Thủ tục hải quan điện tử ở Hải Phòng - "vạn sự khởi đầu nan"

Bắt đầu thực hiện từ 5-9-2005, Hải quan Hải Phòng trở thành đơn vị đầu tiên thí điểm làm thủ tục thông quan điện tử. Ðối với người đi tiên phong, "vạn sự khởi đầu nan", phải vượt qua những bỡ ngỡ, lúng túng, vướng mắc ban đầu... Từ trước tới nay, thủ tục hải quan cho hoạt động XNK hàng hóa đều làm theo cách thủ công: doanh nghiệp khai báo trên giấy (tờ khai), nộp cho cơ quan hải quan tại nơi làm thủ tục, chờ công chức hải quan tiếp nhận kiểm tra, nếu hợp lệ thì được đăng ký làm thủ tục tiếp theo, không hợp lệ thì trả lại, yêu cầu bổ sung, điều chỉnh...

Khi thực hiện thủ tục hải quan điện tử, doanh nghiệp không phải đến cơ quan hải quan để đăng ký tờ khai, mà khai báo trên máy tính và truyền về mạng của cơ quan hải quan để làm thủ tục. Trên cơ sở hồ sơ hải quan điện tử do doanh nghiệp gửi tới, nếu hợp lệ, hệ thống xử lý dữ liệu điện tử tự động phân hàng hóa theo ba luồng xanh, vàng, đỏ. Nếu xanh - cơ quan hải quan ra quyết định thông quan ngay; vàng - có kiểm tra hồ sơ điện tử hoặc hồ sơ giấy trước khi cho thông quan; đỏ - kiểm tra hồ sơ và kiểm tra thực tế hàng hóa. Nếu tờ khai có sai sót, thí dụ tính sai tỷ giá ngoại tệ hôm đó, hoặc áp mã sai..., máy báo ngay để doanh nghiệp sửa lại.

Cách thức này đối với cả cán bộ hải quan và doanh nghiệp XNK đều mới mẻ. Cục Hải quan Hải Phòng, với sự giúp sức của Tổng cục Hải quan, trong một thời gian ngắn không chỉ chuẩn bị hạ tầng kỹ thuật và lựa chọn cán bộ cho Chi cục Hải quan điện tử, còn tuyên truyền, quảng bá, phổ biến, tập huấn cho các doanh nghiệp về thủ tục mới này. Bước đầu, 20 doanh nghiệp trên địa bàn Hải Phòng được chọn tham gia thực hiện làm thủ tục hải quan điện tử.

Theo ông Trần Ðình Ðức, Chi cục phó Chi cục Hải quan điện tử, đây là những doanh nghiệp có quá trình chấp hành tốt pháp luật về hải quan, lưu lượng hàng hóa XNK lớn và hàng tương đối thuần nhất... Chủ trương thông quan điện tử được hầu hết các doanh nghiệp XNK quan tâm. Có doanh nghiệp ở tận TP Hồ Chí Minh cũng đăng ký tham gia. Song đây là bước thí điểm nên chỉ chọn trong phạm vi hẹp. Trong số 20 doanh nghiệp đăng ký, mới chỉ 14 doanh nghiệp tiến hành làm thủ tục hải quan điện tử, số còn lại, theo anh Ðức, có nơi do chưa có hàng XNK, có nơi chưa muốn thay đổi, còn e ngại, thăm dò.

Mặc dù phổ biến rồi, tập huấn rồi, nhưng khi vào việc, một số doanh nghiệp vẫn chưa thực hiện đúng các quy trình, quy định hoặc thao tác vận hành hệ thống khai điện tử, chỉ sai lệch, không chính xác một chút, đều không được chấp nhận. Chi cục Hải quan điện tử phải lập ra một nhóm hỗ trợ doanh nghiệp, bao gồm những cán bộ hải quan vững về chuyên môn nghiệp vụ, am hiểu kỹ thuật và thành thạo tin học, thường trực và cơ động đến các doanh nghiệp và các địa điểm thông quan để giải quyết những vướng mắc phát sinh.

