Chính vì số lượng lan đột biến ít không thỏa mãn được nhu cầu của người chơi lan nên đã đẩy giá lan lên cao. Bên cạnh đó, cũng không loại trừ trường hợp lan đột biến đang bị "thổi giá" bởi các nhà vườn, dân buôn khi các giao dịch mua – bán lan lên tới vài tỷ, thậm chí vài chục tỷ đồng diễn ra liên tiếp.
Chớ nên sa đà chạy theo “cơn sốt”
Anh Lê Hữu Trường, một người sành chơi lan chia sẻ: "Chơi lan là niềm đam mê và phụ thuộc vào kinh tế mỗi người. Người nhiều tiền thì tìm mọi cách mua bằng được giò lan quý hiếm về để trưng, nhưng cũng có người do điều kiện kinh tế chưa dư dả thì chỉ cần sở hữu một nhành lan đẹp cũng thỏa mãn lòng yêu mến lan”.
Nói về những giò lan, keiki lan (mầm cây con tách ra từ cây mẹ) có giá bán lên tới hàng tỷ đồng, anh Trường cho rằng, hiện tại rất nhiều người làm giàu bằng nghề trồng lan, kinh doanh hoa lan. Có người mua xe, mua nhà nhưng cũng có người chơi vì không am hiểu mà mất nhà, mất xe, thậm chí mắc nợ vì sa đà vào săn lùng lan quý và phải trả một cái giá quá đắt.
Trên thực tế, chỉ những người mới chơi, chưa hiểu về phong lan thì mới dễ sa vào những cuộc giao dịch “khủng”. Người chơi sành sỏi không dễ bị lan đột biến làm cho “phát sốt”.
Theo chia sẻ của một ông chủ nhà vườn có tiếng ở xã Đông La (huyện Hoài Đức, Hà Nội) - nơi được coi là "vựa" hoa lan lớn nhất nhì miền bắc, sở dĩ lan đột biến có giá siêu đắt đỏ như vậy là do vẻ đẹp và độ cực hiếm của nó. Giới chơi lan mua - bán lan đột biến theo giò hoặc theo keiki. Keiki lan đột biến được đo bằng centimet để tính tiền, ông chủ nhà vườn Trịnh Toàn ở Đông La cho hay.
Vậy lan đột biến có gì lạ? Ngoài dùng làm cảnh thưởng ngoạn, hay chứng minh "đẳng cấp" của giới nhà giàu sành chơi, lan đột biến còn có gì đặc biệt? Mức giá trên liệu có phải là giá trị thật của loài hoa đắt hơn vàng ròng này?
Theo PGS.TS Đặng Văn Đông - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Rau quả (FAVRI - Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn), một trong những chuyên gia hàng đầu về hoa, cây cảnh ở Việt Nam, lan đột biến là một cá thể hay một dòng hoa lan trong quần thể phong lan tự nhiên, bất ngờ có sự biến đổi khác biệt về kiểu dáng (màu hoa, kích thước lá, độ dài đốt thân hoặc sự sắp xếp các cánh hoa trên cành…) so với các cây cùng loại.
PGS.TS Đặng Văn Đông khuyến cáo: "Những cây lan đột biến đang rao bán, chưa hẳn đã là lan có biến dị đột biến (di truyền được), mà còn chứa cả những biến dị thường biến (không di truyền được)".
Do vậy, người mua keiki lan đột biến về trồng, phải yêu cầu bên bán có hợp đồng bảo lãnh giống chặt chẽ, và cũng không nên xuống tiền bằng mọi giá, chỉ để sở hữu một mầm lan khác lạ, mà chắc chắn sau một thời gian có thể sẽ bão hòa.
