Tổng công ty Vận tải thủy tiền thân là Tổng công ty Đường sông miền bắc, được thành lập theo Quyết định số 2125 QĐ/TCCB-LĐ ngày 13/8/1996 của Bộ Giao thông vận tải, trên cơ sở tách 12 đơn vị sản xuất, kinh doanh của Cục Đường sông Việt Nam (nay là Cục Đường thủy nội địa Việt Nam).
Ngày 28/12/2011, Thủ tướng Chính phủ có Văn bản số 2447/TTg-ĐMDN phê duyệt phương án sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước thuộc Bộ Giao thông vận tải, trong đó có việc cổ phần hóa Tổng công ty Vận tải thủy (VIVASO).
Theo đó, Thanh tra Chính phủ đã chỉ rõ nhiều khuyết điểm và vi phạm trong cổ phần hóa, thoái vốn tại Tổng công ty Vận tải thủy.
Đáng chú ý là, trước khi xác định giá trị doanh nghiệp để cổ phần hóa, VIVASO phải thực hiện xác nhận, đối chiếu công nợ và phải được khách nợ, chủ nợ ký biên bản.
Nhưng, trong hồ sơ xác định giá trị doanh nghiệp, VIVASO xác nhận, đối chiếu cả những khoản công nợ khi chưa được khách nợ, chủ nợ ký biên bản đối chiếu là vi phạm quy định của Bộ Tài chính.
Cảng Hà Nội không theo dõi khoản công nợ phải thu của Công ty TNHH Sao Nam Sông Hồng trên sổ sách kế toán với số tiền hơn 16 tỷ đồng, vi phạm Luật Kế toán; dẫn đến việc xác định giá trị doanh nghiệp để cổ phần hóa, thoái vốn sai, mất vốn Nhà nước với số tiền hơn 16 tỷ đồng, cần phải được xử lý theo quy định.
Đối với việc xác định đối chiếu cả những khoản công nợ khi chưa được khách nợ, chủ nợ ký biên bản đối chiếu thuộc trách nhiệm VIVASO; xác định giá trị doanh nghiệp thiếu vốn, mất vốn Nhà nước hơn 16 tỷ đồng thuộc trách nhiệm Cảng Hà Nội, VIVASO.
Về việc kiểm kê đối với cảng Việt Trì (tỉnh Phú Thọ), cảng Ninh Phúc (tỉnh Ninh Bình), Thanh tra Chính phủ cho rằng Bộ Giao thông vận tải phê duyệt dự án Phát triển giao thông vận tải khu vực đồng bằng Bắc Bộ, nhưng không có phương án bồi thường giải phóng mặt bằng, phương án khai thác sử dụng của dự án… đã vi phạm các quy định của pháp luật và một số Nghị định của Chính phủ.
Công ty hợp danh Kiểm toán Việt Nam, VIVASO thực hiện kiểm kê, phân loại tài sản, thiếu danh mục cảng Việt Trì, cảng Ninh Phúc (dự án WB6); chưa xử lý dứt điểm tài sản đối với quyền sử dụng đất, vi phạm Thông tư 202/2011 của Bộ Tài chính.
Ban chỉ đạo cổ phần hóa, Bộ Giao thông vận tải trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt phương án cổ phần hóa, nhưng thiếu trách nhiệm, không phát hiện hoặc cố tình không báo cáo Thủ tướng Chính phủ việc không thể đồng thời thực hiện cổ phần hóa VIVASO và Công ty TNHH MTV Vận tải và Xếp dỡ đường thủy nội địa với việc đầu tư nâng cấp cảng Việt Trì, cảng Ninh Phúc bằng nguồn vốn WB6 (trong khi việc cổ phần hóa VIVASO và việc thực hiện dự án WB6 đều do Bộ Giao thông vận tải chỉ đạo và quản lý).
