Toàn tỉnh có hơn 7.000 ha lúa thiếu nước dưỡng và các các địa phương đã chuyển 435 ha sang trồng các loài cây chịu hạn.
Xã Nga Thái, huyện Nga Sơn hiện có 310 ha trồng lúa, 95 ha chuyên canh cói. Nằm cuối kênh tưới, đồng trũng, lầy, khó thực hiện cơ giới hóa đồng bộ nhưng tại thời điểm này toàn xã có tới 70% diện tích thiếu nước dưỡng; trong đó một số đám lúa có biểu hiện khô nẻ, héo lá.
Trên địa bàn xã có hai trạm bơm, tổng công suất 5.000 m3/giờ vận hành bơm nước tưới cho các loại cây trồng. Do thiếu nước tạo nguồn, hai máy bơm chỉ vận hành ba giờ/ngày và phải hoạt động so le khung giờ, bảo đảm tạo nguồn nước dưỡng cho lúa ở hai vùng tưới trên địa bàn xã.
Chi nhánh thủy lợi Nga Sơn hiện điều động phương tiện cơ giới múc đất, nạo vét kênh Ngang, hạ sâu bể hút; vận hành bơm nước từ sông Chính Đại lên hệ thống kênh dẫn, tạo nguồn tưới cho các địa phương.
Giám đốc Hợp tác xã nông nghiệp Nga Thái, Trần Văn Rỹ phàn nàn: “Nắng hạn kéo dài, đã gần một tháng nay không có mưa. Cùng với việc phối hợp với các địa phương điều tiết nguồn nước hợp lý, sử dụng tiết kiệm, hiệu quả; hợp tác xã nạo vét hạ thấp bể hút nước, vét sa bồi trên các kênh mương, khơi thông dòng chảy, thường xuyên thăm đồng cùng các tổ bảo nông đón nước ngọt bơm tưới, điều hành tưới hợp lý cho các xứ đồng”.
Giám đốc Chi nhánh thủy lợi Nga Sơn Nguyễn Hữu Hoan cho hay: “Nga Sơn thường bị nước mặn xâm nhập nên cuối năm 2019, Chi cục thủy lợi đã triển khai đắp đập trên sông Lèn, đóng Âu Bá Văn và huyện Nga Sơn đắp đập trên sông Chính Đại ngăn mặn, đón nước ngọt”.
Trạm bơm Cống Phủ hiện vận hành, bơm nước tưới cho cây trồng ở huyện Hà Trung và một phần huyện Nga Sơn. Nguồn nước ngọt chảy qua hệ thống tưới ở huyện Hà Trung, mới đổ về Tam Điệp tạo nguồn nước tưới cho các trạm bơm ở huyện Nga Sơn. Nguồn tưới ở huyện Nga Sơn chủ yếu đón nước hồi quy trên sông Lèn, sông Cầu Cừ nên toàn huyện có hơn 1.000 ha lúa thiếu nước dưỡng.
Chi nhánh thủy lợi huyện đã nạo vét gần 8.000 m3 đất ở năm bể hút cùng tuyến kênh đầu mối; vớt bèo, vạt cỏ trên hơn 500 nghìn m2 mặc nước; đón nguồn nước từ Trạm bơm Cống Phủ chảy qua vùng tưới ở huyện Hà Trung, nguồn nước hồi quy trên sông Tam Điệp, sông Cầu Cừ, nước ngọt tỉnh Ninh Bình chảy về tạo nguồn cho huyện Nga Sơn và các hợp tác xã khai thác thêm nguồn nước trên các ao hồ, bơm vét nước lên kênh dẫn, tạo nguồn nước tưới cho cây trồng.
Nằm bên kênh De nhưng các xã vùng ven biển huyện Hậu Lộc cũng trong tình trạng thiếu nguồn nước ngọt bơm tưới, phục vụ chăm sóc cây trồng. Lấy nước từ sông Lèn, độ mặn thường vượt ngưỡng cho phép, không thể bơm tưới cho lúa; tuyến kênh dẫn nước ngọt về các xã ven biển phía đông kênh De ở huyện Hậu Lộc cũng thiếu nguồn nên toàn huyện có hơn 600 ha lúa thiếu nước dưỡng.
