Với 100 tuổi đời, 81 tuổi Đảng, hoạt động cách mạng liên tục và sôi nổi trên nhiều cương vị khác nhau, GS Trần Văn Giàu đã dành trọn đời mình cho sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc, xây dựng Tổ quốc vì hạnh phúc của nhân dân. Từ một thanh niên trí thức yêu nước, ông đã đến với chủ nghĩa Mác - Lê-nin, trở thành chiến sĩ cộng sản, nhà cách mạng kiên trung, vượt qua ngục tù, đòn roi của kẻ thù, lãnh đạo cuộc tổng khởi nghĩa tháng 8-1945 tại Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định và các tỉnh Nam Bộ thành công. Theo sự phân công của Đảng, ông trở thành một trong những người đầu tiên khai sáng ra nền giáo dục Đại học của nước nhà, trở thành người thầy của những người thầy, cây đại thụ của khoa học - xã hội và nhân văn nước Việt Nam.
GS Trần Văn Giàu là một nhà cách mạng, nhà giáo ưu tú, nhà nghiên cứu khoa học lỗi lạc, ông đã cống hiến cả cuộc đời cho đất nước đến hơi thở cuối cùng.
Ông sinh ngày 11-9-1911, ở xã An Lục Long, huyện Châu Thành, tỉnh Long An. Năm 1925, ông lên Sài Gòn học Trường trung học Chasseloup Laubat. Năm 1928, ông đỗ tú tài và được gia đình cho sang Pháp du học tại Trường đại học Toulouse. Tháng 3-1929, ông bí mật tham gia Đảng cộng sản Pháp và hoạt động trong phong trào đấu tranh của du học sinh và công nhân người Việt ở thành phố Toulousc. Năm 1930, ông tham gia biểu tình trước dinh Tổng thống Pháp ở Paris, đòi hủy bỏ án tử hình đối với các thủ lĩnh của cuộc khởi nghĩa Yên Bái. Trong cuộc biểu tình này, ông bị thực dân Pháp bắt và bị trục xuất về Việt Nam.
Về nước, ông tiếp tục hoạt động cách mạng tại Sài Gòn - Chợ Lớn, gia nhập Đảng Cộng sản Đông Dương, được phân công phụ trách Ban học sinh và Ban phản đế của Xứ ủy Nam Kỳ. Năm 1931, ông được tổ chức đưa sang Liên Xô học trường Đại học Đông Phương, tốt nghiệp năm 1933 với đề tài “Vấn đề ruộng đất ở Đông Dương”. Về Sài Gòn, ông tiếp tục hoạt động cách mạng, tham gia tổ chức tại Xứ ủy Nam Kỳ. Ngày 25-6-1935, ông bị thực dân Pháp kết án năm năm tù, 10 năm quản thúc vì tội “hoạt động lật đổ chính quyền”. Tháng 4-1940, ông mãn hạn tù nhưng mấy ngày sau lại bị Pháp bắt, đưa đi an trí tại Tà Lài - đây là khu rừng thiêng nước độc thuộc tỉnh Bình Phước.
Năm 1945, Cách mạng Tháng Tám thành công ở Nam Bộ có công lao của ông Trần Văn Giàu rất lớn. Năm 1946 - 1948, ông được Trung ương điều sang giúp Ban xây dựng lực lượng kháng chiến ở Campuchia. Năm 1949, ông về nước được cử làm Tổng Giám đốc Nha thông tin. Năm 1951, Bộ Giáo dục chỉ trương thành lập trường dự bị Đại học ở vùng kháng chiến Thanh - Nghệ - Tĩnh, khi đó ông chuyển sang làm giáo sư Đại học. Năm 1954, sau khi tiếp quản Thủ đô, ông được cử làm Trưởng khoa Khoa văn sử, Trường đại học Sư phạm Hà Nội. Giữa năm 1956, Trường đại học Tổng hợp Hà Nội được thành lập, ông được cử giữ chức Bí thư Đảng ủy Trường Đại học tổng hợp Hà Nội nhưng vẫn tham gia đào tạo ở trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Những năm 1962 - 1975, ông công tác tại Viện Sư học, thuộc Ủy ban Khoa học xã hội Việt Nam. Từ năm 1975, ông tiếp tục nghiên cứu trong lình vực khoa học, xã hội.
Với những cống hiến, những công trình nghiên cứu và giảng dạy trên lĩnh vực triết học, sử học và văn học, ông Trần Văn Giàu được phong hàm Giáo sư trong lớp giáo sư đầu tiên của nước Việt Nam.
GS Trần Văn Giàu từ trần ngày 16-12-2010, an táng ở xã Dương Xuân Hội, huyện Châu Thành -mảnh đất quê hương đã vun đúc nên khí phách của một người Việt Nam chân chính như ông.
Cuộc đời và sự nghiệp cách mạng quang vinh của GS Trân Văn Giàu là biểu tượng cho hào khí quật cường và tinh thần bất khuất của đất và người dân Nam Bộ nói chung, của Đảng bộ và nhân dân tỉnh Long An nói riêng trong sự nghiệp đánh đuổi giặc ngoại xâm, giành độc lập cho dân tộc và xây dựng Tổ quốc. Với Đảng bộ và nhân dân Long An, GS Trần Văn Giàu là niềm tự hào, là tấm gương sáng để các thế hệ hôm nay và mai sau noi theo, học tập và kế thừa.
Sau ngày GS Trần Văn Giàu từ trần, Thành ủy TP Hồ Chí Minh và Tỉnh ủy Long An đã chung tay xây dựng khu mộ Giáo sư và gia tộc, trồng cây cảnh quanh khu mộ để tri ân và tôn vinh Giáo sư đã có đóng góp to lớn vào lịch sử và văn hóa của nước nhà. Khu mộ của GS Trần Văn Giàu đã trở thành địa điểm Lưu niệm về Giáo sư và là nơi tham quan, học tập bổ ích đối với nhân dân trong và ngoài tỉnh.
