Thời gian qua, xã đã có nhiều nỗ lực bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số Vân Kiều phục vụ phát triển kinh tế-xã hội địa phương. Bến Quan là vùng đất giàu bản sắc văn hóa, nơi hội tụ và giao thoa của nhiều dân tộc anh em sinh sống. Trong đó, dân tộc thiểu số Vân Kiều có nền văn hóa độc đáo, đa dạng, giàu bản sắc, được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Xã Bến Quan xem bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa của người Vân Kiều là việc làm cấp thiết.
Trưởng phòng Văn hóa-Xã hội xã Bến Quan Nguyễn Thị Thanh Huyền cho biết, những nỗ lực giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc thiểu số Vân Kiều thời gian qua đã mang lại kết quả tốt đẹp. Văn hóa vật thể, phi vật thể được bảo tồn, đó là các công trình kiến trúc nhà sàn, cồng, chiêng, đàn Achung, Ta lư, kèn Amam, Taral, trống gỗ, ngôn ngữ, chữ viết. Cùng với đó còn có lễ hội trỉa lúa, lễ mừng cơm mới, các điệu hát… Kết quả công tác bảo tồn văn hóa đã có những tác động tích cực đến sự phát triển kinh tế-xã hội, nhất là du lịch địa phương, góp phần nâng cao đời sống nhân dân.
Tiêu biểu, việc bảo tồn, khai thác các giá trị văn hóa của dân tộc thiểu số Vân Kiều trên địa bàn đã góp phần tăng cường khối đại đoàn kết giữa các dân tộc, các địa phương. Cùng với đó là giữ gìn và phát huy bản sắc, giá trị di sản văn hóa, truyền thống tốt đẹp. Tuy nhiên, dù có nhiều nỗ lực bảo tồn, phát triển nhưng vẫn chưa tương xứng với các giá trị của di sản văn hóa.
Do những tác động mạnh mẽ các dòng văn hóa, tín ngưỡng, sự phát triển của xã hội đã làm thay đổi môi trường văn hóa truyền thống, dẫn đến các di sản có nguy cơ pha trộn, ít nhiều mất đi bản chất truyền thống. Nhiều nghi lễ, lễ hội, nghề truyền thống, các trò chơi dân gian của dân tộc thiểu số Vân Kiều số lượng còn lại khiêm tốn. Nghệ nhân am hiểu sâu sắc và đang nắm giữ linh hồn của các di sản ngày càng ít và đứng trước nguy cơ thất truyền nếu không có giải pháp bảo tồn kịp thời.
Để tiếp tục thực hiện có hiệu quả công tác bảo tồn những giá trị di sản của đồng bào Vân Kiều, Đảng ủy xã Bến Quan ban hành Nghị quyết về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc thiểu số Vân Kiều. Ủy ban nhân dân xã ban hành kế hoạch thực hiện Nghị quyết của Ban Chấp hành Đảng bộ xã về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống dân tộc thiểu số Vân Kiều, khơi dậy lòng tự hào cũng như ý thức, trách nhiệm trong việc giữ gìn và phát huy truyền thống văn hóa phục vụ phát triển du lịch.
Mục đích cao nhất của việc làm này là nhằm khôi phục, bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống; bồi dưỡng, đào tạo cán bộ văn hóa cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số Vân Kiều, góp phần nâng cao mức thụ hưởng về văn hóa gắn với phát triển du lịch cộng đồng. Tổ chức bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống nhằm phục hồi, khai thác và xây dựng sản phẩm phục vụ phát triển du lịch của địa phương. Mở các lớp tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, truyền dạy văn hóa phi vật thể của người dân tộc thiểu số trên địa bàn các xã Vĩnh Ô, Vĩnh Khê, Vĩnh Hà cũ. Tổ chức ngày hội, giao lưu, liên hoan về các loại hình văn hóa, nghệ thuật truyền thống của người dân tộc thiểu số.
Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Bến Quan Nguyễn Thanh Hải cho biết, tài nguyên văn hóa của dân tộc thiểu số Vân Kiều là giá trị cốt lõi để phát triển du lịch đặc trưng của xã. Việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa góp phần làm giàu thêm nguồn tài nguyên du lịch, là nguồn lực để phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn. Thông qua hoạt động du lịch vừa có thể quảng bá văn hóa vừa tạo sinh kế, tăng thêm thu nhập cho cộng đồng dân cư, phát triển kinh tế địa phương.
Phòng Văn hóa-Xã hội tiếp tục phối hợp với các địa phương chú trọng xây dựng, phát triển mô hình hoạt động du lịch cộng đồng, thu hút du khách đến lưu trú các vùng có đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống. Thời gian đến phòng cần chú trọng hơn nữa vào việc tổ chức một số chương trình, sản phẩm du lịch trải nghiệm, tìm hiểu đời sống của người Vân Kiều, tạo điểm nhấn độc đáo thu hút du khách.
Theo đồng chí Nguyễn Thanh Hải, xã Bến Quan đang tập trung nhiều nhóm giải pháp cụ thể về công tác chỉ đạo, điều hành; về cơ chế, chính sách; phát triển nguồn nhân lực. Trong đó chú ý huy động nguồn tài chính từ ngân sách nhà nước, xã hội hóa để đẩy mạnh việc phục dựng, lưu giữ, bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa dân tộc Vân Kiều, triển khai các điểm du lịch cộng đồng.
Ưu tiên đào tạo, tập huấn, nâng cao kiến thức, kỹ năng cho đội ngũ cán bộ văn hóa cơ sở, nhất là cán bộ người dân tộc thiểu số, góp phần bảo tồn văn hóa truyền thống và phát triển bền vững kinh tế, xã hội ở các xã vùng sâu, vùng xa. Việc làm này nhằm nâng cao hơn nữa nhận thức, trách nhiệm của các cấp, các ngành trong việc thực hiện nhiệm vụ bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa truyền thống của người dân tộc thiểu số trên địa bàn, đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền giáo dục, nhất là trong độ tuổi học sinh, biến di sản văn hóa này thành một phần trong các sản phẩm du lịch trải nghiệm, có sức hấp dẫn riêng.