Lan đột biến có thể “nhân bản” hàng loạt
Theo PGS.TS Nguyễn Văn Đông, công nghệ nhân giống lan đột biến không phải là quá khó, đặc biệt khi đưa vào nuôi cấy mô tế bào (in vitro), chỉ trong vài tháng, các cơ sở nuôi cấy mô có thể đưa ra thị trường được hàng vạn, thậm chí hàng triệu cây lan đột biến giống y chang kiểu dáng mỹ miều của các dòng bố/mẹ.
Vị chuyên gia này cũng nhắc tới bài học từ phong trào chơi, kinh doanh cây cảnh cổ thụ (sanh, lộc vừng…) ở nhiều địa phương, thời gian trước đây. Điển hình như Nam Điền (Nam Định) hay Văn Giang (Hưng Yên) khi cây cảnh bị "thổi giá" và kết quả là cả người trồng và người kinh doanh đều thua lỗ nặng khi "bong bóng" xẹp.
PGS.TS. Đặng Văn Đông cho biết: Tế bào thực vật có tính toàn năng, tức là mọi tế bào sẽ đều có cùng hệ gen và có khả năng sinh sản vô tính, do đó, chúng có thể được nuôi cấy để tạo ra cơ thể mới. Dựa trên tính toàn năng này, con người đã ứng dụng phương pháp nuôi cấy mô tế bào để nhân giống các loại thực vật, trong đó có cả những thực vật rất quý, hiếm.
"Thực tế ở các nước tiên tiến như Mỹ, Hà Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan… người ta đều đang sử dụng phổ biến phương pháp này cho cây lan. Ở Việt Nam, Viện chúng tôi và một số đơn vị cũng đang ứng dụng phương pháp này cho nhiều loại cây hoa. Hiện tại chúng tôi đang nhân được hàng vạn cây giống "lan phi điệp đột biến", với giá chỉ tương đương những cây lan bình thường khác", PGS.TS. Đặng Văn Đông thông tin.
Nếu tổ chức, cá nhân muốn phát triển sản xuất lan đột biến thành hàng hóa, với số lượng lớn, chất lượng đồng đều, giá thành hạ, thì việc áp dụng công nghệ nhân giống bằng nuôi cấy mô tế bào và công nghệ sản xuất hoa lan trong nhà lưới, ứng dụng công nghệ cao, là điều rất cần thiết, PGS.TS. Đặng Văn Đông nêu ý kiến.
Cảnh báo người chơi
Công an một số tỉnh đã có cảnh báo đối với các giao dịch lan đột biến với giá trị quá lớn. Công an tỉnh Tuyên Quang nhận định các hoạt động giao dịch, chuyển nhượng, trao đổi hoa lan đột biến với giá trị “khủng” là rất nguy hiểm, có thể dẫn đến hệ lụy rất lớn, tiềm ẩn những nguy cơ cao, làm phát sinh và gia tăng các loại tội phạm, gây mất ổn định xã hội.
Mới đây, công an tỉnh Phú Thọ cũng chỉ đạo theo dõi, nắm tình hình về những cuộc giao dịch lan phi điệp đột biến trên địa bàn. Nếu thấy có biểu hiện đáng ngờ, mầm mống xuất hiện nguy cơ của tội phạm từ những cuộc giao dịch lan đột biến thì cần xử lý nghiêm, triệt để.
Công an tỉnh Lâm Đồng thì cho biết, trên địa bàn tỉnh phong trào trồng hoa có truyền thống từ nhiều năm qua, trong đó cũng xuất hiện những nhà vườn trồng lan với quy mô rộng. Tuy nhiên, ở Lâm Đồng chưa thấy có tình trạng giao dịch lan đột biến với giá cao bất thường.
Tuy nhiên, trước “cơn sốt” của lan đột biến thời gian gần đây, Công an tỉnh Lâm Đồng cũng sẽ có phương án tuyên truyền, cảnh báo cho người dân nhằm tránh phải những nguy cơ có thể xảy ra trong tương lai.
Tránh “trái đắng” từ lan đột biến tiền tỷ 
