Đề xuất để SCIC cấp “vốn mồi”
Trong bối cảnh đại dịch Covid-19 hoành hành, vốn đầu tư công là một trong những động lực để nền kinh tế vực dậy. Tại buổi làm việc với các bộ, cơ quan, đánh giá kết quả đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020 và dự kiến kế hoạch giai đoạn 2021-2026 (vào tháng 5/2021), Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, nguồn vốn nhà nước sẽ đóng vai trò “vốn mồi” dẫn dắt các nguồn vốn khác.
Hiện nay, vốn nhà nước gồm nhiều nguồn, tiêu biểu như: ngân sách nhà nước và thông qua kênh ngân hàng thương mại hay các doanh nghiệp có vốn nhà nước (trong đó có SCIC). Trong số nguồn “vốn mồi” nói trên, nguồn vốn tại SCIC được đề xuất đầu tư vào các dự án quan trọng, tạo động lực cho nền kinh tế và góp phần thu hút vốn đầu tư tư nhân.
Như tại câu chuyện đầu tư mạng lưới đường cao tốc trên cả nước nhằm kết nối giao thông, tạo điều kiện cho kinh tế phát triển, theo Quy hoạch tổng thể phát triển mạng lưới đường bộ giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, Việt Nam cần 29 tỷ USD để hoàn thành 5.000 km đường cao tốc. Để có đủ nguồn vốn khổng lồ này, Ngân hàng Thế giới (WB) cho rằng, Việt Nam nên sử dụng từ 2 nguồn: vốn ODA và sử dụng vốn tư nhân.
“Việc thu hút 29 tỷ USD cho việc phát triển đường cao tốc trong vòng 10 năm là một nỗ lực lớn của Việt Nam. Nguồn vốn từ SCIC sẽ có vai trò “vốn mồi” để thu hút thêm vốn tư nhân đầu tư vào dự án đường bộ cao tốc. Có thể xem vốn của SCIC như một chất xúc tác để mời thêm các bên cho vay vào thị trường hoặc cho phép các bên cho vay hiện tại cung cấp nhiều nguồn lực hơn cho Việt Nam”, đại diện WB đánh giá.
Tại tọa đàm “Giải pháp đầu tư đường bộ cao tốc-Lựa chọn kênh tiếp cận” do Tạp chí Kinh tế Việt Nam tổ chức ngày 25/10/2021, trên cơ sở đề xuất của đại diện doanh nghiệp, chuyên gia, ngân hàng tại tọa đàm, TS. Cấn Văn Lực đã tóm tắt hàng loạt kiến nghị gửi tới Chính phủ, ban bộ ngành, cơ quan quản lý trong thời gian tới để giúp huy động đa dạng nguồn vốn, bảo đảm phát triển cơ sở hạ tầng giao thông trong thời gian tới. Trong đó, ông Lực nêu đề xuất nâng cao vai trò của SCIC trong đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng.
Cũng tại tọa đàm này, khi được hỏi về khái niệm “vốn mồi” trong việc huy động nguồn vốn hoàn thành mục tiêu 5.000km đường bộ cao tốc, ông Lê Song Lai, Phó Tổng giám đốc SCIC cho biết, quy hoạch tổng thể phát triển mạng lưới đường bộ giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 xác định, phải xã hội hóa nguồn vốn theo hình thức PPP (đã được quy định trong Luật Đối tác công- tư). Trong đó, kênh vốn nhà nước đóng vai trò “vốn mồi”. Tại quy hoạch này, vai trò cung cấp “vốn mồi” của SCIC được thể hiện qua việc giảm thiểu rủi ro tài chính, tăng khả năng huy động nguồn vốn vay.
“Thông thường, dự án PPP yêu cầu mức vốn chủ sở hữu tối thiểu 15% và nhà đầu tư tham gia dự án sẽ chỉ đáp ứng mức đó. Nếu SCIC tham gia, có thể nâng tỷ lệ vốn chủ sở hữu lên và dưới góc độ của ngân hàng sẽ giảm thiểu rủi ro, tăng khả năng huy động vốn vay hơn. Với cơ cấu vốn chủ sở hữu được nâng lên, rủi ro giảm thiểu thì lãi suất huy động vốn vay cũng sẽ tốt hơn cho nhà đầu tư. Ngoài ra, vai trò vốn mồi của SCIC thể hiện sự tham gia cùng nhà đầu tư tư nhân tại những dự án có quy mô vốn quá lớn, tư nhân không thể thu xếp được đủ vốn”, ông Lai cho biết.
Cùng với đó, trong vai trò là nhà đầu tư chính phủ, SCIC nhận thức rõ và đầy đủ trách nhiệm của mình đối với việc đóng góp vào sự phát triển kinh tế-xã hội.
Theo ông Lai, sau 15 năm thành lập, với việc đầu tư cho các DN, dự án tại Việt Nam, SCIC đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm trong thẩm định, đánh giá và triển khai các dự án đầu tư.
Nền móng vững chắc đầu tư vốn nhà nước
Những năm qua, hoạt động đầu tư của SCIC được triển khai theo hướng thận trọng, gắn với thị trường, giúp bảo toàn giá trị và tăng trưởng vốn nhà nước. Với nguồn vốn điều lệ được cấp và nguồn lực tài chính tích lũy trong quá trình kinh doanh, đến 15/9/2021, SCIC đã giải ngân đầu tư với tổng số tiền hơn 37,651 tỷ đồng. Trong đó, đầu tư góp vốn, mua cổ phần tại các doanh nghiệp đã tiếp nhận đạt 16.812 tỷ đồng.
