Nói cách khác, tăng cường kỷ luật của Đảng là thực thi kỷ luật một cách sâu sắc, đúng phương hướng, phương châm, tính chất, mức độ vi phạm, đúng người, đúng lỗi phạm, có tác dụng giáo dục, răn đe, phòng ngừa đối với cán bộ, đảng viên và tổ chức đảng.
Mục tiêu của tăng cường kỷ luật không phải là thi hành kỷ luật càng nhiều, càng nặng càng tốt, mà chủ yếu là để giáo dục, răn đe, ngăn chặn, giúp đảng viên nhận thấy sai lầm, khuyết điểm, có biện pháp khắc phục, sửa chữa, nêu cao ý thức trách nhiệm chấp hành kỷ luật để tổ chức đảng và đảng viên nghiêm túc và tự giác chấp hành kỷ luật của Đảng. Nhưng nếu tổ chức đảng và đảng viên vi phạm đến mức phải thi hành kỷ luật thì phải thi hành kỷ luật, không được bỏ qua, vi phạm đến đâu, xem xét, xử lý đến đó, không có trường hợp ngoại lệ. Đảng viên, tổ chức đảng vi phạm đến mức phải thi hành kỷ luật mà không thi hành là buông lỏng kỷ luật.
Kỷ luật đảng bao gồm hai mặt là chấp hành và thi hành, có quan hệ, gắn bó chặt chẽ với nhau. Cán bộ, đảng viên và tổ chức đảng không chấp hành Điều lệ, nghị quyết, chỉ thị, các quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước, kỷ luật của các đoàn thể… là vi phạm kỷ luật đảng thì sẽ bị thi hành kỷ luật. Thi hành kỷ luật suy đến cùng cũng là để giáo dục, răn đe cán bộ, đảng viên tự giác, nghiêm túc chấp hành kỷ luật của Đảng. Chấp hành kỷ luật đảng bảo đảm cho các thành viên trong tổ chức thống nhất ý chí và hành động, nâng cao uy tín của Đảng trước nhân dân. Nếu kỷ luật đảng được chấp hành nghiêm túc, thì đảng viên, tổ chức đảng mắc khuyết điểm, vi phạm cũng giảm, việc thi hành kỷ luật cũng ít đi. Nếu vi phạm đến mức phải xử lý kỷ luật mà không xử lý thì tình hình vi phạm kỷ luật đảng sẽ tăng lên, tức là việc chấp hành kỷ luật đảng không nghiêm.
Kỷ luật của Đảng có vai trò quan trọng trong việc gắn bó chặt chẽ các thành viên trong tổ chức thành một khối thống nhất vì mục đích chung. Đảng hướng dẫn, điều chỉnh hành vi của các tổ chức đảng và đảng viên bằng Điều lệ, kỷ luật của Đảng. Kỷ luật chặt chẽ thì tổ chức vững mạnh; kỷ luật lỏng lẻo thì tổ chức suy yếu; thiếu kỷ luật thì tổ chức khó tránh khỏi tan rã. Kỷ luật gắn liền với tổ chức, bảo đảm cho tổ chức tồn tại, hoạt động và phát triển.
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Đảng ta tuy nhiều người, nhưng khi tiến đánh thì chỉ như một người. Đó là nhờ có kỷ luật. Kỷ luật của ta là kỷ luật sắt, nghĩa là nghiêm túc và tự giác. Các đồng chí chúng ta cần phải ra sức giữ gìn kỷ luật sắt của Đảng” (1). Mọi biểu hiện coi thường kỷ luật của Đảng, tự đặt mình lên trên tổ chức và những hành động vi phạm kỷ luật của Đảng đều làm suy yếu sức chiến đấu của Đảng.
Để giữ vững kỷ luật của Đảng, trước hết phải dùng cách tuyên truyền, giáo dục, quản lý, thực hiện tự phê bình và phê bình trong Đảng là chính, nhưng cũng không thể không thi hành kỷ luật những tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên vi phạm kỷ luật. Việc thi hành kỷ luật trong Đảng không chỉ có tác dụng với đối tượng bị thi hành kỷ luật, mà còn có tác dụng đối với tổ chức đảng và các đảng viên khác, nên nó phải được tiến hành nghiêm túc, thận trọng, đúng phương hướng, phương châm, nguyên tắc, thủ tục.
