Việc gia nhập ASEAN sẽ mang lại nhiều lợi ích cho Timor Leste, giúp nước này tăng cường gắn kết và hội nhập với khu vực. Tư cách thành viên ASEAN cũng sẽ giúp Timor Leste nâng cao vị thế trên trường quốc tế. Nhận thức rõ điều này, Timor Leste nhiều lần khẳng định mong muốn gia nhập ASEAN; tham gia nhiều hoạt động của khối, như trở thành thành viên của Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF), ký kết Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Ðông Nam Á (TAC)… Thực hiện Kế hoạch phát triển chiến lược 2011-2030, Timor Leste xem việc gia nhập ASEAN như mục tiêu ưu tiên trong chính sách đối ngoại nhằm hướng đến những lợi ích chiến lược lâu dài.
Timor Leste đã nộp đơn xin gia nhập ASEAN vào năm 2011. Tuy nhiên, để được ASEAN kết nạp, Timor Leste phải nỗ lực đáp ứng các điều kiện và nghĩa vụ của Hiệp hội, trong đó có đáp ứng khả năng tham gia ba trụ cột của Cộng đồng ASEAN là chính trị-an ninh, kinh tế và văn hóa-xã hội. Nỗ lực này đã được đền đáp với việc Tuyên bố về việc Timor Leste xin gia nhập ASEAN được thông qua tại Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 40, 41 ở Campuchia tháng 11/2022. Theo đó, ASEAN nhất trí về nguyên tắc việc kết nạp Timor Leste là thành viên thứ 11; trao quy chế quan sát viên và cho phép nước này tham gia tất cả các hội nghị của ASEAN. Các nhà lãnh đạo ASEAN cũng giao Hội đồng điều phối ASEAN (ACC) xây dựng lộ trình Timor Leste gia nhập Hiệp hội.
Ðầu tháng 2 này, Timor Leste lần đầu tham dự các hội nghị cấp bộ trưởng của ASEAN với tư cách quan sát viên. Tham dự Hội nghị ACC lần thứ 32 tại Indonesia, Bộ trưởng Ngoại giao và Hợp tác Timor Leste Adaljiza Magno (A-đan-gi-da Mác-nô) nhấn mạnh, nỗ lực gia nhập ASEAN của Timor Leste bước đầu đạt thành quả. Chủ trì hội nghị, Bộ trưởng Ngoại giao Indonesia Retno Marsudi (Rét-nô Ma-xu-đi) cũng hoan nghênh Timor Leste tham gia với tư cách là một phần của "gia đình" ASEAN. Tại hội nghị này, các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN trao đổi về thể thức tham gia của Timor Leste tại các hội nghị của khối và lộ trình kết nạp nước này trong thời gian tới. Trong tuyên bố báo chí của Chủ tịch ASEAN về kết quả hội nghị, Hiệp hội khẳng định lại cam kết rằng, tất cả các nước thành viên ASEAN và các đối tác sẽ hỗ trợ Timor Leste nâng cao năng lực và đáp ứng tư cách thành viên đầy đủ.
Bên cạnh việc tham gia các hội nghị của ASEAN, thời gian qua, Timor Leste cũng tăng cường hợp tác với các nước thành viên của Hiệp hội nhằm thúc đẩy tiến trình gia nhập. Tháng 12/2022, Tổng thống Timor Leste José Ramos-Horta (Hô-xê Ra-mốt Hô-ta) đã có chuyến thăm Malaysia và có cuộc gặp với Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim (An-oa I-bra-him). Sau cuộc gặp, Thủ tướng Anwar Ibrahim khẳng định, Malaysia tiếp tục hỗ trợ Timor Leste trong phát triển kinh tế-xã hội, đồng thời phối hợp các nước thành viên đưa Timor Leste trở thành thành viên thứ 11 của ASEAN. Ðiều này cũng được Tổng thống Indonesia Joko Widodo (Giô-cô Uy-đô-đô) khẳng định trong tuyên bố đưa ra nhân chuyến thăm của Thủ tướng Timor Leste Taur Matan Ruak (Ta-u Ma-tan Ru-ác) tới Indonesia gần đây. Theo tuyên bố, Indonesia, với cương vị là Chủ tịch ASEAN năm 2023, đang cùng các nước thành viên chuẩn bị lộ trình để Timor Leste chính thức gia nhập Hiệp hội.
Thúc đẩy kết nạp Timor Leste sẽ đóng góp vào quá trình hiện thực hóa Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN năm 2025, đưa Hiệp hội trở thành một tổ chức hợp tác khu vực mở có mức độ liên kết sâu rộng và ngày càng đóng vai trò quan trọng hơn tại khu vực. Nâng số thành viên của "mái nhà chung" lên 11 cũng sẽ giúp ASEAN ứng phó hiệu quả các thách thức trong tương lai, góp phần bảo đảm hòa bình, ổn định và thịnh vượng của khu vực ■
