Chiến thắng đường 5 - Mốc son lịch sử của quân dân Phú Yên

Phát huy truyền thống anh hùng đường 5, Đảng bộ và nhân dân huyện Tây Hòa đã đoàn kết một lòng, ra sức dựng xây vùng đất này ngày càng giàu đẹp, đời sống nhân dân ngày càng phát triển đi lên.

Chiến thắng đường 5

Đã 50 năm trôi qua, nhưng trong ký ức của Đại tá cựu chiến binh Trần Văn Mười, nguyên Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Phú Yên về những chiến thắng của quân và dân Phú Yên trên đường 5 như mới hôm qua. Ông Mười kể, sau thất bại Buôn Ma Thuột vào ngày 10/3, đến ngày 12/3/1975, Thiếu tướng Phạm Văn Phú, Tư lệnh Quân đoàn II, Quân khu 2 của ngụy vội vã điều động Trung đoàn 44 và một bộ phận của Trung đoàn 45 thuộc Sư đoàn 23, với không quân yểm trợ đổ bộ xuống Phước An để phản kích hòng chiếm lại thị xã Buôn Ma Thuột, nhưng một lần nữa bị quân chủ lực của ta tấn công tiêu diệt.

Chiến trường Tây Nguyên bị cô lập, Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu triệu tập cuộc họp ở bán đảo Cam Ranh, tỉnh Khánh Hòa bàn kế hoạch rút quân khỏi Tây Nguyên nhằm bảo toàn lực lượng, phòng giữ các tỉnh duyên hải miền trung; chờ thời cơ phản kích chiếm lại Tây Nguyên.

Theo tài liệu của địch để lại, lời tường trình của Chuẩn tướng Phạm Duy Tất, Chỉ huy trưởng Biệt động quân ngụy, sáng 14/3/1975, Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu, Thủ tướng Trần Thiện Khiêm và Đặng Văn Quang, Cố vấn an ninh của Tổng thống bay ra quân cảng Cam Ranh để chủ trì cuộc họp.

Tại Tây Nguyên, Thiếu tướng Phạm Văn Phú đang tìm cách củng cố lực lượng sau thất bại thảm hại tại thị xã Buôn Ma Thuột và Phước An, thì nhận được lệnh về ngay quân cảng Cam Ranh để gặp Tổng thống nhận lệnh. Cùng đi với Phú có Chuẩn tướng Phạm Ngọc Sang, Sư đoàn trưởng Sư đoàn Không quân số 6 ngụy.

Tại cuộc họp, Thiếu tướng Phạm Văn Phú báo cáo tình hình chiến sự đang diễn ra tại Tây Nguyên. Ông ta nhấn mạnh 4 sư đoàn Quân giải phóng đang phong tỏa khắp Pleiku, Buôn Ma Thuột, mọi đường ra biển bị cắt, "Phú khẳng định nếu rút khỏi Tây Nguyên năm nay thì cuộc tấn công khác của Cộng sản có thể vào năm tới, sẽ mất duyên hải và mất nước". Phú đề nghị yểm trợ không quân tối đa, tiếp tế đầy đủ, bổ sung quân số để bù đắp những thiệt hại nặng nề vừa qua.

Sau khi nghe Phạm Văn Phú báo cáo, Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu lắc đầu: Không có gì hết. Không có người, không có thiết bị để cung cấp cho anh; quân đội đang bị phân tán một cách nguy hiểm ra khắp đất nước, cho nên phải rút khỏi Tây Nguyên để bảo toàn lực lượng, đưa quân về giữ các tỉnh ven biển, tiếp tế thuận lợi hơn, từ đó phản công lấy lại Buôn Ma Thuột và Tây Nguyên.

Các cựu chiến binh Tiểu đoàn 13 thăm lại chiến trường xưa trên đường 5 Phú Yên.