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Những cán bộ có ưu điểm thì phải khen thưởng; người làm trái kỷ luật thì phải phạt. Nếu không thưởng thì không có khuyến khích; nếu không có phạt thì không giữ vững kỷ luật. Thưởng phạt nghiêm minh là cần thiết”(2)
Trong thời gian qua, bên cạnh những ưu điểm, việc chấp hành kỷ luật còn nhiều khuyết điểm, hạn chế. Nhiều tổ chức đảng buông lỏng sự lãnh đạo, chưa có biện pháp hữu hiệu để tăng cường quản lý, kiểm tra, giám sát các tổ chức đảng, đảng viên, nêu cao ý thức trách nhiệm, chấp hành kỷ luật đảng, dẫn đến vi phạm, có nơi vi phạm nghiêm trọng kéo dài, nhưng chậm phát hiện hoặc có phát hiện nhưng việc chỉ đạo, kiểm tra, xem xét, xử lý thiếu kịp thời, không kiên quyết, không đúng với lỗi phạm, không dứt điểm, gây bức xúc trong dư luận.
Kết luận Hội nghị lần thứ tư, Ban Chấp hành Trung ương Đảng, khóa XIII về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị, kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm minh cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” đã chỉ rõ những yếu kém, khuyết điểm của một bộ phận cán bộ, đảng viên trong Đảng thiếu tu dưỡng, rèn luyện, chấp hành kỷ luật không nghiêm: “tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” còn diễn biến phức tạp”.
Một số tổ chức đảng và đảng viên vi phạm nguyên tắc tổ chức sinh hoạt đảng, vi phạm quy chế làm việc, vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, gây mất đoàn kết nội bộ, độc đoán, gia trưởng, áp đặt ý muốn chủ quan hoặc tự ý giải quyết, quyết định các vấn đề thuộc thẩm quyền của tập thể, nhất là trong công tác tổ chức cán bộ, chủ trương về đầu tư, các dự án kinh tế. Ý thức đấu tranh xây dựng nội bộ yếu, thiếu tự giác trong tự phê bình và phê bình. Một số tổ chức đảng mất sức chiến đấu, có nơi bị tê liệt; nhiều dấu hiệu vi phạm hoặc vi phạm của đảng viên không được phát hiện từ sinh hoạt đảng mà thường do các cơ quan pháp luật, báo chí, quần chúng nhân dân phát hiện. Một số nơi xảy ra vi phạm nghiêm trọng về quản lý, sử dụng đất đai, cả tập thể vi phạm, phải xử lý kỷ luật nhiều cán bộ chủ chốt, nhiều trường hợp bị truy cứu trách nhiệm hình sự, gây bức xúc dư luận. Tổ chức đảng, tuy có phát hiện nhưng do hữu khuynh, nể nang, né tránh, muốn để “đóng cửa bảo nhau”, sợ mất thành tích đơn vị nên không kiên quyết đấu tranh, giải quyết hoặc cấp trên bao che cho cấp dưới. Cũng có tình trạng sợ bị khuyết điểm, bị xử lý trách nhiệm nên cấp trên bao che khuyết điểm, vi phạm của cấp dưới, cấp dưới giấu giếm khuyết điểm, vi phạm đối với cấp trên, báo cáo sai sự thật.
Bên cạnh việc chấp hành kỷ luật không nghiêm, việc thi hành kỷ luật cũng bộc lộ một số yếu kém, khuyết điểm. Nhiều tổ chức đảng ngại va chạm, thiếu tính chiến đấu, bao che cho vi phạm, nương nhẹ cho nhau hoặc ngược lại có nơi lợi dụng kỷ luật để trù dập nhau nhưng khi xem xét, giải quyết khiếu nại hoặc kiểm tra việc thi hành kỷ luật không quy rõ trách nhiệm cho tập thể hoặc cá nhân.
Có trường hợp cùng một vụ việc, cùng nội dung vi phạm nhưng lại áp dụng hình thức kỷ luật khác nhau, cấp phó thì bị xử lý kỷ luật nghiêm minh, cấp trưởng bị xử lý nhẹ, thậm chí không bị xử lý. Sau khi xử lý kỷ luật, nội bộ không những không được củng cố mà tiếp tục bị chia rẽ, mất đoàn kết. Người bị kỷ luật không tâm phục khẩu phục, phản ứng tiêu cực, bất mãn với tổ chức, người không bị kỷ luật thì tìm cách loại bỏ những người dám đấu tranh phê bình như: điều động, bố trí, sắp xếp sang công việc khác không phù hợp với năng lực, sở trường.
