Quyết định này của Quốc hội thể hiện ý chí mạnh mẽ của Nhà nước trong đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, hướng tới chất lượng và công bằng cho mọi học sinh trên phạm vi cả nước. Song, chủ trương đúng đắn ấy cũng đặt ra một bài toán lớn: Làm thế nào để xây dựng một bộ sách giáo khoa vừa bảo đảm thống nhất thực chất, vừa không gây xáo trộn hệ thống, vừa phát huy tinh hoa các bộ sách hiện hành và phù hợp với điều kiện dạy - học đa dạng trên thực tế?
Trả lời được câu hỏi này, trước hết phải xác định bộ tiêu chí sư phạm toàn diện để tinh tuyển, tích hợp giá trị tốt nhất từ các bộ sách giáo khoa hiện hành theo cách “biến những điểm mạnh thành chuẩn quốc gia”, tức là kế thừa có chọn lọc và loại bỏ bất cập. Đi đôi với đó là xây dựng một chuẩn quốc gia mới, phản ánh yêu cầu giáo dục trong thời đại số và cách tiếp cận tích hợp nội dung -
phương pháp - công nghệ học tập. Một bộ tiêu chí như vậy cần tập trung vào bốn trụ cột: Tính đúng đắn và chính xác khoa học; Chất lượng sư phạm thật sự nâng cao năng lực tư duy cho học sinh; Tính bao trùm và phù hợp với mọi vùng miền; và Khả năng tích hợp học liệu số, bài tập tương tác, công cụ đánh giá hiện đại. Tích hợp được những điều này, sẽ không chỉ nâng cao chất lượng giáo dục mà còn bảo đảm công bằng cho người học ở mọi vùng miền.
Không thể phủ nhận, cả ba bộ sách giáo khoa đang sử dụng đều có điểm mạnh riêng, song chuyện thay sách giáo khoa liên tục trong nhiều năm vừa gây quá tải cho giáo viên, vừa làm phân tán nguồn lực xã hội đầu tư cho giáo dục. Trong bối cảnh chỉ còn chưa đầy một năm để triển khai chủ trương mới, yêu cầu đặt ra là “không được để lỡ nhịp đổi mới, nhưng cũng không được gây sốc cho học sinh và giáo viên”. Việc biên soạn một bộ sách giáo khoa hoàn toàn mới từ đầu trong thời gian ngắn là gần như không khả thi, đồng thời cũng tiềm ẩn thách thức về chi phí, đào tạo lại giáo viên và sự thích nghi của học sinh. Vì vậy, phương án xây dựng bộ sách giáo khoa thống nhất theo từng cấp học, trên cơ sở tinh gọn và tái thẩm định nội dung từ các bộ sách hiện có, được nhiều chuyên gia và cơ sở giáo dục đánh giá là giải pháp khả thi nhất ở thời điểm này.
Giải pháp đó không chỉ giúp bảo đảm tính kế thừa - ổn định - tiết kiệm, mà còn giảm áp lực chuyển đổi đột ngột cho học sinh, giáo viên và phụ huynh. Phương án này cũng duy trì không gian cạnh tranh lành mạnh giữa các nhà xuất bản, khuyến khích các đơn vị biên soạn tiếp tục cải tiến nội dung và phương pháp, mà không rơi vào tình trạng độc quyền xuất bản như đã từng gây nhiều tranh cãi.
Tiêu chí cần thiết cho quá trình lựa chọn bộ sách giáo khoa thống nhất là minh bạch, công khai, gắn với hội đồng thẩm định quốc gia gồm các chuyên gia sư phạm, nhà quản lý giáo dục, đại diện giáo viên và nhà nghiên cứu, nhằm bảo đảm độ tin cậy khoa học và tính đại diện xã hội. Đặc biệt, yếu tố tích hợp công nghệ số cần được xem là một phần tất yếu, để phù hợp với định hướng giáo dục trong thời đại mới.
Cuối cùng, mục tiêu xây dựng bộ sách giáo khoa thống nhất không chỉ là giải pháp kỹ thuật cho vấn đề quản lý giáo dục, mà còn là biểu hiện của nhận thức chiến lược về chất lượng và công bằng trong giáo dục. Nếu triển khai thận trọng, có lộ trình và được điều chỉnh linh hoạt, hợp lý, chủ trương này sẽ góp phần kiến tạo một nền tảng giáo dục thống nhất, hiện đại, đáp ứng đòi hỏi từ thực tiễn phát triển đất nước trong giai đoạn mới ■