Nghe Tổng thống phát lệnh, không có tướng lĩnh nào ý kiến. Trần Thiện Khiêm nói, chỉ còn đường 7 (nay là Quốc lộ 25 - PV) một con đường cũ kỹ đi về phía đông qua tỉnh Phú Bổn đã bỏ từ lâu. Tuy không được tốt nhưng công binh có thể khắc phục để quân nhanh chóng rút theo đường này, tạo được yếu tố bất ngờ, vừa không bị quân chủ lực đối phương ngăn chặn. Đến cuối đường 7, bắc cầu phao vượt sông Ba, sang đường 5, đưa quân và phương tiện theo trục đường này về tập kết tại sân bay Đông Tác, Tuy Hòa (Phú Yên). Thiệu giao cho tướng Phú lập kế hoạch hành quân càng nhanh càng tốt, giữ bí mật kế hoạch và thời gian, không phổ biến cho địa phương.

Phạm Văn Phú giao Trần Văn Cẩm lên kế hoạch hành quân, Phạm Duy Tất, Tư lệnh Biệt động quân chỉ huy hành quân; Đại tá Lê Khắc Lý bảo đảm hành quân. Phú bay về Nha Trang, điều phương tiện bắc cầu phao ra tập kết ở sân bay Đông Tác, lệnh cho Tỉnh trưởng Phú Yên Vũ Quốc Gia điều động liên đoàn Bảo an 924 sang hướng Tuy Hòa 1 rải quân chốt giữ trục đường 5 từ quận Hiếu Xương lên Hòn Kén, Sơn Thành; điều tiểu đoàn biệt động quân từ Khánh Hòa ra chốt giữ từ đèo Cả đến Hòa Vinh, Tuy Hòa 1.

Ngày 16/3, quân địch bắt đầu rút khỏi Kon Tum, ngày 17/3 rút quân chủ lực ở Pleiku. Khi quân chủ lực rút đi thì lực lượng địa phương và gia đình vợ con cùng đi theo, làm cho cuộc rút lui dù được chuẩn bị trước, nhưng đã trở thành cuộc rút lui hoảng loạn, tranh nhau tháo chạy. Chiều 17/3, bộ phận đi đầu của ngụy đến Củng Sơn tập kết ở ngã ba Thạnh Hội để chuẩn bị bắc cầu phao vượt sông Ba.

8 giờ sáng 17/3, bộ phận tiền phương của tỉnh nhận được lệnh của Tư lệnh Quân khu 5 rằng địch ở Tây Nguyên rút quân theo đường 7 về thị xã Tuy Hòa. Tỉnh đội Phú Yên điều động toàn bộ lực lượng của tỉnh chặn đánh địch trên trục đường 7, không cho chúng chạy thoát, điều động Tiểu đoàn Bộ binh 96 cơ động lên Củng Sơn hiệp đồng cùng Sư đoàn 320 chủ lực đánh địch từ Tây Nguyên xuống.

Tin liên quan

Người có công với cách mạng ở Phú Yên ngày càng được chăm lo chu đáo

Về phía ta, bộ phận tiền phương chỉ huy nổ súng tấn công địch ở hướng Tuy Hòa 2, Tiểu đoàn 96 đánh địch ở Hòa Định, Hòa Thắng, Đại đội 202 tập kích địch ở cứ điểm Núi Tranh, xã Hòa Quang. Trên hướng Tuy Hòa 1, quân ta tổ chức cho Tiểu đoàn Bộ binh 13, Tiểu đoàn Bộ binh 9, Tiểu đoàn Trợ chiến 189, Đại đội Đặc công 25, Đại đội 201, Đại đội 7 tổ chức hiệp đồng chuẩn bị chiến đấu các mục tiêu đã được chuẩn bị, như: Cầu Cháy, Hòn Sặc, Hòn Kén. Trinh sát của bộ phận tiền phương phát hiện địch tăng cường chốt giữ trên trục đường 5, vận chuyển phương tiện bằng máy bay tập kết ở Thạnh Hội, cơ quan tham mưu dự báo địch có thể vượt sông Ba sang đường 5, không theo đường 7 về thị xã Tuy Hòa.

Để chuẩn bị đánh địch rút theo đường 5, chỉ huy tiền phương quyết tâm trước tiên phải tấn công các chốt trên trục đường 5 do lực lượng bảo an chốt giữ; thực hiện đúng kế hoạch được chuẩn bị, tạo địa bàn. Có hậu phương, bảo đảm tấn công địch đúng kế hoạch và các mục tiêu đã được chuẩn bị. Đây là quyết tâm táo bạo, linh hoạt, quyết đoán, dám chịu trách nhiệm của người chỉ huy trước cấp trên.