Một số nơi dân chủ hình thức, đoàn kết xuôi chiều, áp đặt ý kiến cá nhân trong thi hành kỷ luật, gây oan sai đối với đảng viên. Người đứng đầu chưa nêu cao tinh thần trách nhiệm và quyết tâm trong xem xét, xử lý kỷ luật. Những vi phạm trong chấp hành nghị quyết, thiếu trách nhiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý để xảy ra hậu quả xấu, nghiêm trọng chưa được xử lý đúng mức, nhiều trường hợp xử lý chậm trễ. Có nơi qua kiểm điểm, đấu tranh tự phê bình và phê bình kết luận vi phạm đến mức phải thi hành, nhưng lại không biểu quyết thi hành kỷ luật hoặc biểu quyết kỷ luật số phiếu phân tán, không có hình thức nào quá bán. Việc thi hành kỷ luật đảng viên vi phạm không công minh, chính xác, kịp thời đã hạn chế tác dụng giáo dục, phòng ngừa đảng viên vi phạm.
Trong thực tế hiện nay, có một số quan niệm, nhận thức sai lầm về kỷ luật đảng. Họ cho rằng: Trong thời gian vừa qua, Trung ương kiểm tra, giám sát, xử lý kỷ luật nhiều cán bộ, đảng viên vi phạm, đã kìm hãm sự phát triển, tạo ra tâm lý e ngại, sợ sệt, không muốn làm việc hoặc làm việc cầm chừng, ảnh hưởng đến công việc của địa phương, đơn vị. Với cách tiếp cận về kỷ luật của Đảng như vậy là hoàn toàn sai lầm và ngụy biện. Hệ lụy của những nhận thức sai lầm này sẽ dẫn đến tình trạng buông lỏng kỷ luật, kỷ cương, bỏ qua, tiếp tay cho các hành vi vi phạm của cán bộ, đảng viên, là mảnh đất màu mỡ cho tiêu cực, tham nhũng phát triển.
Công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay theo tinh thần Kết luận Hội nghị Trung ương 4, khóa XIII đang đặt ra những yêu cầu mới đòi hỏi phải tăng cường kỷ luật của Đảng nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng, xây dựng Đảng ta ngày càng trong sạch, vững mạnh. Trước yêu cầu đó, vấn đề kỷ luật của Đảng vừa có ý nghĩa cơ bản lâu dài, vừa mang tính cấp bách.
Trong thời gian tới, các tổ chức đảng cần thực hiện tốt một số nhiệm vụ sau:
- Cần tiếp tục nâng cao nhận thức cho các cấp ủy, tổ chức đảng, ủy ban kiểm tra, cán bộ kiểm tra và cán bộ, đảng viên, trước hết là người đứng đầu cấp ủy, tổ chức đảng về sự cần thiết phải tăng cường việc chấp hành kỷ cương, kỷ luật đảng nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng, giữ gìn sự đoàn kết, thống nhất.
Trước hết, trang bị cho tổ chức đảng, đảng viên nắm vững nội dung chấp hành kỷ luật của Đảng, bao gồm: Cương lĩnh chính trị, Điều lệ Đảng, nghị quyết, chỉ thị, quyết định, quy định, quy chế, kết luận của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và điều lệ, chỉ thị, nghị quyết, quy định của các đoàn thể chính trị-xã hội mà đảng viên là thành viên.
Mỗi đảng viên phải tự soi, tự sửa để ngày càng hoàn thiện bản thân. Việc ban hành các chỉ thị, nghị quyết, quy định…có đầy đủ bao nhiêu mà không ngấm, không thấm vào đội ngũ cán bộ, đảng viên thì tình trạng vi phạm kỷ cương, kỷ luật của Đảng cũng khó ngăn chặn và đẩy lùi.
- Người đứng đầu cấp ủy, tổ chức đảng, ủy ban kiểm tra các cấp phải coi trọng và thường xuyên quản lý, giáo dục đảng viên nghiêm túc và tự giác chấp hành kỷ luật, pháp luật. Cán bộ lãnh đạo, nhất là cán bộ chủ chốt các cấp nêu gương trong việc chấp hành và thi hành kỷ luật. Đây là nhân tố quan trọng, góp phần thúc đẩy việc giữ vững kỷ cương, kỷ luật trong các tổ chức đảng. Ý kiến người đứng đầu có vai trò quyết định và chi phối, tác động đến tất cả các thành viên trong tổ chức về việc tăng cường kỷ luật đảng, xây dựng các tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh. Khi người đứng đầu cấp ủy không tự giác chấp hành, vai trò kỷ luật không được đề cao thì mọi quy định sẽ khó đi vào cuộc sống.
