Các chủ nhân Giải thưởng VinFuture 2024 chia sẻ về hành trình nghiên cứu, những thách thức, cũng như nguồn cảm hứng sáng tạo trong sự nghiệp khoa học.
Nhiều con đường dẫn đến khoa học
Mở đầu, các giáo sư chia sẻ về những ngã rẽ trong cuộc đời đã khiến họ gắn bó với các nghiên cứu khoa học.
Giáo sư Kristi S. Anseth, người đoạt Giải đặc biệt VinFuture 2024 dành cho Nhà khoa học nữ kể, bà bắt đầu sự nghiệp trong lĩnh vực hóa học, nghiên cứu các hệ thống lọc nước, rồi sau đó mới chuyển hướng sang kỹ thuật y sinh để giải quyết các vấn đề liên quan đến sức khỏe con người.
"Tôi tìm thấy cảm hứng từ sự hợp tác với đồng nghiệp để giải quyết các thách thức đổi mới. Quan trọng là chúng ta luôn không ngừng học hỏi", bà chia sẻ.
 |
GS Kristi S. Anseth giao lưu với giới trẻ. |
Dành lời khuyên cho sinh viên trẻ mới bắt đầu con đường nghiên cứu, GS Kristi S. Anseth cho rằng: "Các sinh viên hãy luôn tò mò, đừng ngại hỏi và đừng sợ người khác đánh giá mình".
Giáo sư Michel Sadelain, Trung tâm Ung thư Memorial Sloan Kettering, Mỹ, đồng chủ nhân giải đặc biệt dành cho các nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới chia sẻ về con đường nghiên cứu liệu pháp tế bào CAR-T giúp điều trị hiệu quả các bệnh ung thư và tự miễn.
"Ban đầu tôi học về dịch tễ. Ngay từ đầu tôi cũng không biết thế nào là đúng. Nhưng sự tò mò và khát khao hiểu biết đã dẫn dắt tôi chuyển sang lĩnh vực lâm sàng và tự sáng tạo bản thân trong kĩnh vực lâm sàng", ông Michel Sadelain chia sẻ.
Giáo sư Carl H. June, người cùng đoạt Giải đặc biệt dành cho Nhà khoa học nghiên cứu lĩnh vực mới, đồng thời là "cha đẻ" liệu pháp tế bào CAR-T, lại có một hành trình đầy bất ngờ khi từ bỏ quân đội để theo đuổi y học.
"Tôi chưa bao giờ nghĩ mình sẽ đi theo lĩnh vực này vì gia đình tôi không ai nghiên cứu y học", ông kể.
GS. Carl H. June nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chấp nhận rủi ro và sự kiên trì: "Cơ hội đôi khi xuất hiện bất ngờ. Quan trọng là ta phải sẵn sàng nắm lấy và luôn mở lòng trước những thách thức".
Ông cũng chia sẻ câu chuyện xúc động về bệnh nhân đầu tiên trên thế giới được điều trị thành công bằng liệu pháp tế bào CAR-T. Đó là cô bé Emily, lúc đó mới 7 tuổi và bị bệnh và không còn hy vọng chữa trị.
"14 năm sau, cô bé ấy vẫn khỏe mạnh và bệnh bạch cầu đã không còn. HIện cô bé đã tiếp tục nghiên cứu tại Đại học Stanford", ông cho hay
25 năm trước, ý tưởng của GS Carl H. June bị coi là viển vông vì liên quan đến biến đổi gene, nhưng nhờ sự kiên trì và cẩn trọng, những "điều kỳ diệu đã đến", nhiều bệnh nhân bị ung thư được điều trị thành công.
GS Yann LeCun, Giám đốc nghiên cứu Meta AI Research chia sẻ tại buổi giao lưu.
Trước khi thành công, AI từng đi qua “mùa đông” lạnh lẽo
 |
| Giáo sư Yann LeCun: "AI từng được xem như đã chết". |
Tại buổi giao lưu, hai nhà khoa học danh tiếng là GS Yoshua Bengio và GS Yann LeCun, chủ nhân của Giải thưởng Chính VinFuture 2024 đã trao đổi, giải đáp về học máy, trí tuệ nhân tạo.