Theo kế hoạch, đêm 18, rạng sáng 19/3/1975, bộ phận tiền phương trực tiếp chỉ huy Tiểu đoàn Bộ binh 13 cùng một bộ phận hỏa lực của Tiểu đoàn Trợ chiến 189 tấn công tiêu diệt cứ điểm Cầu Cháy do tiểu đoàn thiếu bảo an chốt giữ, sau đó trụ lại đánh địch phản kích. Đại đội Đặc công 25 tập kích cứ điểm Hòn Sặc, do địch tăng cường đông, ta không làm chủ được trận địa. Đại đội Đặc công 201 tập kích cứ điểm Hòn Kén, địch tăng cường chốt giữ, nên ta không thực hiện được ý định, vì vậy tiền phương dùng hỏa lực tập kích vào Hòn Kén, làm thương vong một số quân địch, gây hoảng sợ.

Tiểu đoàn Bộ binh 9 tập kích quân địch ở Mỹ Thạnh Đông, Mỹ Thạnh Trung, tiêu diệt một bộ phận địch. Sáng 19/3, tiểu đoàn dùng hỏa lực và 1 đại đội bộ binh đánh chiếm lại Hòn Sặc, giải quyết thương binh, tử sĩ đưa về phía sau; đồng thời tổ chức một bộ phận trụ lại Hòn Sặc sẵn sàng đánh địch từ Tây Nguyên xuống.

Ngày 19/3/1975, quân địch phản kích quyết liệt ở cầu Cháy, trục đường 5 tại khu vực ga Gò Mầm, nhưng đều bị lực lượng ta đánh bật, tiêu diệt một bộ phận địch, bắn rơi một máy bay, giữ vững trận địa.

Đoàn cựu chiến binh Tiểu đoàn 13 thăm lại chiến trường xưa, dâng hương tại Di tích lịch sử Địa điểm diễn ra trận đánh Cầu Cháy, tưởng nhớ những người lính đã hy sinh trong trận đánh mở màn chiến dịch giải phóng tỉnh Phú Yên.

Để chuẩn bị đánh quân địch từ Tây Nguyên xuống, chỉ huy tiền phương bố trí lại lực lượng, tập trung sức đánh quân địch. Ta sử dụng Đại đội Bộ binh huyện và Đại đội 7 Đặc công, một đại đội bộ binh Tiểu đoàn 13 đánh quân địch từ phía đông phản kích lên, tiêu diệt từng bộ phận, tạo điều kiện cho các đơn vị của tỉnh tập trung tiêu diệt quân địch.

Từ ngày 19-25/3/1975, địch phản kích quyết liệt từ hai hướng, nhưng đều bị quân ta chặn đánh quyết liệt, giữ vững trận địa; chia cắt hai cánh quân, không cho chúng bắt liên lạc được với nhau. Cánh quân Tây Nguyên xuống thiếu lương thực, thiếu nước uống nhưng chúng rất ngoan cố phản kích liên tục để tìm đường tháo chạy. Bộ đội ta ngoan cường bám trụ, quyết tâm tiêu diệt địch.

Ngày 24/3/1975, Trung đoàn 64 của Sư đoàn 320 truy kích địch theo trục đường 7 đến phía Tây Củng Sơn thì bắt liên lạc được với Tiểu đoàn 96 địa phương, tổ chức tấn công quận lỵ Củng Sơn, đánh chiếm yếu khu Phú Đức, Tuy Bình. Địch phát hiện bộ đội chủ lực của ta truy kích, ra lệnh thả bom phá cầu phao bắc qua sông Ba, phá hủy một số xe ở hai đầu cầu. Địch vội vã điều động máy bay, pháo binh, bắn phá quyết liệt trên trục đường 5 để yểm trợ cho bộ binh của chúng tháo chạy. Các tiểu đoàn bộ binh của ta vận động tấn công, chia cắt địch trên trục đường 5, bắt sống hàng nghìn tên, số còn lại ra đầu hàng. Quân ta thu hàng trăm xe các loại, làm thất bại hoàn toàn cuộc rút quân chiến lược từ Tây Nguyên xuống duyên hải của địch vào trưa 25/3/1975.