- Kiên quyết xử lý nghiêm minh, chính xác, kịp thời những tổ chức đảng, đảng viên vi phạm kỷ luật đảng, giáo dục, cảnh báo tổ chức đảng và đảng viên khác nêu cao ý thức chấp hành kỷ luật, không xem thường, phớt lờ kỷ luật đảng. Mặt khác, nêu cao ý thức đấu tranh chống các khuynh hướng xử lý không công bằng, buông lỏng hoặc khắt khe và các khuynh hướng sai lầm khác trong việc thi hành kỷ luật của Đảng.
- Những nơi có nhiều vụ kỷ luật oan, sai, có nhiều vụ khiếu nại kỷ luật, có biểu hiện bỏ qua lỗi phạm, không xử lý kỷ luật thì phải tăng cường công tác giám sát hoặc tăng cường kiểm tra việc thi hành kỷ luật trong Đảng để kịp thời phát hiện, chấn chỉnh những thiếu sót, khuyết điểm.
Nếu qua kiểm tra phát hiện có dấu hiệu vi phạm thì phải xem xét trách nhiệm và xử lý nghiêm minh đối với tổ chức đảng đó; đồng thời, có biện pháp chấn chỉnh kịp thời, khắc phục tình trạng “nhẹ trên, nặng dưới” trong thi hành kỷ luật và “nặng dưới, nhẹ trên” trong đề nghị thi hành kỷ luật và giải quyết khiếu nại kỷ luật đảng.
Thông qua công tác kiểm tra, giám sát, phát hiện tổ chức đảng, đảng viên có vi phạm đến mức phải xử lý, nhưng tổ chức đảng cấp dưới do nể nang, né tránh không xử lý thì cấp ủy, ủy ban kiểm tra cấp trên yêu cầu tổ chức đảng cấp dưới chuyển hồ sơ lên cấp trên để xem xét, xử lý và xem xét trách nhiệm của tổ chức đảng cấp dưới theo đúng quy định tại Điểm 5, Khoản 2, Điều 13, Quy định số 22-QĐ/TW, ngày 28/7/2021 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng. Đó là: “Trường hợp tổ chức đảng cấp dưới không xem xét, xử lý hoặc xử lý không đúng mức thì tổ chức đảng có thẩm quyền cấp trên xem xét, xử lý kỷ luật; đồng thời xem xét trách nhiệm của tổ chức đảng cấp dưới và người đứng đầu tổ chức đảng đó”.
Tăng cường kỷ luật của Đảng, tạo sự đoàn kết thống nhất, xây dựng các tổ chức đảng thật sự trong sạch, vững mạnh, góp phần thực hiện hiệu quả Kết luận Hội nghị Trung ương 4 Khóa XIII về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị, kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm minh cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng, đạo đức, lối sống, biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa". Tăng cường kỷ luật của Đảng trong tình hình hiện nay góp phần bồi đắp niềm tin vào cuộc chiến chống tham nhũng, tiêu cực, suy thoái.
Ngày 25/10/2021, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã ban hành Quy định số 37-QĐ/TW về những điều đảng viên không được làm. Một số hành vi vi phạm của đảng viên được bổ sung vào nội dung quy định, tăng cường tính răn đe, cảnh báo, cảnh tỉnh, xây dựng đạo đức cách mạng, tính tiền phong gương mẫu và chống chủ nghĩa cá nhân, cơ hội, thực dụng. Đây là một biện pháp hữu hiệu để tăng cường kỷ luật của Đảng, xây dựng đạo đức từ gốc, chống suy thoái từ đầu, vừa đáp ứng yêu cầu xây dựng, chỉnh đốn Đảng, vừa đúng và trúng tâm tư, nguyện vọng của nhân dân.
Yêu cầu cơ bản và quan trọng nhất của nội dung Quy định về những điều đảng viên không được làm là tất cả các tổ chức đảng cũng như mỗi cán bộ, đảng viên phải tập trung xây dựng đạo đức, lối sống cần kiệm, liêm chính, gương mẫu trong thực thi chức trách, nhiệm vụ và quyết liệt đấu tranh phòng, chống sai phạm, tiêu cực ngay từ lúc mới manh nha, ngăn chặn từ đầu, không để trượt dài đến suy thoái.
Trong tăng cường kỷ luật phải kết hợp giữa tự giác và bắt buộc vì bản chất của kỷ luật đảng mang tính tự giác. Nhưng nếu chỉ dựa vào sự tự giác thì chưa đủ, mà phải thường xuyên kiểm tra, giám sát việc thực hiện, kịp thời xử lý nghiêm minh trường hợp vi phạm kỷ luật đảng.
____________________
(1) Hồ Chí Minh Toàn tập, t.6, NXB Chính trị quốc gia, H., 2011, tr.17.
(2) Sđd, t. 9, tr. 310
