Thực hiện Điều 8 Luật báo chí năm 2016, Hội Nhà báo Việt Nam đã xây dựng Quy tắc sử dụng mạng xã hội (MXH) của người làm báo (NLB) Việt Nam, trên cơ sở các quy định của Luật báo chí và 10 điều Quy định đạo đức nghề nghiệp NLB Việt Nam.
Quy tắc gồm ba chương và bảy điều, được áp dụng với tất cả NLB Việt Nam, bao gồm hội viên Hội Nhà báo Việt Nam, người đã được cấp Thẻ Nhà báo, người chưa được cấp Thẻ Nhà báo đang làm việc tại các cơ quan báo chí, cộng tác viên các cơ quan báo chí và người hoạt động trong lĩnh vực báo chí nói chung.
Phó Chủ tịch thường trực Hội Nhà báo Việt Nam Hồ Quang Lợi cho biết: Sau quá trình soạn thảo công phu, cẩn trọng với tinh thần trách nhiệm cao, trên cơ sở các quy định của Luật Báo chí năm 2016 và 10 điều Quy định đạo đức nghề nghiệp của NLB Việt Nam, đồng thời tiếp thu nghiêm túc, khoa học các ý kiến góp ý, thẩm định của các chuyên gia, nhà nghiên cứu, nhà báo, nhà quản lý báo chí và tập thể Ban Thường vụ, Ban Chấp hành Hội Nhà báo Việt Nam đã đưa ra Quy tắc này, có hiệu lực từ 1-1-2019.
Quy tắc này từ khi dự thảo đã được dư luận hết sức quan tâm bởi trực tiếp tác động tới NLB với tư cách dẫn dắt dư luận xã hội. Bởi lẽ, trong thời kỳ cách mạng công nghiệp 4.0, MXH phát triển, phổ biến là facebook, diễn đàn tự do, với các thông tin đa chiều giúp độc giả có cái nhìn khách quan, toàn diện. Tuy nhiên, MXH cũng ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống báo chí. Nhiều nhà báo - hội viên bị chi phối bởi áp lực tin bài, thời gian, đã bỏ qua khâu kiểm chứng độ xác thực của thông tin. Điều này gây hệ lụy không nhỏ tới ổn định xã hội, làm suy giảm lòng tin đối với báo chí và đạo đức nghề nghiệp của NLB Việt Nam.
Ông Hồ Quang Lợi cho rằng, NLB khi tham gia cộng động mạng không chỉ là thành viên tham gia MXH mà còn là người dẫn dắt dư luận. Thời gian qua, một số NLB đã làm tốt chức năng dẫn dắt, định hướng dư luận xã hội bằng những quan điểm đúng đắn, mang tính tích cực. Ngược lại, một số nhà báo đưa ra quan điểm cá nhân tiêu cực, gây ảnh hưởng không tốt ảnh hưởng tới dư luận xã hội theo chiều hướng tiêu cực.
Trả lời câu hỏi của phóng viên, Hội Nhà báo Việt Nam kỳ vọng gì khi Quy tắc này được đưa vào áp dụng, đại diện Hội Nhà báo cho rằng: Quy tắc này đã cụ thể hóa Luật Báo chí và Quy định đạo đức nghề nghiệp, do đó mỗi nhà báo, hội viên sẽ dựa vào đó để thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của mình, cũng như xác định rõ hơn trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ của mình khi tham gia MXH. Bên cạnh đó, các cơ quan báo chí cũng có thêm công cụ để quản lý phóng viên của mình khi tham gia MXH.
Quy tắc sử dụng MXH cần làm bốn việc sau: Dùng/sử dụng tài khoản mạng xã hội của cá nhân mình để tương tác, chia sẻ, đăng tải, cung cấp, định hướng thông tin có ích cho xã hội và đất nước; Đăng tải bình luận, ý kiến nhận xét đúng mực, có văn hóa, có trách nhiệm về những vấn đề mà dư luận xã hội quan tâm; Thông báo cho cơ quan có thẩm quyền những thông tin sai sự thật bị phát tán trên mạng xã hội có ảnh hưởng xấu, gây tổn hại đến lợi ích của cộng đồng, đất nước, uy tín của tổ chức, cá nhân; Phát hiện, khai thác có kiểm chứng, có chọn lọc thông tin về những vấn đề mới của xã hội để phục vụ tác nghiệp báo chí.
Bên cạnh đó, có tám việc/điều người làm báo Việt Nam không được làm khi tham gia mạng xã hội.
Cụ thể: Vi phạm các quy định về quản lý, cung cấp, sử dụng thông tin trên mạng; các quy định về bảo mật dữ liệu, tài liệu; quy định về bảo vệ bí mật thông tin riêng, thông tin cá nhân của công dân và các quy định khác của pháp luật;
Đăng tải, gỡ bài viết, hình ảnh, âm thanh trên mạng xã hội vì mục đích tống tiền hoặc các mục đích không trong sáng khác;
Đăng tải các tin, bài, hình ảnh, âm thanh trên mạng xã hội, đưa ra các bình luận, chia sẻ quan điểm cá nhân hoặc trích đăng lại các bài phát biểu, ý kiến trái với đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước; trái với nội dung, quan điểm của tác phẩm báo chí mà bản thân người làm báo đó đã viết và đăng tải, trái với quan điểm của cơ quan báo chí nơi mình công tác;
Bình luận, nhận xét, chia sẻ các thông tin có mục đích kích động, lôi kéo người khác phản ứng tiêu cực và các vấn đề chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh quốc phòng, đối ngoại… có yếu tố phức tạp nhạy cảm đang cần tạo sự đồng thuận, cách nhìn và thái độ tích cực mang tính xây dựng của xã hội.
Sao chép, chia sẻ, phát tán tin, bài, tác phẩm, âm thanh, hình ảnh vi phạm bản quyền.
Thông tin vụ việc chưa được kiểm chứng, gây hoang mang trong nhân dân, gây thiệt hại cho các hoạt động kinh tế - xã hội, gây khó khăn cho hoạt động của cơ quan nhà nước hoặc người thi hành công vụ; gây tổn hại về thể chất, danh dự, nhân phẩm của công dân; tuyên truyền, kích động bạo lực, cổ súy lối sống đồi trụy, hủ mục mê tín dị đoan, các hành vi tiêu cực, phân biệt đối xử về giới, vùng miền, dân tộc, phân biệt chủng tộc;
Miêu tả thô thiển, phản cảm những hành động dâm ô, tội ác, thông tin không phù hợp với thuần phong mỹ tục, truyền thống văn hóa của dân tộc và đạo đức xã hội;
Sử dụng logo, hình ảnh, thông tin dữ liệu của tổ chức Hội Nhà báo Việt Nam, sử dụng danh nghĩa Hội Nhà báo Việt Nam khi tham gia các diễn đàn, trang mạng xã hội khi chưa được phép.
