Phát huy giá trị cụm di tích Tiên Lục

Cụm di tích Tiên Lục bao gồm: Cây Dã hương, đình Viễn Sơn, chùa Phúc Quang, đền Thánh Cả, đình Thuận Hòa. Năm 1989, quần thể này được Nhà nước công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia. Cụm di tích nằm trọn vẹn trên diện tích khoảng một ki-lô-mét vuông với không gian thơ mộng, cảnh sắc thiên nhiên hài hòa, núi đồi nhấp nhô đậm chất vùng quê trung du Bắc Bộ.

Nói về thần mộc Dã hương, theo thần phả của làng ghi lại vào đời vua Lê Cảnh Hưng, nhà vua đã sắc phong cho cây là: “Quốc chúa đô mộc dã đại vương” có nghĩa là “cây dã lớn nhất nước nam”. Vào năm 1932 người Pháp đã mang một cành cây Dã hương và chụp ảnh để giới thiệu về cây tại Hội chợ Marseille, đồng thời cây cũng được ghi tên, in ảnh trong Từ điển Bách khoa Larousse của Pháp.

Cây Dã hương tọa lạc ngay sau đình Viễn Sơn, uy nghi, cổ kính dáng trực thẳng vươn lên trời xanh, tán cây phủ kín hơn hai sào đất. Theo số liệu khảo sát ghi lại, cây cao hơn 30m, thân cây chỗ có chu vi lớn nhất là 17,4m, có nghĩa là phải tám người lớn nối tay nhau ôm vào thân cây mới hết. Ở thập niên 80 của thế kỷ trước, cây bị cháy rỗng ruột, khoảng rỗng đó đủ chỗ cho hơn 10 đứa trẻ con chui vào. Rất may, cây Dã hương đã sớm được Nhà nước và giới khoa học quan tâm bơm hóa chất vào phần rỗng để cứu cây, ngoài ra còn được đổ đất vun gốc lên cao để giữ bộ rễ cây dưới lòng đất, những cành cây to được xây dựng bệ chống đỡ hài hòa với cảnh quan.

Mỗi năm hiện có hàng chục nghìn lượt du khách từ khắp các miền đất nước về thăm cây Dã hương và quần thể cụm di tích Tiên Lục. Mọi người về đây để một lần được chính tay mình chạm vào thần mộc, trò chuyện dưới tán cây sum suê cảm nhận được sự bình yên và uy nghiêm nhưng rất đỗi gần gũi với văn hóa làng quê của người Việt.

Ông Nguyễn Văn Đề, người làng Giữa, đã mấy chục năm trông nom và chăm bẵm cho cây Dã hương. Ông là người hiểu tỉ mỉ về cây để giới thiệu với du khách. Mỗi lời nói của ông như gửi gắm cả lòng mình, cả niềm tự hào linh thiêng về vùng đất Tiên Lục khiến du khách không khỏi trầm trồ thán phục.

Ông nhớ từng vết sẹo do cây gãy cành mà có, rồi những cành nào, gãy năm nào đều được ông gắn liền với những sự kiện lịch sử của đất nước vào năm đó. Chính vì vậy ông đặt tên cho những cành cây gãy theo cách đầy ấn tượng như “cành hòa bình”, “cành thống nhất”, “cành đổi mới”, “cành hội nhập” gắn liền với các sự kiện Cách mạng tháng Tám, Chiến thắng Điện Biên Phủ, năm nước ta ra nhập tổ chức thế giới WHO…

Để lan tỏa giá trị linh thiêng của cây Dã hương nghìn năm tuổi, ông Đề cùng Ban quản lý di tích còn thuê nghệ nhân chế tác những cành gãy của cây Dã hương thành những món quà nhỏ xinh như tượng, vòng tay mang bán cho du khách. Ông cũng mày mò tìm hiểu và dùng hạt để ươm giống thành công cây Dã hương với mong muốn thần khí của cây ngày càng thịnh vượng trên mọi miền Tổ quốc. Cũng chính vì đó mà đến nay giống cây thần mộc Dã hương Tiên Lục đã được trồng ở nhiều di tích quốc gia như Nghĩa trang Đồng Lộc, Truông Bồn, nhà Bác Hồ ở Kim Liên, khu di tích Pác Bó, Đền Hùng, khu mộ Đại tướng Võ Nguyên Giáp...

Hằng năm, Lễ hội Tiên Lục được tổ chức tại Cụm di tích Tiên Lục, lễ hội đặc sắc này đã được Nhà nước công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Trước kia, Lễ hội Tiên Lục được các giáp đứng ra tổ chức theo hình thức luân phiên, diễn ra vào ngày mồng 8, 9 tháng Giêng. Trải qua thời gian, ngày nay lễ hội được tổ chức sang ngày 18, 19, 20 tháng ba âm lịch, song về cơ bản Lễ hội Tiên Lục không có gì thay đổi và vẫn được duy trì liên tục. Phần hội được tổ chức với nhiều trò chơi dân gian độc đáo như chơi đu, kéo co, chọi gà… Đặc biệt tại lễ hội có trò chơi dân gian kéo chữ “Thiên hạ Thái bình” và trò chơi cướp cầu là những trò đặc trưng của người dân nơi đây.

Những năm gần đây, Lễ hội Tiên Lục ngày càng thu hút đông đảo du khách thập phương tham quan, trẩy hội, góp phần phát triển du lịch tại địa phương. Tuy nhiên những trò chơi dân gian, những nét độc đáo của Lễ hội Tiên Lục chưa được quảng bá rộng rãi, việc tổ chức lễ hội vẫn chưa gây được ấn tượng sâu sắc đối với người dân. Để lan tỏa những giá trị văn hóa quý báu đó đang cần hơn nữa sự đầu tư của các cấp chính quyền tỉnh Bắc Giang cả về vấn đề quảng bá và tổ chức sao cho xứng tầm là cụm di tích, điểm du lịch là lễ hội văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.