Thực hiện Nghị quyết số 97/2019/QH15 của Quốc hội và Nghị định số 32/2021/NĐ-CP của Chính phủ, từ ngày 1/7/2021, thành phố Hà Nội chính thức thực hiện thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị tại 175 phường thuộc 12 quận và thị xã Sơn Tây. Những thay đổi trong cơ chế thực thi công vụ và sắp xếp lại đội ngũ công chức cấp phường đã góp phần tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả của chính quyền cơ sở.
Lấy lợi ích của người dân là trọng tâm phục vụ
Phường Kim Giang (quận Thanh Xuân) vốn là một địa bàn đất chật, người đông. Nhưng mới đây, một công viên mi-ni mới được đưa vào hoạt động làm dịu hẳn không khí của những ngày hè nóng nực. Khuôn viên công viên được chia thành nhiều khu vực như khu vui chơi trẻ em, khu tập thể thao... trở thành điểm đến quen thuộc của cư dân sinh sống trên địa bàn phường. Điều đáng nói, công viên là dấu ấn từ những thay đổi tích cực thông qua cơ chế đối thoại khi phường chuyển sang thực hiện thí điểm mô hình chính quyền đô thị.
Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND phường Kim Giang, Trần Thị Nga chia sẻ: Trước đây khu vực này là bãi đất trống. Sau khi triển khai đối thoại trực tiếp giữa chính quyền và nhân dân, chúng tôi nhận thấy nếu làm công viên mi-ni sẽ phù hợp với cảnh quan và nâng cao chất lượng sống của người dân. Phường đã triển khai quy trình đề xuất và được quận ghi nhận, chỉ đạo các cơ quan phối hợp triển khai. Khi thực hiện chính quyền đô thị, việc thay đổi phương thức hoạt động từ chế độ tập thể sang chế độ thủ trưởng đã tạo điều kiện cho Chủ tịch UBND phường chủ động hơn trong điều hành, giải quyết công việc nhằm phục vụ người dân, doanh nghiệp tốt hơn. Trong hoạt động đối thoại, thay vì trước đây các ý kiến cử tri sẽ được tập hợp, gửi đến các cơ quan chức năng giải quyết, nhưng khi thực hiện chính quyền đô thị, Chủ tịch UBND phường sẽ gặp gỡ, tiếp xúc, giải thích, đối thoại trực tiếp với nhân dân. Đây là một trong những biện pháp để thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở.
Do được quán triệt, chuẩn bị nghiêm túc nên những thay đổi khi thực hiện thí điểm chính quyền đô thị như: Không tổ chức Hội đồng nhân dân cấp phường, Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường tăng cường đối thoại với người dân, công chức tư pháp-hộ tịch phường có thể được ủy quyền ký chứng thực… nhanh chóng đi vào đời sống. Công tác đối thoại đã tạo ra nhiều đột phá. Qua các cuộc đối thoại, có những việc khó, tồn đọng trong nhiều năm được chính nhân dân tham gia và đề xuất hướng giải quyết cùng chính quyền, chính quyền nắm vững những nguyện vọng của nhân dân. Hiện việc đối thoại giữa Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường và người dân đã đi vào nền nếp, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả bộ máy chính quyền cơ sở, củng cố mối quan hệ giữa chính quyền và nhân dân, phát huy vai trò làm chủ của nhân dân.
Quy định công chức tư pháp-hộ tịch phường có thể được ủy quyền ký chứng thực (gồm chứng thực bản sao từ bản chính và chứng thực chữ ký) đã phát huy hiệu quả. Việc ủy quyền cũng tạo sự chủ động, tinh thần trách nhiệm của cán bộ công chức khi thực hiện nhiệm vụ. Anh Hồ Thế Ngọc (quận Đống Đa) cho biết: “Việc cán bộ tư pháp được ủy quyền ký chứng thực đã giúp tiết kiệm thời gian, công sức cho người dân rất nhiều. Thay vì chờ đợi cả buổi như trước đây, giờ tôi ra phường và chỉ đợi chưa đến mười phút đã được lấy hồ sơ chứng thực”. Theo thống kê của Sở Tư pháp Hà Nội, một năm qua, tại 175 phường của 12 quận và thị xã Sơn Tây đã giải quyết hơn 6 triệu hồ sơ chứng thực bản sao từ bản chính và hơn 200 nghìn hồ sơ chứng thực chữ ký. Trung bình, trong một ngày một phường đã tiếp nhận, giải quyết từ 80 đến 100 hồ sơ chứng thực. Đến nay, toàn thành phố đã có 155/175 phường thực hiện ủy quyền cho cán bộ, công chức hộ tịch ký chứng thực, giúp các thủ tục nêu trên được triển khai thông suốt, nhanh gọn.
Theo ông Đỗ Tuấn Anh, công chức tư pháp-hộ tịch phường Tây Mỗ (quận Nam Từ Liêm), từ khi được ủy quyền ký chứng thực đến nay, trung bình mỗi ngày cán bộ phường ký chứng thực hơn 100 hồ sơ, chiếm gần 80% tổng số hồ sơ chứng thực, nên không hồ sơ nào bị chậm, muộn. Phường Tây Mỗ hiện có khoảng 40.000 dân, cho nên việc ủy quyền ký chứng thực tại bộ phận “một cửa” đã giúp công việc được xử lý thuận tiện, nhanh chóng, tạo thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân khi đến làm các thủ tục hành chính.
