Xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa

Tại phiên họp, các thành viên Ban Chỉ đạo đã xem xét dự thảo báo cáo Chuyên đề số 10 về “Hoàn thiện cơ chế phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan Nhà nước trong việc thực hiện quyền tư pháp và giữa các cơ quan, tổ chức trong hoạt động tư pháp đáp ứng yêu cầu xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam”; cho ý kiến về dự thảo báo cáo Chuyên đề số 12 về “Hoàn thiện cơ chế bảo vệ Hiến pháp đáp ứng yêu cầu xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam”. Đồng thời nghe Tiểu ban số 01 báo cáo tiến độ chuẩn bị Chuyên đề số 09 về “Chiến lược xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật đến năm 2030, định hướng đến năm 2045 đáp ứng yêu cầu xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam”, Tiểu ban số 02 báo cáo tiến độ chuẩn bị Chuyên đề số 11 về “Đổi mới tổ chức, nâng cao chất lượng hoạt động của Quốc hội đáp ứng yêu cầu xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam”.

Đây là các chuyên đề thành phần được Ban chỉ đạo Trung ương xây dựng Đề án “Chiến lược xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045” phân công cho Đảng đoàn Quốc hội chủ trì triển khai.

Qua xem xét các kết quả bước đầu, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đánh giá cao sự chuẩn bị công phu, nghiêm túc của các Tiểu ban, cơ bản bám sát kế hoạch, tiến độ của Ban Chỉ đạo Trung ương và của Đảng đoàn Quốc hội. Trong điều kiện phải giãn cách xã hội để phòng, chống dịch Covid- 19 nhưng các Tiểu ban đã tổ chức được nhiều hoạt động, với nhiều cách làm phù hợp để tham vấn, huy động các nhà khoa học, các chuyên gia tham gia nghiên cứu, đóng góp xây dựng các chuyên đề.

Ban Chỉ đạo của Đảng đoàn Quốc hội đánh giá cao nội dung, chất lượng của các chuyên đề, cơ bản bảo đảm về cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn, cơ sở chính trị và các định hướng, giải pháp, kiến nghị trong thời gian tới.

Với cách làm này, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, kết quả các chuyên đề sẽ đáp ứng được yêu cầu của Ban Chỉ đạo của Đảng đoàn Quốc hội cũng như Ban Chỉ đạo Trung ương.

Chủ tịch Quốc hội chỉ rõ một số nguyên tắc chung mà bốn chuyên đề cần tiếp tục rà soát, quán triệt. Trong đó, Nhà nước pháp quyền là giá trị chung của nhân loại. Mô hình nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam vừa mang các giá trị phổ quát của nhân loại vừa có nét đặc thù của “định hướng XHCN”.

Trong điều kiện của nước ta là một Đảng cầm quyền, các nguyên tắc cơ bản của tổ chức bộ máy nhà nước cũng có những nét đặc thù như nguyên tắc tập trung dân chủ, nguyên tắc quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan thực hiện quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp… Do đó, các Tiểu ban cần tiếp tục rà soát, thể hiện rõ các nguyên tắc này, bám sát sự lãnh đạo, chỉ đạo, các quan điểm, chủ trương lớn của Đảng.

Bên cạnh đó, các Tiểu ban tiếp tục đôn đốc, bám sát kế hoạch, tiến độ, tăng cường công tác phối hợp, kết nối thông tin giữa các tiểu ban của Đảng đoàn Quốc hội cũng như với các cơ quan khác được phân công xây dựng các chuyên đề thuộc Đề án “Chiến lược xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045” bảo đảm tính kế thừa, đồng bộ, thống nhất trong tổng thể chung của Đề án.

Đề cập Chuyên đề số 10 về “Hoàn thiện cơ chế phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan Nhà nước trong việc thực hiện quyền tư pháp và giữa các cơ quan, tổ chức trong hoạt động tư pháp đáp ứng yêu cầu xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam”, theo kế hoạch sẽ phải hoàn thiện trình Đảng đoàn Quốc hội và báo cáo Ban Chỉ đạo Trung ương chậm nhất vào ngày 31/10 tới.

Đánh giá cao sự công phu, nghiêm túc, chặt chẽ, khoa học của Tiểu ban và cơ quan thường trực là Ủy ban Tư pháp trong việc triển khai xây dựng chuyên đề này, Chủ tịch Quốc hội lưu ý, phạm vi của chuyên đề này không đi nghiên cứu sâu về chức năng, nhiệm vụ của từng cơ quan nhưng theo nguyên lý để kiểm soát được quyền lực thì trước hết phải hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy để kiểm soát ngay từ bên trong, tức là kiểm soát nội bộ ở từng cơ quan để tránh lạm quyền ngay từ quá trình thực thi nhiệm vụ.

Chủ tịch Quốc hội nêu rõ chức năng, nhiệm vụ và tổ chức bộ máy là hai vấn đề khác nhau, việc hoàn thiện hệ thống pháp luật cần phân định rành mạch chức năng, nhiệm vụ của từng cơ quan và chú trọng, tăng cường cơ chế kiểm soát nội bộ. Cơ chế phân công, phối hợp cũng phải có quy định pháp luật rõ ràng, nếu vi phạm thì có chế tài gì, bảo đảm công khai, minh bạch trong quá trình thực hiện.

Cùng các cơ chế kiểm soát nội bộ, kiểm soát việc thực hiện quyền lực của các cơ quan nhà nước khác, Chủ tịch Quốc hội đề nghị tiếp tục rà soát, nghiên cứu cơ chế kiểm soát quyền lực của các thiết chế khác trong hệ thống chính trị như công tác kiểm tra, giám sát của Đảng, các tổ chức chính trị xã hội, giám sát, phản biện của nhân dân…

Tham dự phiên họp sáng nay có Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Phó Trưởng Ban Chỉ đạo; Phó Chủ tịch Quốc hội nguyễn Khắc Định,  Phó trưởng Ban Thường trực Ban Chỉ đạo; các Phó Chủ tịch Quốc hội,  Phó trưởng Ban Chỉ đạo: Nguyễn Đức Hải, Trần Quang Phương; các thành viên Ban Chỉ đạo, đại diện Thường trực Hội đồng Dân tộc và các ủy ban của Quốc hội, đại diện lãnh đạo Toà án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Ban Nội chính Trung ương, Văn phòng Chính phủ, các cơ quan và tổ chức hữu quan.