Hệ thống kê khai điện tử, trong quá trình vận hành, cũng phát hiện những lỗi của phần mềm, phải kịp thời chỉnh sửa, đồng thời có biện pháp để tiếp tục làm thủ tục cho doanh nghiệp, tránh ách tắc việc thông quan hàng hóa. Các cán bộ Chi cục hải quan điện tử phối hợp cán bộ kỹ thuật của  Cục Công nghệ thông tin, Tổng cục Hải quan và Công ty FPT vừa tiến hành rà soát toàn bộ hệ thống vừa đặt ra các tình huống có thể phát sinh và giải pháp khắc phục để chủ động hiệu chỉnh, làm cho phần mềm ngày một hoàn thiện hơn và quan trọng là phải bảo đảm an toàn mạng.

Chỉ tính trong hơn một tháng, từ 5-9 đến 18-10-2005, Chi cục Hải quan điện tử đã hoàn thành thủ tục cho 93 tờ khai nhập khẩu (64 tờ luồng xanh, 19 luồng vàng, 10 luồng đỏ), trị giá gần 11,3 triệu USD. Thuế nhập khẩu và VAT hơn 15,3 tỷ đồng.

Ông Phạm Hữu Nha, Phó giám đốc Công ty cổ phần sản xuất và kinh doanh kim khí Hải Phòng khẳng định sự ủng hộ của doanh nghiệp với chủ trương thông quan điện tử, vì đó là sự phát triển tất yếu. Làm thủ tục điện tử thuận lợi cho doanh nghiệp, chỉ cần ngồi nhà khai báo, thừa thiếu gì máy báo ngay. Trước kia, thiếu tí giấy tờ là phải chạy đi chạy lại, rồi đợi chờ tốn sức, mất công.

Thời gian vừa qua, công ty nhập 10 lô hàng thì ba vào luồng xanh, bảy vào luồng đỏ (phải kiểm tra thực tế hàng hóa). Ông Nha không phản đối việc phải kiểm tra hàng, vì đó là loại hàng theo quy định của Chính phủ là phải kiểm tra (sắt thép phế liệu). Nhưng, do Chi cục Hải quan điện tử không có bộ phận kiểm hóa, việc này lại do chi cục hải quan cảng nơi hàng vào thực hiện. Cho nên, theo ông, nếu bị phân vào luồng đỏ, có khi còn phiền hà hơn trước. Từ thời điểm này, công ty mỗi năm nhập 220.000 T sắt thép phế liệu cung cấp cho Nhà máy thép Ðình Vũ sắp đi vào hoạt động, rất mong hải quan có giải pháp thông quan nhanh để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp.

Chỉ nhập thuần nhất hạt và bột nhựa, hóa chất, 10 tháng đầu năm 2005, Công ty nhựa Tiền Phong đã nhập khoảng 800 container. Toàn bộ hàng hóa của công ty đều được phân luồng xanh.

Chị Lê Thanh Tâm, cán bộ phòng kinh doanh của công ty rất hào hứng với thủ tục hải quan điện tử. Từ 20-9-2005, công ty mới mở tờ khai điện tử, đến nay đã thông quan hàng hóa của sáu, bảy tờ khai. Lợi ích thấy rõ là, làm thủ tục nhanh hơn, trước phải mất một buổi, phải đi lại, chầu chực mệt mỏi lắm, nay chỉ một giờ, máy cho kết quả, có thể ra cảng lấy hàng ngay. Thuận lợi nữa là có thể khai hải quan trước khi hàng về cảng. Ðể khi hàng về, đã xong thủ tục, có thể tranh thủ bốc dỡ hàng trong thời gian năm ngày, là thời gian được hãng tàu cho miễn phí lưu container và kho bãi. Song chị Tâm góp ý với hải quan làm sao bảo đảm lưu thông mạng liên tục không mất điện, không nghẽn mạch, để không ảnh hưởng đến quá trình làm thủ tục.

Thông quan điện tử là một hoạt động cụ thể và tích cực để từng bước hội nhập quốc tế trong lĩnh vực hải quan. Hơn một tháng đối với Hải quan Hải Phòng và nửa tháng đối với Hải quan TP Hồ Chí Minh, chưa đủ thời gian và kinh nghiệm để hoàn thiện mô hình này. Nhưng lại có thể khẳng định hướng đi đúng, nhằm làm bước đột phá trong cải cách thủ tục hành chính, hiện đại hóa hải quan, phòng ngừa tiêu cực, nhũng nhiễu, phục vụ tốt hơn sự phát triển nền kinh tế đất nước.