Quân giải phóng tranh thủ thời cơ nhanh chóng tổ chức tháo gỡ bom, mìn trục đường 7 (từ dốc Đá Đề đến Dinh Ông), tổ chức hiệp đồng, phân công nhiệm vụ. Rạng sáng 1/4/1975, quân ta nổ súng tấn công vào thị xã Tuy Hòa, phát triển đánh chiếm chi khu Tuy An, Sông Cầu. Đến 10 giờ 30 phút ngày 1/4/1975, quân và dân ta đã giải phóng hoàn toàn tỉnh Phú Yên. Đây là cuộc tấn công nổi dậy nhanh nhất, trọn vẹn nhất, ít thương vong nhất trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của quân và dân Phú Yên. Chiến thắng Đường 5 là sự vận dụng linh hoạt, sáng tạo đường lối chiến tranh nhân dân, dựa vào sức mạnh của quần chúng, tạo ra cơ sở vật chất, thực hiện lấy ít đánh nhiều, lấy thô sơ chống lại phương tiện hiện đại.

Chiến thắng Đường 5 thể hiện vai trò của bộ đội địa phương trong phối hợp chiến dịch, bảo đảm tác chiến trên một hướng có khả năng tiêu diệt, ngăn chặn địch để phối hợp với bộ đội chủ lực, thực hiện mục tiêu của chiến dịch.

Sức sống mới bên đường 5

Huyện Tây Hòa, ghi dấu những trận đánh cuối cùng làm tan rã toàn bộ quân địch rút chạy từ Tây Nguyên năm xưa giờ đã là vùng đất trù phú. Đây là huyện đạt danh hiệu nông thôn mới đầu tiên của tỉnh Phú Yên.

Đường số 5 lịch sử nay là quốc lộ 29 nối liền Phú Yên- Đắk Lắk đoạn qua huyện Tây Hòa những ngày này rực rỡ cờ hoa chào mừng 50 năm ngày giải phóng Phú Yên 1/4/1975-1/4/2025. Hai bên đường quốc lộ 29 hình thành nhiều khu đô thị mới, nhiều điểm sáng kinh tế được cả nước biết đến. Như Hợp tác xã nông nghiệp kinh doanh dịch vụ Hòa Phong là đơn vị Anh hùng Lao động trong thời kỳ đổi mới.

Huyện Tây Hòa bộ mặt đô thị, nông thôn được đầu tư khang trang, xanh, sạch, đẹp.

Đồng chí Trần Minh Trí, Phó Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Tây Hòa cho biết, kế thừa và phát huy truyền thống quê hương anh hùng, Đảng bộ và nhân dân huyện Tây Hòa luôn trân trọng, biết ơn sự hy sinh, cống hiến của các thế hệ đi trước, đoàn kết, nỗ lực vượt khó, xây dựng kinh tế địa phương phát triển; chất lượng đời sống người dân ngày càng được cải thiện, thu nhập bình quân đầu người năm 2024 đạt 60,3 triệu đồng (tăng 9,6 lần so năm 2006); trong giai đoạn 2021-2024 tỷ lệ hộ nghèo giảm bình quân mỗi năm 0,59%...

Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới triển khai hiệu quả đã tạo diện mạo mới cho các xã, từng bước nâng cao chất lượng cuộc sống nhân dân; bộ mặt đô thị, nông thôn được đầu tư khang trang, xanh, sạch, đẹp. Tây Hòa là huyện đầu tiên của tỉnh Phú Yên được Thủ tướng Chính phủ công nhận đạt chuẩn nông thôn mới vào năm 2018. Đến nay, huyện có 10/10 xã giữ vững nông thôn mới, 9 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và 2 xã: Hòa Đồng, Hòa Phong đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu về sản xuất năm 2024, có 11 khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu và có 45 sản phẩm OCOP 3 sao được nhiều khách hàng trong và ngoài huyện biết đến.

Mô hình trồng dâu nuôi tằm đem lại hiệu quả kinh tế cao tại Hợp tác xã Nông nghiệp kinh doanh dịch vụ Hòa Phong, huyện Phú Hòa.