Cần mẫn hành trình Đặng Văn Ký

Có những người viết cần mẫn, lặng lẽ với các sáng tác của mình, từng bước, từng bước một đi vào lòng bạn đọc, kiên trì tạo dựng một chỗ đứng vững vàng trên văn đàn. Cố nhà văn Đặng Văn Ký là một trường hợp như thế, chỉn chu và khiêm nhường như bản tính vốn có, như nghề nghiệp xuất thân để rồi từ những gì đã trải qua, cùng sự bộn bề của cuộc sống trong những giai đoạn biến động nhất định của xã hội được ông chuyển tải trong các tác phẩm, qua từng câu chữ với một giọng điệu đều đều, phải vừa đọc, vừa nghiền ngẫm mới thấu hiểu ý nghĩa sâu sắc của vấn đề.

Tập hợp trong hơn một nghìn trang sách với 13 tác phẩm truyện thiếu nhi, truyện ngắn, truyện vừa, tiểu thuyết cùng phần hồi ức của chính tác giả và dư luận bạn bè, đồng nghiệp, Tuyển tập Đặng Văn Ký - NXB Hội Nhà văn, vừa được phát hành đã phản ánh tương đối đầy đủ sự nghiệp sáng tác của nhà văn.  

Sinh ra và lớn lên trên mảnh đất đồng rừng, cát trắng Thanh Chương, Nghệ An, vào Đại học Sư phạm Vinh, về dạy học văn ở trường huyện, ở TP Vinh, rồi làm ở Hội Văn nghệ Nghệ Tĩnh mà sau này là Nghệ An, cả cuộc đời nhà văn gắn bó với cuộc sống và con người nơi đây.

Trước khi thành danh, Đặng Văn Ký đã viết khá nhiều truyện ngắn và truyện vừa. Hàng loạt tác phẩm của ông trong tuyển tập này như Chuyện tôi và các bạn và Bí mật núi Seo Cò (truyện thiếu nhi, xuất bản năm 1976 và 1982) được Đài Tiếng nói Việt Nam đọc liên tục hàng tháng trời và gây nhiều ấn tượng trong lòng người nghe là học sinh, thanh thiếu niên.

Tuy nhiên phải đến khi hai cuốn tiểu thuyết của ông là Miền đời khao khát- NXB Thanh Niên 1991 và Ngổn ngang nơi trần thế - NXB Lao động ra mắt thì Đặng Văn Ký mới khẳng định được vị trí xứng đáng của mình như một nhà văn, một tiểu thuyết gia. Năm 1994, ông được kết nạp vào Hội Nhà văn, đồng thời đi dự Đại hội Nhà văn Viêt Nam khoá V.

Tiểu thuyết Miền đời khao khát là sự tích góp vốn sống hơn 50 năm của Đặng Văn Ký, miêu tả về những con người và cuộc sống ở một huyện lỵ vùng trung du xứ Nghệ, thể hiện cách nhìn phê phán sâu sắc đối với hiện thực trì trệ thời bao cấp qua những công viêc thường ngày ở huyện. Tác phẩm được viết rất tỉ mỉ và chi tiết bởi đó cũng chính là cuộc sống của ông, của một công chức tỉnh lẻ khi đó.

Tuy chất tiểu thuyết còn hạn chế nhưng thực tế phong phú và khả năng viết sinh động từ tác phẩm là điều kiện để ông tiếp tục thực hiện tiểu thuyết thứ hai Ngổn ngang nơi trần thế gây được tiếng vang trong dư luận. Cuốn sách viết về nông thôn Việt Nam trong một giai đoạn dài từ kháng chiến chống Pháp đến tận thời đổi mới trong hoà bình hôm nay với cách xây dựng nhân vật khá điển hình, khai thác tâm lý dưới nhiều sắc thái khác nhau.

Sau thành công này, ông còn có một loạt thành công nối tiếp trong lĩnh vực truyện ngắn, tiêu biểu là chín truyện ngắn được giới thiệu ở tuyển tập: Nhà có thuốc thần, Mảnh đời xa xăm, Bắt bóng, Mộ kết, Hạt bụi, Chuyện phiền muộn ở Làng Rừng, Phận làm dâu, Lại chuyện về chú Khởi, Bảy rủi mười may. Tác phẩm của Đặng Văn Ký thường phẳng lặng, hướng nội, chứ ít có các tình tiết gay cấn, những hoàn cảnh éo le nhưng đã ngẫm thì lại đọng lại rất lâu. Đọc văn ông “phải nhấm nháp chiêm nghiệm mới thấy được vẻ đẹp của từng chi tiết và câu chữ”.

Có thể nói, việc tập hợp và ấn hành được Tuyển tập Đặng Văn Ký đầu năm nay đúng vào dịp kỷ niệm tròn năm năm ngày mất của ông là cố gắng lớn của NXB Hội Nhà văn, bạn bè, gia đình và đặc biệt là của bà Trần Thị Mai, người bạn đời tận tuỵ của cố nhà văn.