Đây là giải thưởng thường niên do Báo phát động từ năm 2020, nhằm tìm kiếm và tôn vinh các sáng tác, trình diễn nghệ thuật-giải trí xuất sắc "của thiếu nhi", hoặc "vì thiếu nhi".
Năm nay, có 89 tác phẩm/chùm tác phẩm dự thi (tính đến ngày 5/5), trong đó, có 9 chùm thơ, tập thơ hoặc series thơ nhiều tập; 19 phim hoặc series phim hoạt hình; còn lại là các tập truyện ngắn, truyện dài, tiểu thuyết...
So với mùa giải lần 1 năm 2020 và lần 2 năm 2021, số lượng các tác phẩm dự thi ít hơn, nhưng vẫn phong phú về thể loại. Bên cạnh những tác giả đã thành danh, ở mùa giải năm nay, đáng chú ý là một số tác phẩm do các em thiếu nhi chỉ mới 9-12 tuổi sáng tác. Không chỉ sáng tác thơ, truyện ngắn, có những em còn tham gia cùng người lớn vẽ minh họa hoặc dịch thuật cho các cuốn sách tranh. Có em còn viết tiểu thuyết giả tưởng dài 3 tập, dày hàng trăm trang, dựng lên một thế giới nghệ thuật đồ sộ. Có em còn viết truyện dài trực tiếp bằng tiếng Anh sau đó tự dịch ra tiếng Việt để in sách song ngữ Việt-Anh. Giải thưởng cũng thu hút các tác phẩm của tác giả Việt kiều, hoặc các tác giả, họa sĩ người nước ngoài có nhiều năm gắn bó với Việt Nam và sáng tác hướng tới đối tượng là thiếu nhi Việt Nam.
Sau 2 vòng chấm chọn (vòng loại và vòng chấm điểm), Ban Sơ khảo gồm 9 thành viên đã “lẩy” ra được những “gam màu trội” gồm 11 tác phẩm lọt vào vòng chung khảo, trong đó có 5 truyện dài, 1 chùm truyện ngắn, 1 bộ thơ 5 tập, 1 truyện tranh và 3 sách tranh.
Các tác phẩm lọt vào vòng chung khảo bao gồm truyện dài “Biệt đội thám tử" và "Emma thảm họa" (2 cuốn) của tác giả Quyên Gavoye (Việt kiều tại Pháp); truyện dài “Cá Linh đi học”, tác giả Lê Quang Trạng; chùm truyện ngắn của tác giả An Băng, 9 tuổi; sách tranh song ngữ Việt Anh “Chiếc dép thất lạc” của tác giả Geralda De Vos (Bỉ) và họa sĩ Sofia Holt (Thụy Điển), dịch giả Kim Ngọc, sách tranh “Covid trong mắt trẻ thơ (7 tập) của tác giả Thanh Tâm viết lời, các cháu thiếu nhi vẽ tranh; truyện dài “Cơ Bản là Cơ Bản” của tác giả Phạm Huy Thông; thơ “Dắt mẹ đi chơi” (5 tập) của Mai Quyên; truyện dài “Đu đưa trên ngọn cây bàng” của Nguyễn Hoàng Diệu Thủy; truyện dài “Nếu một ngày chúng tớ biến mất” của Mộc An; truyện dài “Trường học chẳng có gì vui?” của Hải Nam; truyện tranh “Xóm Om Xòm (5 tập) của Hoàng Giang.
Từ 11 tác phẩm này, Hội đồng chung khảo sẽ khởi động quá trình chấm qua 2 vòng độc lập trong thời gian từ nay đến 31/5/2022 để chọn Giải thưởng Lớn mang tên "Hiệp sĩ Dế Mèn" (Cricket Knight) và một số giải "Khát vọng Dế Mèn" (Cricket Desire).
Hội đồng Giám khảo gồm nhà thơ Trần Đăng Khoa, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam (Chủ tịch Hội đồng) và các thành viên gồm nhà văn PGS,TS Ngô Văn Giá, họa sĩ Thành Chương, nhạc sĩ-nhà thơ Nguyễn Thụy Kha, họa sĩ “Thần đồng Đất Việt” Lê Linh và nhà báo Lê Xuân Thành, Tổng Biên tập báo Thể thao và Văn hóa.
Dự kiến Lễ trao Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn lần 3 năm 2022 sẽ diễn ra vào tối 31/5 tới tại Hà Nội.
Trong khuôn khổ của Lễ trao giải, Báo Thể thao và Văn hóa sẽ tiến hành đấu giá nghệ thuật “Vì mái trường cho em” do báo kết nối với các văn nghệ sĩ, các vị "mạnh thường quân" và ngành giáo dục ở các địa phương nhằm hoàn thiện cơ sở vật chất cho một số trường/điểm trường ở vùng sâu, vùng xa.
