Đây là thông tin được chia sẻ tại tọa đàm ''Tiết kiệm năng lượng - giải pháp bảo đảm nguồn cung ứng điện mùa nắng nóng'' do Vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững (Bộ Công thương), Hội Truyền thông số Việt Nam (VDCA), Hội Khoa học và công nghệ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả Việt Nam (VECEA), Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và báo Kinh tế và Đô thị tổ chức sáng 18/5.
Áp lực thiếu điện trong mùa nắng nóng
Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) Võ Quang Lâm cho biết, tính đến hết quý I/2022, năng lượng điện đã tăng trưởng 7,3%, gần gấp đôi so với năm 2020 nhưng do biến động thời tiết nên tăng trưởng tháng 4/2022 thấp (6,3%) so với quý I/2022.
Đáng chú ý, lượng điện ở TP Hồ Chí Minh tăng trưởng chậm lại. Trong khi đó giá than khoảng 270 USD/tấn, gấp 3 lần so năm ngoái. Giá xăng dầu, khí cũng tăng lên, chi phí đầu vào đang là thách thức với vận hành hệ thống điện của EVN.
Mặc dù công suất sản xuất năng lượng tái tạo của Việt Nam đứng đầu ASEAN, nhưng khi thời tiết biến động đã bị ảnh hưởng. Có nhiều ngày mặt trời hay gió không phát huy được. Chẳng hạn như ngày 19/3, thời điểm này toàn quốc không có gió, chỉ có 15 MW được phát trên hệ thống điện. Đây là những tính chất đặc biệt và bất định của năng lượng tái tạo, trong đó có điện gió. Tuy nhiên, cần khẳng định thời gian qua, năng lượng tái tạo vẫn đóng vai trò chủ chốt trong bảo đảm nguồn cung điện trong nước.
Đặc biệt, theo ông Võ Quang Lâm, sau khi điện mặt trời vào lưới thì giờ cao điểm lệch so với trước. Trước đây, giờ cao điểm từ 11 giờ đến 13 giờ, nhưng hiện nay, giờ cao điểm rơi vào 14-16 giờ, xuất hiện giờ cao điểm từ 17-19 giờ, đến 20 giờ 30 phút-22 giờ lại xuất hiện 1 giờ cao điểm mới. Trong đó, áp lực cung ứng điện cho khu vực miền bắc ngày càng cao hơn.
"Lượng thủy văn suy giảm bất thường. Dọc sông Đà mực nước dưới 2-4m, đặc biệt một số nhà máy thấp hơn 6m. Nhu cầu sử dụng than tăng trở lại sau Covid-19, năng lực sản xuất than của các nước giảm sút gây áp lực cho nguồn cung năng lượng ảnh hưởng tới nguồn cung điện", ông Lâm nói.
Theo ông Hà Đăng Sơn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng xanh, hiện nay nguồn cung năng lượng hầu như không còn nhiều. Các chuỗi dự án năng lượng tái tạo đa phần phần tập trung ở miền trung và niềm nam. Nền tảng hạ tầng truyền tải chưa đáp ứng đủ nhu cầu truyền tải từ miền trung-nam ra bắc. Chúng ta hiện nay đối mặt với câu chuyện thiếu nguồn cung cục bộ.
Theo vị này, các mỏ than, dầu khí nội địa đang gặp nhiều khó khăn, chi phí đắt đỏ hơn, dự trữ cạn dần. Thủy điện cũng đang là thách thức. Trước đây có nguồn cung thủy điện miền trung và miền bắc ổn định. Nhưng những năm gần đây do ảnh hưởng khí hậu dẫn tới thiếu nước cục bộ.
"2 năm vừa qua do ảnh hưởng của Covid-19 nên nhu cầu chưa quá cao, nhưng năm nay chắc chắn sẽ đối mặt với nhu cầu tăng rất cao do sản xuất, tiêu dùng… phục hồi", ông Sơn cho hay.
Giải bài toán sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả
Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam cho biết, hiện nay, EVN đã báo cáo Bộ Công thương để khôi phục các kịch bản sản xuất điện bảo đảm nhu cầu phục hồi kinh tế và nhu cầu đời sống nhân dân.
Trên cơ sở đó EVN đề ra 2 nhóm giải pháp về vận hành. Đầu tiên, từ quý IV/2021 chỉ đạo trung tâm điều động quốc gia, các nhà máy BOT, nhà máy điện độc lập, đề nghị các đối tác rà soát, vận hành bảo dưỡng để bảo đảm vận hành cao nhất ngay từ đầu 2022.
Đồng thời như thường niên, EVN phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn bảo đảm chương trình xả nước đổ ải Đông Xuân, làm việc các tỉnh thành phố liên quan dọc tuyến sông Hồng để có kế hoạch lấy nước và tiết kiệm nguồn nước cao nhất. Bảo đảm các nguồn cung nhiên liệu cho các nhà máy điện than, điện chạy dầu có độ dự phòng sẵn sàng bảo đảm vận hành.