Cần điều chỉnh phù hợp để nâng cao hiệu quả
Phó Giám đốc Sở Nội vụ Hà Nội Đinh Mạnh Hùng đánh giá, qua một năm triển khai việc thực hiện thí điểm tổ chức quản lý theo mô hình chính quyền đô thị, tổ chức bộ máy chính quyền tại phường của thành phố Hà Nội được tinh gọn, bảo đảm hoạt động hiệu lực, hiệu quả. “Việc không tổ chức Hội đồng nhân dân phường là phù hợp đặc điểm, tính chất của quản lý đô thị và các địa phương đang đô thị hóa, tạo thuận lợi để nâng cao tính nhanh nhạy, thông suốt, hiệu lực, hiệu quả trong quản lý nhà nước và cung ứng dịch vụ công trên địa bàn đô thị, tác động tích cực đến phát triển kinh tế-xã hội của thành phố; tạo sự năng động, tự chủ trong hoạt động của bộ máy chính quyền đô thị và UBND quận, huyện, thị xã, phường, thị trấn”-ông Đinh Mạnh Hùng khẳng định.
Tuy nhiên, bên cạnh hiệu quả bước đầu, việc thực hiện mô hình chính quyền đô thị cũng bộc lộ một số khó khăn, hạn chế. Trừ các phường thuộc thị xã Sơn Tây, thì các phường tại 12 quận của Hà Nội đều có quy mô dân số trung bình hơn 22.300 người (trong khi tiêu chuẩn là 15.000 người). Một số phường như Hoàng Liệt (quận Hoàng Mai) có hơn 100.000 người; Trung Hòa (quận Cầu Giấy) có hơn 54.000 người… Khối lượng công việc tại các phường rất lớn, gây áp lực trong thực hiện các nhiệm vụ quản lý nhà nước đối với công chức. Số lượng biên chế công chức làm việc bình quân tại các phường được ấn định là 15 người/phường, tương đương số lượng bình quân công chức cấp xã. Trong khi đó, thành phố lại chưa có cơ chế chính sách đặc thù đối với các phường có quy mô dân số lớn. Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND phường Hoàng Liệt Nguyễn Xuân Chinh cho rằng, với địa bàn có hơn 100.000 dân, mà phường chỉ có 15 cán bộ, công chức như hiện nay là quá mỏng và luôn bị quá tải. Để hoàn thành khối lượng công việc, bộ phận một cửa của UBND phường chịu áp lực lớn. Để nâng cao hiệu quả thí điểm mô hình chính quyền đô thị trên địa bàn Thủ đô, các địa phương kiến nghị, cùng với việc giao số lượng biên chế theo vị trí việc làm, thành phố cần quan tâm, tính toán đến các yếu tố thực tiễn của từng địa phương, như dân số, tốc độ đô thị hóa, khối lượng công việc... để có cơ sở phân bổ, giao chỉ tiêu biên chế phù hợp.
Theo cơ chế quản lý mới, phường là một đơn vị dự toán, phụ thuộc vào dự toán của cơ quan cấp trên, cho nên một số nhiệm vụ phát sinh, đột xuất không có trong dự toán gặp khó khăn trong việc triển khai, thực hiện. Để việc thí điểm đạt hiệu quả, các quận Hoàn Kiếm, Ba Đình, Thanh Xuân, Hai Bà Trưng đều đề xuất cần hướng dẫn cụ thể việc xây dựng dự toán kinh phí đối với các nhiệm vụ, hoạt động đặc thù của UBND phường (chi hỗ trợ, hoạt động của tổ dân phố, kinh phí chi ký hợp đồng lao động đối với các vị trí phục vụ, hỗ trợ…) vì khi thực hiện thí điểm chính quyền đô thị thì thẩm quyền, cơ chế vận hành của phường thay đổi, nhưng nhiệm vụ của hệ thống chính trị cơ sở không thay đổi.
Việc kiện toàn đội ngũ cán bộ khi chuyển sang mô hình thí điểm cũng là việc cần làm ngay. Hiện đội ngũ cán bộ chuyên trách ở phường gồm các chức danh bí thư đảng ủy, phó bí thư đảng ủy, chủ tịch ủy ban MTTQ, chủ tịch hội liên hiệp phụ nữ… chưa được chuyển thành công chức cấp quận, do đó chưa đồng bộ, thống nhất quản lý biên chế cán bộ, công chức phường theo Nghị quyết số 97/2019/QH14 của Quốc hội. Điều này dẫn đến việc bố trí sắp xếp, kiện toàn hệ thống chính trị ở nhiều phường tại Thủ đô đang gặp khó khăn, cán bộ chưa yên tâm công tác.
Thực hiện thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị được thành phố Hà Nội xác định là nhiệm vụ trọng tâm của hệ thống chính trị, phù hợp tính chất đô thị. Những kết quả trong năm đầu triển khai đã khẳng định tính đúng đắn cả trong thực thi và hiệu quả trong hoạt động điều hành của đội ngũ chính quyền cơ sở tại các phường. Điều quan trọng hiện nay là thành phố cần tiếp tục có giải pháp thực chất và hiệu quả về cơ chế tháo gỡ những nút thắt để việc thí điểm đạt hiệu quả cao nhất, hướng đến phục vụ người dân, doanh nghiệp tốt hơn, thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội của Thủ đô.
