Bắc Trung Bộ thích ứng biến đổi khí hậu

Vì vậy, các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An và Hà Tĩnh đã và đang nghiên cứu, thực hiện các giải pháp ứng phó với phương châm lấy phòng ngừa là chính, chuyển từ thế bị động ứng phó sang chủ động phòng ngừa, giữ vững thành quả phát triển kinh tế-xã hội đã đạt được.

Những vấn đề đặt ra

Theo lãnh đạo tỉnh Hà Tĩnh, dù cả hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở cùng vào cuộc, song ở một số địa phương, ý thức chủ động của người dân còn hạn chế, việc sơ tán sớm chưa được triển khai quyết liệt. Nhiều công trình phòng, chống thiên tai trên địa bàn (đặc biệt là các tuyến đê biển xung yếu như: Hội Thống, Tả Nghèn, Hữu Nghèn, Hữu Phủ, Cẩm Nhượng, Đồng Môn cùng một số hồ đập xuống cấp) chưa đáp ứng yêu cầu ứng phó với bão mạnh, nước biển dâng và mưa lũ lớn.

Do vậy, áp lực sơ tán rất lớn, cần huy động lực lượng đông đảo, gây khó khăn và tốn nhiều thời gian trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện. Thêm nữa, việc mất điện gần như toàn bộ trước và trong thời điểm bão đổ bộ khiến hệ thống viễn thông bị gián đoạn, không bảo đảm điều kiện phục vụ chỉ đạo, điều hành và thông tin báo cáo theo quy định.

Đồng quan điểm trên, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi Nghệ An Nguyễn Trường Thành cho rằng, ở một số địa phương, năng lực điều hành và xử lý tình huống của cán bộ cơ sở chưa thật tốt; vật tư, trang thiết bị, phương tiện phục vụ công tác ứng phó, cứu hộ, cứu nạn tại một số địa phương còn thiếu hoặc đã xuống cấp, không đáp ứng yêu cầu khi xảy ra thiên tai lớn, đặc biệt là tại vùng sâu, vùng xa, miền núi.

“Công tác dự báo, cảnh báo thời tiết cực đoan tuy đã được cải thiện nhưng độ chính xác và tính chi tiết còn hạn chế, nhất là đối với các hiện tượng mưa lớn cục bộ, lũ quét, sạt lở đất ở khu vực miền núi. Việc dự báo cho phạm vi hẹp, thời gian ngắn (từng xã, từng lưu vực nhỏ) vẫn còn khó khăn, chính quyền cơ sở chưa thật sự chủ động trong chỉ đạo ứng phó”, đồng chí Nguyễn Trường Thành cho biết thêm.

Tại Thanh Hóa, trước tình trạng vỡ đê, kênh bị tràn, hiện tượng xói lở, sạt đường dẫn đầu cầu giao thông và cuốn trôi nhiều cầu dân sinh cho thấy việc thiết kế, thi công các cây cầu chưa đáp ứng tần suất thoát lũ. Thượng du Thanh Hóa với đặc trưng địa hình núi cao, độ dốc lớn, chia cắt bởi các sông, suối khi gặp mưa lớn kéo dài, độ ẩm trong đất đã bão hòa, gia tăng tình trạng sạt lở đất đá từ ta-luy dương xuống mặt đường, lưu tốc lũ lớn làm sạt, hẫng nhiều điểm đường giao thông, hư hỏng đường tràn.

Ngoài ra, theo chia sẻ của các thành viên ban chỉ đạo phòng thủ dân sự tỉnh, do địa giới hành chính các xã trải rộng cho nên sau sáp nhập, khối lượng công việc của cấp tỉnh tăng lên, năng lực cán bộ và nguồn lực ở một số xã còn hạn chế, nhất là các xã miền núi, vùng sâu, vùng xa; cơ chế phối hợp liên xã chưa đồng bộ, công tác báo cáo, thống kê đôi khi chưa kịp thời…

Đa dạng phương thức ứng phó

Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Thanh Hóa Mai Xuân Liên cho rằng, ứng phó với biến đổi khí hậu và phòng, chống thiên tai là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu. Tỉnh luôn quán triệt tuyệt đối không chủ quan, lơ là nhưng không hoang mang, lúng túng; thực hiện tốt phương châm “4 tại chỗ” và nguyên tắc “phòng ngừa chủ động, ứng phó kịp thời, khắc phục khẩn trương và hiệu quả”; trong đó lấy phòng ngừa là chính với mục tiêu chuyển từ thế bị động ứng phó sang chủ động phòng ngừa, giữ vững thành quả phát triển kinh tế-xã hội đã đạt được.

