Thảo luận về vị trí, vai trò của Viện Kiểm sát trong tố tụng dân sự

Đề cập nhiều nội dung trọng tâm trong dự án luật, ý kiến các đại biểu vẫn còn khác nhau khi nêu vị trí, vai trò của Viện KSND trong tố tụng dân sự; sự tham gia của đại diện Viện KSND đối với phiên tòa, phiên họp giải quyết vụ việc dân sự.

Một số ý kiến đồng tình với báo cáo của Ủy ban Tư pháp của QH về những vấn đề lớn còn ý kiến khác nhau của dự thảo luật, cho rằng, trong tố tụng dân sự, Viện Kiểm sát (VKS) không thực hành quyền công tố, không khởi tố việc dân sự, không chủ trì thực hiện bất kỳ một giai đoạn tố tụng nào, mà chỉ kiểm sát hoạt động tư pháp trong tố tụng dân sự. Quy định như vậy sẽ rõ ràng về vị trí, chức năng, nhiệm vụ của Tòa án, VKS, bảo đảm VKS thực hiện tốt hơn nhiệm vụ của mình đã được Hiến pháp, Luật Tổ chức Viện KSND quy định. Phó Chánh án TAND tối cao Tống Anh Hào cho rằng, với vụ việc hình sự và dân sự thì chức năng của VKS có khác nhau. Trong vụ án hình sự VKS giữ vai trò công tố, còn đối với vụ, việc dân sự, VKS chỉ thực hành kiểm sát hoạt động tư pháp. Qua tổng kết việc thực hiện Bộ luật Tố tụng dân sự, tại phiên tòa sơ thẩm, Viện KSND chỉ phát biểu quan điểm về quá trình thực hiện tuân theo pháp luật, chứ không phát biểu về nội dung...

Bày tỏ đồng tình với một số ý kiến nêu VKS chỉ kiểm sát hoạt động tư pháp, không phải là chủ thể trong tranh tụng dân sự, không trực tiếp thực hiện phân xử giải quyết vụ việc dân sự, theo đại biểu Hồ Trọng Ngũ (Vĩnh Long), Trần Du Lịch (TP Hồ Chí Minh), quan hệ dân sự “cốt ở hai bên”, nếu tòa xử mà hai bên đồng lòng thì sự tham gia của VKS là không cần thiết.

Phát biểu ý kiến tại phiên thảo luận, nhấn mạnh VKS, Tòa án đều không được can thiệp trong các vụ, việc dân sự, người dân chỉ kêu gọi sự can thiệp của Nhà nước khi có tranh chấp, Phó Viện trưởng KSND tối cao Lê Hữu Thể nêu: Nhà nước giao Tòa án và VKS nhân danh Nhà nước giải quyết tranh chấp dân sự, tìm công lý trên cơ sở pháp luật và đạo lý truyền thống. Tòa án giữ vai trò trọng tài đứng ra phán quyết, còn VKS bảo đảm việc giải quyết đúng pháp luật, VKS phải tiến hành cùng Tòa án, là cơ quan tiến hành tố tụng. Vì thế, vai trò kiểm sát có đúng luật không thì VKS phải thể hiện cả về nội dung và hình thức, qua đó giúp hạn chế sai sót và giảm bớt những vụ việc bức xúc... Bày tỏ sự đồng tình,các đại biểu: Nguyễn Anh Sơn, Vũ Xuân Trường (Nam Định) cho rằng, trong thực tế, thời gian qua, VKS đã thực hiện kháng nghị gần 2.000 vụ theo thủ tục giám đốc thẩm và khoảng 90% kháng nghị ấy được chấp nhận. Như vậy liệu VKS đã kháng nghị như vậy là thừa, là sai, và việc tham gia của VKS trong hoạt động tố tụng dân sự là không cần thiết...

Phát biểu kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch QH Uông Chu Lưu cho rằng, từ trước tới nay, tổ chức hệ thống VKS được tổ chức theo đặc điểm Việt Nam. Hiến pháp khẳng định VKS bao gồm hai chức năng công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp, có quyền kháng nghị, kiến nghị.Trong Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2004, VKS vẫn được coi là cơ quan tiến hành tố tụng, được quyền kháng nghị các vụ án dân sự. Vì vậy, cần tôn trọng truyền thống, thực tế và đặc thù của hệ thống chính trị cũng như bộ máy Nhà nước của Việt Nam, tức là cần giữ nguyên chức năng của VKS trong tố tụng dân sự như hiện hành.

Một trong những vấn đề khác trong dự thảo Bộ luật Tố tụng dân sự (sửa đổi) được nhiều đại biểu QH quan tâm thảo luận và còn có quan điểm khác nhau là liệu Tòa án có quyền từ chối yêu cầu giải quyết vụ việc dân sự hay không. Qua thảo luận, nhiều đại biểu cho rằng, dự thảo luật đã thể hiện xuyên suốt nguyên tắc quyền yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự. Tòa án không được từ chối yêu cầu giải quyết vụ việc dân sự vì lý do chưa có điều luật để áp dụng. Khi chưa có điều luật cụ thể để áp dụng, Tòa án áp dụng nguyên tắc chung của luật, án lệ, nguyên tắc tương tự pháp luật và lẽ công bằng để giải quyết.

Chiều qua, các đại biểu cho ý kiến vào dự án Bộ luật Hình sự (sửa đổi).Nội dung quan trọng được nhiều đại biểu thảo luận liên quan quy định trách nhiệm hình sự của pháp nhân được nêu trong dự thảo luật. Một số ý kiến chưa tán thành quy định bổ sung quy định này. Trong khi đó, một số ý kiến tán thành với dự thảo, quy định trách nhiệm hình sự của pháp nhân, tuy nhiên chỉ nên quy định phạm vi hẹp, trong một số lĩnh vực cụ thể. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, quy định trách nhiệm hình sự của pháp nhân nhằm bảo đảm công bằng giữa pháp nhân (chủ yếu doanh nghiệp) Việt Nam với pháp nhân nước ngoài, thực hiện các nội dung cam kết quốc tế của Việt Nam trong các điều ước quốc tế đã tham gia.

Hôm nay (26-8), các đại biểu QH chuyên trách sẽ thảo luận, cho ý kiến về những nội dung quan trọng còn ý kiến khác nhau đối với dự án Bộ luật Tố tụng hình sự (sửa đổi).