Trong vài năm qua, có những giai đoạn thị trường sách gặp nhiều khó khăn, một số đơn vị kinh doanh sách đã nỗ lực đổi mới, phát triển theo hướng mạnh mẽ và bền vững. Ðặc điểm chung của các đơn vị này thể hiện bằng chiến lược phát triển đúng đắn, xác định xây dựng hệ thống chuyên nghiệp trên toàn quốc. Các nhà sách thông minh chọn phát triển song song trên cả hai loại hình: nhà sách truyền thống và nền tảng công nghệ. Theo các chuyên gia, để vận hành được nhà sách thông minh, điều kiện đầu tiên là cần tổ chức bộ máy khoa học với các trung tâm sách phân bổ theo vùng miền vừa bảo đảm phát huy sức mạnh tập trung về nguồn lực tài chính, nhân sự, vừa linh hoạt trong điều hành kinh doanh. Ðiểm quyết định quan trọng tiếp theo là ứng dụng công nghệ hiện đại trong tổ chức hoạt động, phục vụ khách hàng.
Các nhà sách mới khai trương vài năm gần đây, nhất là trên địa bàn TP Hồ Chí Minh đều có lượng tác phẩm phong phú, chất lượng, phong cách phục vụ nhiệt tình, thân thiện. Hiện tại, Công ty cổ phần Phát hành sách Fahasa là một trong những đơn vị đứng đầu về số lượng chuỗi nhà sách thông minh với 115 nhà sách tại 47 tỉnh, thành phố trong cả nước, khoảng 2.500 nhân sự và doanh thu năm 2020 khoảng hơn 3.000 tỷ đồng. Tiện ích đã thấy rõ, nhưng bài toán khó với các nhà sách thông minh hiện nay chính là phải tạo ra điểm nhấn khác biệt về trải nghiệm, từ hình ảnh mới, hàng hóa mới, phong cách phục vụ mới đến sự nâng cao, cải tiến phù hợp từng giai đoạn phát triển. Hiện đã có những nhà sách đầu tư mặt bằng diện tích từ 1.000 - 3.000 m2, thiết kế đẹp và sang trọng theo xu thế của thế giới, có khu vực dành cho khách hàng đọc sách và nghỉ ngơi thư giãn với các trải nghiệm khác nhau như: Ðồ ăn, đồ uống, trò chơi, giao lưu tương tác… Mô hình này đã nâng tầm đẳng cấp các nhà sách và được đông đảo khách hàng đón nhận.
Trước xu thế mới về ứng dụng công nghệ, nhiều ứng dụng thông minh bắt đầu được triển khai trong hệ thống nhà sách, gồm: Tra cứu thông tin, tìm kiếm hàng hóa, sử dụng ứng dụng định vị hàng hóa, hướng tới vị trí khách hàng cần tìm kiếm thông qua bản đồ điện tử. Như vậy, với các nhà sách mới có diện tích hàng nghìn mét vuông, nhiều tầng và khu vực thì công nghệ số có thể đáp ứng nhanh và chính xác nhu cầu của khách hàng. Bên cạnh đó, các nhà sách cũng áp dụng thanh toán thông minh bằng quầy thanh toán tự động được thiết kế dành cho các khách hàng sử dụng hình thức thanh toán bằng thẻ ngân hàng, ví thanh toán. Sau khi tìm và chọn được sản phẩm, khách hàng có thể tự thanh toán sản phẩm hàng hóa của mình, chỉ cần vài “cú chạm nhẹ” vào màn hình mà không cần phải chờ xếp hàng đến lượt ở quầy thu ngân truyền thống. Ðây cũng là nét mới - một bước tiến quan trọng của các đơn vị phát hành sách thời hiện đại. Ngoài ra, các nhà sách thông minh đặt yếu tố nhanh chóng, cầu thị tiếp nhận ý kiến khách hàng một cách khá chi tiết. Thí dụ, ở gần quầy thanh toán của Fahasa, trên hệ thống phần mềm được thiết kế sẵn, những ý kiến từ khách hàng ngay lập tức được truyền đến lãnh đạo và các bộ phận có liên quan để xử lý kịp thời. Ngoài những tính năng nêu trên, nhiều nhà sách đã triển khai thành công ứng dụng đặt hàng trực tuyến tại nhà và đến nhà sách để nhận hàng, hoặc chọn mua hàng tại nhà sách nhưng sẽ được giao đến tận nhà. Hay hơn nữa, giai đoạn tới, nhiều nhà sách còn ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để phân tích thói quen, nhu cầu của khách hàng, từ đó có thể giới thiệu đến người mua những hàng hóa mới phù hợp từng cá nhân...
Mô hình nhà sách thông minh đang được triển khai tại một số nhà sách ở: Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Ðà Nẵng… Hy vọng mô hình sẽ được nhân rộng, mang đến cho khách hàng thêm nhiều tiện ích, để nhà sách không chỉ là nơi mua sắm các sản phẩm, mà còn mang đến trải nghiệm cao về cảm xúc, văn hóa. Nhà sách thông minh được dự đoán sẽ tạo nên bước phát triển đột phá trong tương lai gần và ngày càng chiếm vai trò quan trọng trong hoạt động thúc đẩy văn hóa đọc, tiếp cận nhanh chóng với xu thế tiêu dùng hiện đại của thế giới.