Vào những năm 1990, giai đoạn được gọi là “mùa đông AI”, là thời kỳ mà cộng đồng khoa học nghi ngờ về tiềm năng của trí tuệ nhân tạo
"30 năm trước, nhiều người không quan tâm AI, thậm chí lãng quên, và AI được xem như đã chết. Nhưng thực tế có nhiều phương pháp AI đã khởi động từ những năm 1950", Giáo sư Yann LeCun nhớ lại.
Ông nói, sự quan tâm tới AI luôn trồi sụt như vậy. Cuối năm 1960, máy học cũng gần như bị khai tử, nhưng rồi lĩnh vực đó vẫn tiếp tục được nghiên cứu. Khi đó chưa hẳn gọi là máy học, chưa nói gì tới AI. Mọi thứ chỉ là thay đổi truyền thống thôi, khi đó gọi đơn giản là bộ lọc hay cách ghi nhận thống kê.
Còn GS Yoshua Bengio cho biết, ông và các cộng sự khi đó vẫn kiên định theo đuổi tầm nhìn dài hạn, dù không được ủng hộ rộng rãi: “Rất ít người tin tưởng vào chúng tôi, nhưng chính sự chia sẻ chung một mục tiêu đã giúp chúng tôi tiếp tục hành trình”.
Hai nhà khoa học đều cho biết, trong quá trình nghiên cứu, họ không hề nghĩ AI có thể tiến xa như thế.
Giáo sư Yoshua Bengio hồi tưởng: "Tôi không nghĩ AI có thể thay đổi xã hội. Lúc đó tôi chú trọng thúc đẩy học tập về mạng thần kinh. Tôi không nghĩ xa xôi như thế".
"Năm 1980, tôi cũng viết báo cáo nghiên cứu nhưng thực tế không hẳn tôi nghĩ sâu thế. Ý tưởng đơn giản là tìm ra bí mật trí thông minh. Tôi không thể nghĩ đến việc chế tạo ra AI thông minh, ban đầu đó chỉ là hệ thống học được", Giáo sư Yann LeCun kể lại.
Khi được hỏi về động lực trở thành nhà khoa học, cả hai vị giáo sư đều nhấn mạnh tầm quan trọng của tư duy và sự tò mò. GS Bengio khuyến khích thế hệ trẻ: “Đừng ngại dấn thân vào những lĩnh vực khác biệt. Nghiên cứu là hành trình tìm tòi, có thể không mang lại kết quả ngay lập tức, nhưng điều quan trọng là cần đa dạng ý tưởng và không sợ thất bại”.
GS LeCun thì gợi ý cách tiếp cận đột phá: “Hãy tự đặt câu hỏi: Có điều gì nhân loại chưa làm được? Có điều gì AI chưa giải quyết được để đưa con người lên tầm cao mới?”.
GS LeCun cho rằng, những thập kỷ tới sẽ là thời đại của robot và AI. Sinh viên cần tận dụng AI để làm việc thông minh hơn, đồng thời học cách hiểu sâu các vấn đề thay vì chỉ dựa vào câu trả lời sẵn có.
Đối với việc bảo đảm an toàn khi AI ngày càng thông minh hơn, GS LeCun lạc quan: “AI chỉ là một công cụ. Chúng ta cần định hướng AI để phục vụ con người, giống như cách đã làm với máy bay - ngày càng an toàn hơn”.
Trong khi đó, GS Bengio lại cảnh báo: “Nếu chúng ta lập trình AI để bảo vệ lợi ích của chính nó, AI có thể hành xử theo cách không mong muốn. Đây là một thách thức lớn cần được giải quyết kỹ lưỡng”.
GS Bengio chia sẻ với các bạn sinh viên: “Hãy tìm cách ứng dụng AI vào cuộc sống thực tế. Khoa học cần phục vụ cộng đồng, và các bạn chính là những người thực hiện điều đó”.
