Mở đầu tác giả nói rằng đây là bài viết để tưởng nhớ vị Đại tướng tài ba nhưng rất khiêm tốn của Việt Nam, người đã dành cả đời cho độc lập của nhân dân, của dân tộc mình và cho chủ nghĩa xã hội.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp thường cười khi đọc thấy câu viết của các nhà quan sát phương Tây như ‟Người chiến thắng Điện Biên Phủ″ hay ‟Đây là kẻ thù đáng sợ nhất của người Pháp và sau đó của người Mỹ″.
Đây không phải là một sự khiêm tốn giả tạo khi ông khẳng định rằng ‟chính quần chúng nhân dân″ là người đã làm nên lịch sử. Ông tin những điều ông nói là đúng như vậy. Tuy nhiên, chúng ta cũng cần phải nói rõ rằng ông không phải là cha đẻ của quân đội nhân dân Việt Nam, rằng ông không phải là người chiến thắng Điện Biên Phủ và cũng không phải là nhà chiến lược kiến tạo ra cuộc chiến tranh chống lại người Mỹ. Tất nhiên, nếu người ta xét từng câu, từng chữ những câu nói trên thì có thể nói như vậy. Ông là người có vai trò đóng góp cho những sự kiện lịch sử đó…
Với tư cách là một người theo chủ nghĩa Mác, Tướng Giáp dường như đã thừa nhận là tất cả những biến cố lớn của lịch sử trên thế giới xuất phát từ sự gặp gỡ của ‟những yếu tố khác quan″ và khả năng của những vĩ nhân biết khai thác tất cả những tình huống đó. Nhưng hiển nhiên, sự khiêm tốn của ông, và tôi có thể nói rằng tính cách ‟Hồ Chí Minh″ của ông đã ‟ngăn cản″ ông nói lên điều đó.
Tôi có vinh dự được gặp ông, 10, 20, rồi tới 30 lần. Những cuộc gặp gỡ này diễn ra trong quãng thời gian khoảng 30 năm và tôi có thể nói rằng: cuối cùng tôi đã trở thành người gần gũi đối với Tướng Giáp. Lần đầu tiên tôi gặp ông là vào tháng 3-1979 khi Việt Nam đang trải qua nhiều khó khăn sau chiến tranh.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã cống hiến cả đời mình để bảo vệ hai lý tưởng lớn, đó là độc lập của dân tộc mình và chủ nghĩa cộng sản. Nếu muốn tách hai lý tưởng này, nếu muốn lựa chọn giữa một bên là nhà yêu nước Võ Nguyên Giáp và một bên là ‟đồng chí Văn″ (tên thường gọi trong cuộc kháng chiến) như tên ở phương Tây người ta thường làm như vậy, thì dường như không có kết quả.
Trong suốt cuộc đời của mình, Đại tướng Võ Nguyên Giáp không có nhiều cơ hội để nghỉ ngơi, để đo lại quãng đường ông đã đi qua. Tuy nhiên, thật là một sự khập khiễng, bề ngoài có thể là như vậy, giữa một nhóm du kích được trang bị thô sơ, một số được học gì về quân sự và một nước Pháp thực dân quyết tâm duy trì ách áp bức bằng bất cứ giá nào. Và sau này chống lại quân Mỹ hùng hậu. Nhưng nước Việt Nam đã chiến thắng và đất nước thống nhất.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã từng nói với tôi rằng: ‟Trong cuộc đời của một dân tộc, đôi khi có những giấc mơ đẹp đến nỗi mà chúng ta tưởng là khó có thể thực hiện nổi. Ấy thế mà, vào thời điểm này, chúng tôi đã có thể thực hiện được giấc mơ ấp ủ bấy lâu, đó là: cuối cùng được thấy đất nước của chúng tôi được thống nhất và tự do. Đất nước độc lập, trong hòa bình và tiến lên chủ nghĩa xã hội. Chưa bao giờ chúng tôi có một giây phút nào có cảm xúc khó tả như vậy. Và tất cả chúng tôi đã rất xúc động, bởi vì chúng tôi nghĩ tới Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu của chúng tôi″.
Kết thúc bài viết của mình, tác giả Alain Ruscio viết: Đồng chí Văn, giờ đây khi nhớ tới đồng chí, chúng tôi xin trích hai câu thơ bài “Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi, người anh hùng dân tộc vĩ đại, danh nhân văn hóa thế giới để thay cho lời muốn nói:
Tuy mạnh yếu có lúc khác nhau,
Song hào kiệt thời nào cũng có
Alain Ruscio là tác giả của cuốn sách “Võ Nguyên Giáp - một cuộc đời” (Vo Nguyen Giap – Une vie) được xuất bản năm 2011, ghi lại những cuộc nói chuyện với Đại tướng trong suốt 30 năm kể từ lần gặp đầu tiên năm 1979. Thông qua các cuộc trò chuyện giữa tác giả và Đại tướng Võ Nguyên Giáp, cuốn sách cung cấp những thông tin về cuộc đời của vị anh hùng dân tộc Việt Nam - từ khi là giáo viên lịch sử, cho tới khi trở thành “nhà thực tiễn cách mạng chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ”.