Về lâu dài, tỉnh đã và đang chỉ đạo các địa phương và các ngành rà soát, bổ sung các yêu cầu về thiết kế, vận hành công trình cơ sở hạ tầng, nhất là hệ thống điện, viễn thông, giao thông, cấp thoát nước, đê điều, thủy lợi để đáp ứng yêu cầu phòng chống thiên tai trong bối cảnh tác động của biến đổi khí hậu. Rà soát, quy hoạch, sắp xếp, bố trí lại các khu dân cư, chủ động di dời người dân ra khỏi khu vực có nguy cơ cao ảnh hưởng thiên tai, lũ ống, lũ quét, sạt lở đất; ưu tiên bố trí di dời các hộ dân về các khu dân cư tập trung, thuận lợi trong đầu tư cơ sở hạ tầng xã hội phục vụ nhân dân, phòng ngừa rủi ro thiên tai.

Là đối tượng trực tiếp chịu tác động của biến đổi khí hậu, người dân ở những vùng ảnh hưởng phải thường xuyên nâng cao ý thức trong công tác phòng ngừa thiên tai, nhất là công tác ứng phó bão lũ, sạt lở đất, hạn hán... cũng như công tác khắc phục hậu quả thiên tai. Để “sống chung” với lũ, bão ngày càng có xu hướng khốc liệt, ngoài những kinh nghiệm truyền đời, người dân tiếp tục có những giải pháp hữu hiệu để bảo đảm an toàn tính mạng và tài sản như: làm nhà phao vượt lũ, làm phao cho ô-tô, dùng lưới bọc mái nhà chống bão…

Cùng với đó, Chính phủ và các địa phương tiếp tục thực hiện các chính sách hỗ trợ làm nhà lâu bền vượt lũ, nhà cộng đồng chống lũ, xây dựng hạ tầng kỹ thuật vùng lũ… nhằm bảo đảm an toàn cho người dân vùng “rốn lũ”.

Liên quan đến công tác dự báo, cảnh báo lũ quét, sạt lở đất ở khu vực hẹp, Giám đốc Đài Khí tượng Thủy văn Nghệ An Nguyễn Xuân Tiến cho biết, đây là loại hình thiên tai khó dự báo, do phụ thuộc vào đặc điểm địa hình, đất đá, độ dốc và cường độ mưa trong thời đoạn ngắn. Vì vậy, thời gian tới, đơn vị sẽ tập trung đồng bộ ba nhóm giải pháp: nâng cấp mạng lưới quan trắc tự động và tích hợp dữ liệu thời gian thực; ứng dụng công nghệ mô hình hóa, tự động hóa trong dự báo mưa-lũ-dông sét; tăng cường hợp tác chia sẻ dữ liệu khu vực, đào tạo nhân lực và chuyển đổi số trong công tác dự báo, cảnh báo khí tượng thủy văn, nhằm nâng cao năng lực dự báo, phục vụ hiệu quả công tác chỉ đạo phòng chống thiên tai, thích ứng an toàn với biến đổi khí hậu trên địa bàn”, Giám đốc Đài Khí tượng Thủy văn Nghệ An nhấn mạnh.

Theo chia sẻ từ các chuyên gia, trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp và tác động nặng nề đến kinh tế-xã hội, đời sống dân sinh và sản xuất, ngoài những yếu tố khách quan, các địa phương cần nhìn nhận nghiêm túc công tác quy hoạch, quản lý lưu vực sông. Các cơ quan chuyên môn cần sớm điều tra, đánh giá toàn diện các hệ thống hồ đập, kênh tiêu, rừng đầu nguồn và vùng hạ du để có chiến lược ứng phó phù hợp. Kiểm soát nghiêm việc khai thác cát, xây dựng trong hành lang thoát lũ; có kế hoạch tái định cư cho vùng nguy cơ cao ảnh hưởng bởi thiên tai, đa dạng hóa mô hình cộng đồng thích ứng với biến đổi khí hậu.

Đặc biệt, cần triển khai chương trình phục hồi rừng phòng hộ đầu nguồn gắn với sinh kế bền vững cho người dân miền núi. Rừng bảo đảm chất lượng, độ che phủ, phát huy hiệu quả đa mục đích, đất “giữ nước”, bảo đảm hài hòa mục tiêu phát triển đi đôi với bảo vệ đa dạng sinh thái luôn là giải pháp chủ động phòng ngừa các loại hình khí hậu, thời tiết cực đoan, thích ứng an toàn trước biến đổi khí hậu.

(còn nữa)