ND - Chiều 9-3, tại Ma Cao (Trung Quốc), trong phiên họp toàn thể thường niên Ủy ban Ký ức Thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương của UNESCO, Hồ sơ Bia đá các khoa thi Tiến sĩ triều Lê và Mạc (1442 - 1779) tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám (Hà Nội) đã được công nhận là Di sản tư liệu thế giới.
Sau Mộc bản triều Nguyễn, Bia Tiến sĩ Văn Miếu là di sản tư liệu thứ hai của Việt Nam được đưa vào danh mục Di sản tư liệu thuộc chương trình Ký ức thế giới (Memory of the World) của UNESCO.
Bia đá đặt tại khu di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám vinh danh tên tuổi những người đỗ trong các kỳ thi tuyển Tiến sĩ triều Lê và Mạc. Trên mỗi tấm bia khắc một bài văn (bài ký) bằng chữ Hán, nội dung ghi lại lịch sử của các khoa thi tổ chức từ năm 1442 đến 1779. Có 82 tấm bia tương ứng với 82 khoa thi được dựng. Tấm bia Tiến sĩ đầu tiên được dựng năm 1484 đời vua Lê Thánh Tông, ghi lại lịch sử khoa thi năm 1442. Tấm bia cuối cùng được dựng vào năm 1780 cho khoa thi tổ chức vào năm 1779.
Trên thế giới nhiều nước dựng bia, nhưng chỉ duy nhất Bia Tiến sĩ Văn Miếu có bài ký ghi lịch sử các khoa thi và triết lý của triều đại về nền giáo dục và đào tạo, sử dụng nhân tài. Những bài ký trên bia Tiến sĩ được viết bằng chữ Hán với những cách viết khác nhau. Những bài văn bia này phần lớn đều do những danh nhân văn hóa, trí thức lớn của đất nước soạn, nên đó là những tác phẩm vô giá, góp phần làm nên truyền thống văn hóa, giáo dục của Việt Nam. Tất cả 82 bia Tiến sĩ ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Hà Nội đều được chế tác theo cùng một phong cách: bia dẹt, trán cong, hình vòm. Các tấm bia được đặt trên lưng rùa, rùa cũng được tạo dáng theo một phong cách chung: to, đậm và chắc khỏe. Trang trí trên bia rất đa dạng, phản ánh sự phát triển hình tượng nghệ thuật theo thời gian, nhờ đó mà hiểu được lịch sử phát triển mỹ thuật của Việt Nam từ thế kỷ 15 đến thế kỷ 18. Cho đến nay, bia Tiến sĩ Văn Miếu vẫn là những bản gốc duy nhất được lưu giữ tại chỗ, liên tục kể từ khi được dựng; phần lớn các hoa văn và văn tự còn rõ, có khả năng đọc được. Các bài văn bia cho biết rõ ngày tháng dựng bia, tên của người soạn văn bia, người dựng bia. Chữ viết trên bia, các hoa văn trang trí cùng phong cách tạo dáng bia, rùa đều mang dấu ấn của thời đại mà bia được dựng. Ðiều này khẳng định tính xác thực, nguyên bản, duy nhất của tư liệu - những tiêu chí quan trọng mà chương trình Ký ức thế giới đặt ra.
Hồ sơ bia đá các khoa thi Tiến sĩ triều Lê và Mạc được công nhận Di sản tư liệu thế giới là món quà ý nghĩa đối với Thủ đô Hà Nội trước thềm kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội.
Phát biểu tại lễ trao bằng công nhận Di sản tư liệu thế giới, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Thanh Sơn thay mặt Chính phủ Việt Nam bày tỏ sự cảm ơn và đánh giá cao tinh thần làm việc công minh, nghiêm túc của MOWCAP đối với việc công nhận hồ sơ bia đá các khoa Tiến sĩ thời Lê - Mạc là Di sản tư liệu thế giới, đồng thời khẳng định cam kết của Chính phủ Việt Nam trong việc bảo tồn có hiệu quả và phát huy một cách bền vững giá trị của các loại hình di sản trong đó có di sản tư liệu, qua đó đóng góp tích cực và chủ động vào các hoạt động trên mọi lĩnh vực của UNESCO ở cấp khu vực và quốc tế.
PV