Tại thời điểm này nước mặn xâm nhập sâu vào lưu vực sông Yên, sông Hoàng thuộc huyện Quảng Xương nên thủy nông, các hợp tác xã phải thường xuyên kiểm tra độ mặn, đợi lúc triều kiệt đón nước có độ ngọt cho phép bơm tưới cho cây trồng.
Huyện Quảng Xương hiện có 800 ha lúa thiếu nước dưỡng, tập trung ở các xã cuối hệ thống kênh tưới như: Quảng Thái, Quảng Lộc, Tiên Trang, Quảng Ngọc, Quảng Phúc. Huyện trích ngân sách 240 triệu đồng mua bốn máy bơm dầu, công suất 350 m3/giờ/máy, hỗ trợ các địa phương vét sâu kênh tạo nguồn, hỗ trợ tiền mua nhiên liệu, huy động hơn 90 máy trong nhân dân bơm vét, tạo nguồn tưới cho lúa. Dù vậy, niên vụ này huyện Quảng Xương chỉ gieo cấy được hơn 97% diện tích theo kế hoạch.
Ở huyện miền núi Ngọc Lặc, hiện hồ Cống Khê cạn nước khiến khu vực thị trấn, xã Mỹ Tân thiếu nước sinh hoạt lẫn nước tưới dưỡng cho cây trồng nên một số diện tích đã cấy lúa dần bị nứt nẻ.
Theo báo cáo của Chi cục thủy lợi Thanh Hóa, mực nước trên các sông, suối, hồ ở Thanh Hóa phổ biến ở mức thấp hơn so với trung bình nhiều năm, hiện 285 hồ chứa trên địa bàn tỉnh có lượng nước chứa dưới mực nước chết. Toàn tỉnh có 7.089 ha lúa thiếu nước dưỡng, 751 ha thiếu nước phục vụ gieo cấy.
Hiện tại các nhà máy thủy điện trên sông Mã xả nước về hạ du; hồ Hủa Na xả nước theo theo lưu lượng ổn định, bảo đảm dung tích chứa nước trong hồ Cửa Đạt cao hơn mực nước chết từ 1,3-1,5m nhằm tạo nguồn nước cho hệ thống tưới bắc sông Chu, nam sông Mã.
Mặt khác, trong điều hành sử dụng nguồn nước ở các hồ do các huyện quản lý, các địa phương ưu tiên lượng nước cung cấp cho sinh hoạt, chăm sóc cây trồng, vật nuôi, nhất là cây trồng lâu năm có giá trị kinh tế cao.
Nhiều địa phương nạo vét hệ thống kênh dẫn nước, ao, hồ, đào giếng, lắp đặt các trạm bơm dã chiến bơm nước tưới cho các khu vực đang bị hạn, thiếu nước chăm sóc cây trồng. Lực lượng chống hạn lắp đặt 239 máy bơm dầu để bơm vét, bơm chuyền nước phục vụ sản xuất, đời sống; tiếp tục đắp đập tạm ngăn sông Mã ở Yên Phong, huyện Yên Định tạo mực nước dâng vận hành Trạm bơm nam sông Mã bơm tưới hỗ trợ cho vùng cuối kênh tưới; đắp đập ngăn mặn trên sông Chính Đại, huyện Nga Sơn.
Hiện các doanh nghiệp thủy lợi, các địa phương cử cán bộ thường trực 24 giờ trong ngày đón nước ngọt, đo kiểm tra, nếu nước sông ven biển có độ mặn dưới một phần nghìn thì vận hành các trạm bơm nước tưới cho cây trồng ở các địa phương, cung ứng nguồn tưới cho các vùng trong tỉnh.
