông, thích ứng biến đổi khí hậu” và đưa ra mục tiêu phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đi trước một bước để thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội của đất nước.
Cùng với đó, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ 19 (nhiệm kỳ 2021-2025) đã xác định, Trung tâm logistic và dịch vụ cảng biển là một trong bốn trụ cột để phát triển; quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế, xã hội với tầm nhìn 2050.
Theo Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng biển Việt Nam thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 vừa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 23/9/2021, các kế hoạch, dự án khai thác cảng biển phải tuân thủ quy hoạch chi tiết cảng biển do Bộ Giao thông Vận tải lập và phê duyệt.
Bên cạnh đó, việc quy hoạch chi tiết phần dưới nước (luồng, cảng biển) thuộc Bộ Giao thông vận tải thực hiện; phần quy hoạch chi tiết trên bờ, hệ thống hạ tầng kỹ thuật (giao thông, logistics…) sử dụng đất do tỉnh thực hiện. Vì vậy, tỉnh Hà Tĩnh cần bắt tay thực hiện ngay quy hoạch chi tiết khu vực cảng Sơn Dương, Vũng Áng bởi chỉ khi có đủ quy hoạch chi tiết của tỉnh kết hợp các bộ, ngành, các doanh nghiệp mới yên tâm đến đầu tư.
Cùng với đó, địa phương cần ưu tiên nguồn lực, kêu gọi đầu tư xây dựng một khu logistics xứng tầm là trung tâm có công năng tích hợp đầy đủ, trọn gói các dịch vụ của một trung tâm logistics lớn của khu vực và cả nước. Bao gồm các thành tố phục vụ hàng hóa (bốc xếp, lưu trữ, sơ chế, đóng gói dán nhãn, kiểm định chất lượng, phân phối, xử lý…); dịch vụ vận tải, giao nhận môi giới thuê tàu; sửa chữa bảo dưỡng phương tiện bốc xếp, cung ứng sửa chữa container… nhằm thu hút được cả hàng hóa trong nước và các nước bạn xuất khẩu trực tiếp đến các thị trường… Đồng thời chú trọng việc kêu gọi các nhà đầu tư thứ cấp xứng tầm vào đầu tư hạ tầng khu công nghiệp làm động lực phát triển.
Để hiện thực được mục tiêu này, trước hết địa phương cần tập trung cao độ cho công tác giải phóng mặt bằng, đào tạo nguồn nhân lực, nhất là đẩy mạnh cải cách hành chính với phương châm “tỉnh mở, sở hỗ trợ, địa phương đồng hành”.