Đặc biệt, các giải pháp bảo đảm các lưới điện của các tỉnh, thành phố bảo đảm sửa chữa, đầu tư xây dựng trong hết quý 1/2022.
"Đó là những giải pháp lớn của chúng tôi để các nhà máy trong hệ thống điện quốc gia, các nhà máy độc lập bảo đảm nguồn sẵn sàng vận hành tối đa bảo đảm phục vụ nhu cầu phát triển kinh tế", ông Lâm nói.
Ngoài ra, EVN có phương án nguồn điện bổ sung bảo đảm cả hai kịch bản tăng trưởng 8,3 và 12%, bảo đảm cho việc đưa điện từ trung-nam ra bắc ở mức độ cao nhất. Vận động người dân dọc hành lang tuyến để bảo đảm không phát sự cố đường truyền, rút kinh nghiệm từ những năm trước khi có những sự cố bất thường gây ra sự cố đường truyền Bắc Nam. Giải quyết rất nhiều những sự cố phát sinh trên tuyến đường truyền Bắc Nam.
"Chúng tôi đẩy nhanh tiến độ các dự án kết nối đường truyền Bắc Nam sẵn sàng việc mua thêm điện khi có nhu cầu cần", ông Lâm nhấn mạnh.
Giữa tháng 4 vừa qua EVN hoàn thành đường dây 220 nối với Lào để đưa sẵn sàng đưa thêm 350kW. Các dự án tăng cường công suất để bảo đảm nhu cầu nhập khẩu thêm từ Trung Quốc khi cần, có thể đưa khoảng 500kw nữa về.
“Tập đoàn chỉ đạo các công ty điện lực làm việc với chủ doanh nghiệp để sẵn sàng huy động thêm khoảng 18.000 máy phát điện diesel, có khả năng bổ sung thêm khoảng 7.500 MPA, tương đương 7.000 MW, sẵn sàng trong trường hợp cần thiết bổ sung nguồn điện chỗ, hỗ trợ giải toả bớt áp lực cho hệ thống điện chung”, ông Lâm cho hay.
Hiện nay EVN đã có những giải pháp nhằm tăng nguồn cung như tăng cường mua điện từ các nước láng giềng, tăng cường trao đổi mua bán điện giữa các nước trong khu vực Asean và khu vực sông Mekong và các đối tác khác nằm trong thị trường điện cùng khu vực.
Về ngắn hạn, ngành điện đã tăng cường các giải pháp căn cơ trong việc triển khai các biện pháp bảo đảm vận hành tối ưu, điều chỉnh phụ tải… Giải pháp nữa mà EVN khuyến khích khách hàng là sử dụng năng lượng tiết kiệm. Tiềm năng tiết kiệm năng lượng của chúng ta ở nhiều lĩnh vực còn rất khả quan.
Ông Trịnh Quốc Vũ, Phó Chánh văn phòng Ban chỉ đạo Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững (Bộ Công thương) cho biết, hiện nay Việt Nam sử dụng năng lượng chưa hiệu quả.
Trong quan sát nhiều năm, hiện nay chỉ số cường độ năng lượng sơ cấp Việt Nam khoảng 400 TOE mới tạo 1.000 USD GDP. Con số này cao hơn 30% so với Thái Lan và 60% so với Malaysia, đặc biệt so với các nước phát triển như Nhật Bản thì cao hơn gấp 4-5 lần.
Theo ông Vũ, hiện ghi nhận hệ số đàn hồi điện của Việt Nam đang có xu hướng giảm. Trong thập kỷ vừa qua, hệ số đàn hồi có lúc lên 1,8; gần đây xuống khoảng 1,3-1,4. Đây là tín hiệu cho thấy chúng ta đang đi đúng hướng. Tuy nhiên hệ số đàn hồi cao hơn 1 chứng tỏ việc sử dụng năng lượng vẫn chưa thực sự hiệu quả.
Trong bối cảnh tình hình thế giới có nhiều biến động, giá nhiên liệu tăng cao, nguồn cung sơ cấp không bảo đảm, để đủ điện cho mùa nắng nóng, không còn cách nào khác là phải tiết kiệm năng lượng.
Để đạt được các mục tiêu tiết kiệm năng lượng đề ra, theo ông Vũ, Việt Nam phải triển khai mạnh mẽ các giáp pháp từ Trung ương đến địa phương, bao gồm: Đẩy mạnh thi hành Luật Tiết kiệm năng lượng; Có giải pháp tài chính để hỗ trợ các dự án đầu tư công nghệ, thay thế dây chuyền thiết bị công nghệ tiết kiệm năng lượng cao, không chỉ từ ngân sách nhà nước mà còn từ khối tư nhân, đối tác; Nâng cao nhận thức thông qua tuyên truyền, nâng cao năng lực, trình độ thông qua hoạt động đào tạo cho các đơn vị sử dụng năng lượng... thúc đẩy mô hình phát triển thị trường năng lượng.
