TRONG tiếng Thái, "tó" nghĩa là chọi hoặc đánh, còn "mák lẹ" có hình tròn, mầu nâu đậm, chắc, là hạt của một loại quả mọc trên rừng, thuộc họ dây leo, vỏ cứng, dài khoảng 30 cm, mỗi quả có bốn, năm hạt. Cách chơi tó mák lẹ đơn giản, ai cũng có thể tham gia, không phân biệt già trẻ, đàn ông hay phụ nữ. Sân chơi là những bãi đất bằng phẳng hoặc có thể ngay dưới gầm sàn. Đội chơi, đội phục vụ, càng đông càng vui. Để chơi tó mák lẹ, đầu tiên là dựng quả mák lẹ thành một hàng, sau đó kẻ ba vạch trên sân. Vạch thứ nhất là điểm xuất phát, chỗ đứng của người chơi, bắn quả mák lẹ; vạch thứ hai kẻ sát rãnh hàng quả mák lẹ, là vạch đánh dấu phạm quy; vạch thứ ba là vạch đích cách hàng mák lẹ từ một, hai mét trở lên, tùy theo người chơi, các em nhỏ có thể kẻ vạch chơi cách nhau gần hơn.
Chơi tó mák lẹ, các đội chơi chọn ra một quả tròn, to, dày hơn làm mák lẹ cái để bắn. Có nhiều cách chơi, thông thường được chia làm hai đội, chơi luân phiên theo bốn bước. Bước thứ nhất, người chơi đặt mák lẹ cái lên đầu gối, dùng ngón cái bật bắn sao cho trúng quả hàng mák lẹ đội bạn và bay đến vạch đích hoặc quá vạch đích. Bước thứ hai, người chơi đứng ở vạch xuất phát tung mák lẹ cái về phía hàng mák lẹ đội bạn, mák lẹ cái dừng ở điểm nào, lấy điểm đó làm điểm để ngồi xổm và đặt mák lẹ cái lên đầu gối rồi bắn về hàng mák lẹ bay qua vạch đích là thắng. Bước thứ ba, người chơi đặt mák lẹ cái lên mu bàn chân, vừa nhảy vừa dùng chân đánh mák lẹ cái bắn vào hàng mák lẹ bay qua vạch đích là thắng. Bước cuối cùng, người đánh tiếp tục tung mák lẹ đánh dấu vạch đánh, rồi đặt mák lẹ cái sát vạch rồi dùng ngón tay bật đánh vào hàng mák lẹ qua vạch đích. Đội nào hoàn thành trước cả bốn bước trên thì thắng cuộc. Trong quá trình chơi nếu có thành viên trong đội không vượt qua ở bước nào, thì sẽ có thành viên khác cứu bằng cách đánh hộ. Cuộc chơi cứ như vậy kéo dài, không phân biệt trẻ hay già, hò reo cổ vũ trong tiếng trống, tiếng chiêng rộn ràng.
Trò chơi này không đòi hỏi sức mạnh quá nhiều, nhưng đòi hỏi người chơi có sự khéo léo, tỉ mỉ, dẻo dai, yêu cầu độ chính xác cao. Hiện nay, tại tỉnh Sơn La, trò chơi tó mák lẹ của đồng bào dân tộc Thái được lưu giữ, trở thành một trong những hoạt động trong các ngày lễ, Tết, ngày hội văn hóa các dân tộc ở địa phương. Đây cũng là dịp để quảng bá bản sắc văn hóa, cũng như truyền dạy cho các thế hệ trẻ duy trì, góp phần phát huy và bảo tồn những giá trị truyền thống của dân tộc.
