Tham dự hội thảo có các nhà quản lý, giáo sư, tiến sĩ, nhà nghiên cứu đầu ngành của Viện nghiên cứu Lịch sử Đảng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; Hội khoa học lịch sử Việt Nam; Viện nghiên cứu Văn hóa-lịch sử Việt Nam; Cục Di sản Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; các đồng chí lãnh đạo Tỉnh ủy, UBND tỉnh Đác Lắc và các cựu tù chính trị từng bị giam giữ tại Nhà đày Buôn Ma Thuột...
Theo các tài liệu tại hội thảo, Nhà đày Buôn Ma Thuột do thực dân Pháp dựng lên từ năm 1930 để giam cầm, đày ải tù chính trị, chủ yếu là các tỉnh trung kỳ. Nhà đày Buôn Ma Thuột nằm ngay tại trung tâm TP Buôn Ma Thuột ngày nay với diện tích gần 2 ha, với bốn bức tường cao 4m, dày 40 cm bao bọc chung quanh, bốn góc đều có vọng gác và có lính canh 24/24 giờ. Nhà đày bao gồm sáu dãy lao tập thể giam giữ tù nhân, một dãy xà lim giam giữ tù nhân chính trị mà thực dân Pháp cho rằng nguy hiểm. Ngoài ra, còn có một số hạng mục phục vụ cho việc cai trị như nhà xưởng, bàn giấy, nhà kho và bếp ăn, nhà quản ngục, bệnh xá...
Trong thời gian từ năm 1930 đến 1954, thực dân Pháp đã bắt, đày ải, giam cầm hàng nghìn cán bộ, đảng viên cộng sản, tù chính trị tại Nhà đày Buôn Ma Thuột, trong đó có nhiều tù chính trị bị giam cầm ở đây và sau này giữ nhiều chức vụ quan trọng của Đảng, Nhà nước và quân đội như các đồng chí Phan Đăng Lưu, Hồ Tùng Mậu, Võ Chí Công, Nguyễn Chí Thanh, Tố Hữu, Hoàng Anh...
Từ năm 1954 đến năm 1975, đế quốc Mỹ tiếp tục sử dụng Nhà đày Buôn Ma Thuột để biệt giam, đày ải, tra tấn tàn bạo các chiến sĩ yêu nước. Nhưng với niềm tin tất thắng, bằng nghị lực phi thường và lòng hy sinh quả cảm, vượt qua mọi gian lao, các chiến sĩ cộng sản bị giam cầm ở đây luôn đoàn kết, chống lại chế độ lao tù tàn bạo, tổ chức nhiều cuộc vượt ngục thoát khỏi nhà tù hoặc buộc địch trả tự do trở về với Đảng, với nhân dân, tiếp tục cống hiến, đấu tranh cho đến ngày đất nước hòa bình, thống nhất.
Trải qua thời gian, Nhà đày Buôn Ma Thuột đã trở thành minh chứng hùng hồn về tội ác của thực dân, đế quốc; một địa danh lịch sử, nơi khắc đậm dấu ấn của chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam; một địa chỉ đỏ để giáo dục truyền thống yêu nước cho các thế hệ, đặc biệt là thế hệ trẻ ở Đác Lắc nói riêng, cả nước nói chung... Với những giá trị đó, ngày 10-7-1980, Nhà đày Buôn Ma Thuột được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đặc cách xếp hạng di tích lịch sử, văn hóa quốc gia.
 |
Du khách tham quan, tìm hiểu lịch sử tại Nhà đày Buôn Ma Thuột.
Từ đó đến nay, di tích Nhà đày Buôn Ma Thuột được hai lần trùng tu vào các năm 1992 và 2006 và được đưa vào khai thác, phục vụ nhu cầu tham quan, tìm hiểu, nghiên cứu lịch sử của nhân dân cũng như du khách trong nước, quốc tế. Chỉ tính từ năm 2015 đến nay, di tích Nhà đày Buôn Ma Thuột đã đón tiếp hơn 47.000 lượt khách trong nước và quốc tế đến tham quan, tìm hiểu, nghiên cứu...
Tuy nhiên, hiện nay một số hạng mục công trình tại di tích Nhà đày Buôn Ma Thuột đang bị xuống cấp, sạp nằm bằng gỗ đã bị mối mọt, các hiện vật, tư liệu được sưu tầm còn ít ỏi, đặc biệt đến nay di tích Nhà đày Buôn Ma Thuột chưa có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật về đất đai nên một số hộ dân đang lấn chiếm hành lang bảo vệ di tích. Do đó, chưa phát huy hết những giá trị lịch sử, văn hóa của di tích Nhà đày Buôn Ma Thuột...
Tại hội thảo, tham luận của các nhà quản lý cũng như nhà nghiên cứu lịch sử, văn hóa, các cựu tù chính trị đều nhấn mạnh đến vai trò và ý nghĩa hết sức quan trọng của di tích Nhà đày Buôn Ma Thuột trong việc giáo dục truyền thống yêu nước cho các thế hệ, nhất là thế hệ trẻ hôm nay và mai sau. Vì vậy, các đại biểu đề nghị tỉnh Đác Lắc và Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quan tâm đầu tư tu bổ, tôn tạo và phát huy giá trị lịch sử, văn hóa của di tích Nhà đày Buôn Ma Thuột.
Bên cạnh đó, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đác Lắc cần sớm bổ sung, củng cố, hoàn thiện hồ sơ để trình cấp có thẩm quyền quyết định xếp hạng di tích Nhà đày Buôn Ma Thuột là Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt nhằm phát huy những giá trị của di tích, góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc và thúc đẩy phát triển du lịch, kinh tế-xã hội của tỉnh của địa phương.