Nhiều khoản đầu tư hiện hữu của SCIC đem lại hiệu quả cao cho Nhà nước như: i) Đầu tư để mua cổ phần phát hành thêm của Vinaconex với số tiền 1.600 tỷ đồng đã đem lại doanh thu trên 4.600 tỷ đồng, lợi nhuận trên 3.000 tỷ đồng sau khi SCIC thực hiện thoái toàn bộ vốn tại doanh nghiệp này; ii) Đầu tư hiện hữu vào Công ty cổ phần Sữa Việt Nam (Vinamilk) với giá trị 6.700 tỷ đồng; trong đó đã bán gần 9% số cổ phần trong các năm 2016-2017, thu về 20.280 tỷ đồng và giá trị thị trường số cổ phần còn lại trong danh mục là 54.354 tỷ đồng; iii) Đầu tư hiện hữu vào Công ty cổ phần Nhựa Bình Minh với giá trị 96,3 tỷ đồng, đã thoái toàn bộ và thu về 929 tỷ đồng, hiệu quả gấp 10 lần.
Ngoài ra, SCIC còn đầu tư mới 12.908 tỷ đồng, góp vốn thành lập doanh nghiệp, đầu tư dự án và đầu tư mua cổ phiếu, trái phiếu của các doanh nghiệp. Một số khoản đầu tư mới đạt kết quả tốt như: i) Đầu tư vào Công ty Hạ tầng và Bất động sản Việt Nam (VIID) hiệu quả đạt gần 240 tỷ đồng; ii) Đầu tư vào Công ty cổ phần Đầu tư và tư vấn đầu tư Việt Nam (29 Liễu Giai) dự kiến tổng hiệu quả thu về đến cuối năm 2021 là hơn 1.800 tỷ đồng; iii) Đầu tư trở thành cổ đông chiến lược của Ngân hàng Quân Đội (MB) với hiệu quả thu được ước tính là 6.995 tỷ đồng (trong đó cổ tức lũy kế 333 tỷ đồng, chênh lệch giá trị thị trường so với giá vốn là 6.662 tỷ đồng). Các khoản đầu tư nói trên được SCIC thực hiện hoàn toàn theo cơ chế thị trường, trên cơ sở định giá và phân tích đầu tư bài bản, nhờ đó, hiệu quả đầu tư đạt được khá tốt.
Trước đó, nhiều dự án SCIC đầu tư theo chỉ định của Chính phủ có hiệu quả. Giai đoạn 2008-2009, với mục tiêu tập trung phát triển ngành năng lượng, SCIC tham gia đầu tư vào ngành này bằng việc mua cổ phần (với tỷ lệ sở hữu 10-25%) tại một số DN thủy điện, nhiệt điện theo thỏa thuận hợp tác với Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN). Nguồn vốn đầu tư của SCIC đã hỗ trợ EVN giải quyết khó khăn cấp bách trong việc huy động vốn để phát triển các dự án điện, trong khi vẫn duy trì tỷ lệ sở hữu chi phối của nhà nước tại một số cơ sở phát điện quan trọng, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng. Mới đây, SCIC rót vốn mua cổ phiếu Vietnam Airlines (HVN) trị giá lên tới gần 6.900 tỷ đồng nhằm thực hiện nhiệm vụ chính trị-xã hội, giúp Vietnam Airlines tháo gỡ khó khăn về tài chính do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19.
Cần cơ chế thúc đẩy đầu tư
Sau thương vụ SCIC đầu tư mua cổ phiếu Vietnam Airlines, nhiều chuyên gia cho rằng đã đến lúc cần tính tới một cơ chế linh hoạt hơn để cho phép Nhà nước đầu tư vào doanh nghiệp.
Theo TS Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), để có thể đảm nhận vai trò dẫn dắt các ngành kinh tế trọng yếu, việc thúc đẩy hoạt động đầu tư của các doanh nghiệp nhà nước đóng vai trò quan trọng. Để SCIC hoạt động độc lập với vai trò nhà đầu tư của Chính phủ, cần thực hiện tăng vốn cho SCIC để tạo nguồn đầu tư cho khu vực doanh nghiệp nhà nước.
Theo Nghị định số 91/2015/NĐ-CP về đầu tư vốn nhà nước vào doanh nghiệp và quản lý, sử dụng vốn, tài sản tại DN, lợi nhuận sau thuế của DNNN chỉ được trích một phần nhỏ (tối đa 30%) vào quỹ đầu tư phát triển của DN, còn lại toàn bộ nộp ngân sách Nhà nước. Trong khi nhiệm vụ đầu tư vào các lĩnh vực kinh tế trọng yếu đòi hỏi phải có sự tích luỹ vốn lớn. Nếu chỉ trông chờ vào quỹ đầu tư phát triển thì sẽ chậm tích lũy, không đáp ứng được yêu cầu.
Theo một số chuyên gia, cơ chế chính sách hiện nay cần có sự điều chỉnh để cho phép SCIC được phép gia tăng phần giữ lại cho doanh nghiệp (có thể từ lợi nhuận sau thuế doanh nghiệp giữ lại, thu từ cổ phần hóa và thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp…). Điều này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng cho phép SCIC chủ động, linh hoạt trong việc ra quyết định đầu tư dựa trên những nguyên tắc, cơ chế thị trường, cùng cộng đồng DN vực dậy nền kinh tế sau đại dịch Covid-19.