Tổng công ty Vận tải thủy - CTCP, khi chưa được cấp có thẩm quyền cho phép, đã tự ý khai thác, sử dụng một phần cảng Việt Trì, cảng Ninh Phúc (trong giai đoạn 2015-2020) là vi phạm Luật Xây dựng, cần phải được cơ quan chức năng xem xét, xử lý, thu về ngân sách nhà nước khoản lợi nhuận thu được.
Theo Thanh tra Chính phủ, những việc nêu trên đã dẫn đến hậu quả là phương án cổ phần hóa của VIVASO thiếu chính xác, tài sản cảng Việt Trì, cảng Ninh Phúc đã hoàn thành từ năm 2015, nhưng đến nay chưa được bàn giao đưa vào khai thác, sử dụng theo quy định, nguy cơ lãng phí vốn đầu tư với số tiền gần 135 tỷ đồng khi không đưa vào sử dụng.
Thanh tra Chính phủ cũng chỉ rõ, để xảy ra tồn tại và hậu quả nêu trên thuộc trách nhiệm của Ban quản lý dự án, Cục Đường thủy nội địa Việt Nam, Bộ Giao thông vận tải khi thực hiện đầu tư xây dựng (không có phương án bồi thường giải phóng mặt bằng, phương án khai thác sử dụng của dự án).
Thanh tra Chính phủ cũng quy trách nhiệm cho VIVASO, Tổ giúp việc, đơn vị tư vấn, Ban chỉ đạo cổ phần hóa, Bộ Giao thông vận tải khi thực hiện kiểm kê, phân loại tài sản và báo cáo Thủ tướng Chính phủ về phương án cổ phần hóa không đúng quy định.
Về việc thoái vốn Nhà nước, Bộ Giao thông vận tải chuyển nhượng 6.554.740 cổ phần của VIVASO cho Công ty Liên hợp xây dựng Vạn Cường theo hình thức thỏa thuận trực tiếp, theo Điểm b, Khoản 2, Điều 8 Thông tư số 220/2013/TT-BTC ngày 31/12/2013 của Bộ Tài chính khi có 1 nhà đầu tư đăng ký mua và được Thủ tướng Chính phủ cho phép tại Văn bản số 6424/VPCP-ĐMDN ngày 21/8/2014 của Văn phòng Chính phủ.
Việc Hội đồng quản trị VIVASO ban hành Nghị quyết số 1154/NQ-HĐQT bán 6.554.740 cổ phần Nhà nước tại Tổng công ty cho Công ty Liên hiệp xây dựng Vạn Cường trước khi thực hiện các bước lựa chọn tổ chức tư vấn phương án thoái vốn, công khai việc chào bán cổ phần là không đúng về trình tự thời gian; trách nhiệm thuộc Hội đồng quản trị, người đại diện vốn Nhà nước tại VIVASO.
Từ những nội dung trên, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Giao thông vận tải chủ trì phối hợp Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài nguyên và Môi trường xác định phương án xử lý đối với các tài sản hình thành từ việc sử dụng nguồn vốn WB6 (cảng Việt Trì, cảng Ninh Phúc), với tổng giá trị gần 135 tỷ đồng theo đúng quy định của pháp luật và tình hình thực tế;
Đồng thời, làm rõ nguyên nhân, trách nhiệm khoản lỗ hơn 13 tỷ đồng của Công ty TNHH MTV Vận tải và Xếp dỡ đường thủy nội địa để xử lý theo quy định của pháp luật.
Kết luận thanh tra cũng kiến nghị Bộ Công an, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao tiếp nhận hồ sơ từ Thanh tra Chính phủ về nội dung cổ phần hóa đối với các tài sản hình thành từ việc sử dụng nguồn vốn WB6 (cảng Việt Trì, cảng Ninh Phúc) với tổng giá trị đầu tư gần 135 tỷ đồng và việc xác định giá trị doanh nghiệp để cổ phần hóa, thoái vốn sai, mất vốn Nhà nước tại cảng Hà Nội với số tiền hơn 16 tỷ đồng để điều tra, xử lý theo quy định của pháp luật.
