Sau trận lũ lịch sử năm 2020, cùng với việc hướng dẫn, trợ giúp người dân ở các vùng thường xuyên bị lũ lụt làm nhà, chòi phòng tránh thiên tai ngay trong từng gia đình, lãnh đạo tỉnh Quảng Bình thống nhất đưa ra phương án xây dựng nhà văn hóa cộng đồng tránh lũ bằng cách xã hội hóa nhằm giúp người dân vùng lũ có nơi trú tránh an toàn.
Ngay sau đó, nhiều doanh nghiệp, nhà hảo tâm trong và ngoài tỉnh đã hưởng ứng ý tưởng bằng cách hỗ trợ để cùng với chính quyền xây nhà văn hóa cộng đồng tránh lũ, trước mắt ưu tiên các vùng thường bị cô lập nhất trong lũ lụt.
Ðầu tháng 2/2021, nhà cộng đồng tránh lũ đầu tiên được đưa vào sử dụng tại thôn Hữu Tân, xã Tân Ninh, huyện Quảng Ninh trong sự vui mừng của người dân nơi đây. Chủ tịch UBND xã Tân Ninh Nguyễn Văn Hoan cho biết, thôn Hữu Tân nằm cạnh phá Hạc Hải, mùa lũ lụt năm nào cũng bị ngập sâu.
Trong trận lũ lịch sử tháng 10/2020, thôn Hữu Tân bị ngập gần 3m, giữa biển nước tối đen, tàu thuyền cứu hộ rất khó khăn mới tiếp cận được để di dời người dân đến nơi an toàn. Bây giờ, có nhà cộng đồng được xây dựng kiên cố để tránh lũ giúp hơn 400 người dân nơi đây ứng phó hiệu quả với lũ lụt. Những đợt lũ lụt gần đây tuy mức nước vừa phải nhưng chính quyền đã "kích hoạt" mô hình tránh lũ cộng đồng để tạo điểm tránh trú an toàn cho người dân ở các ngôi nhà có tính chống chịu thiên tai kém.
Tương tự Hữu Tân, thôn Vinh Quang, xã Sơn Thủy, huyện Lệ Thủy nằm cuối nguồn sông Kiến Giang chỉ cần một ngày mưa to là thành biển nước. Cả thôn có gần 200 hộ dân nhưng mới chỉ có số ít người xây dựng được nhà cao tầng hoặc nhà chòi kiên cố để tránh lũ. Chia sẻ với khó khăn mà nhân dân thôn Vinh Quang gặp phải trong mùa mưa lũ, Tập đoàn Trường Thịnh có trụ sở tại Quảng Bình đã quyết định hỗ trợ 3 tỷ đồng để xây tặng một nhà văn hóa cộng đồng phòng tránh bão. Tháng 6/2021, nhà văn hóa "hai trong một" có diện tích 200 m2 với thiết kế hai tầng, kết cấu bê-tông cốt thép vững chắc, có sức chứa hơn 200 người được đưa vào sử dụng giúp người dân địa phương yên tâm có chỗ tránh trú khi mùa mưa lũ về.
Ở bên cạnh thôn Vinh Quang, thôn Ngô Bắc của xã Sơn Thủy cùng có chung đặc điểm về địa hình cho nên được gọi là "rốn lũ" của huyện Lệ Thủy. Trận lũ lịch sử ba năm trước đã gây thiệt hại lớn đối với 120 hộ dân nơi đây. Ðể giảm bớt thiệt hại, bảo đảm an toàn tính mạng cho người dân trong mùa bão lũ, chính quyền địa phương đã kêu gọi người dân và các nhà hảo tâm chung tay xây dựng nhà sinh hoạt cộng đồng vượt lũ.
Nhà được thiết kế hai tầng kiên cố, tổng diện tích sàn là 350 m2. Tầng một ngôi nhà dùng để sinh hoạt cộng đồng, tầng hai gồm phòng sinh hoạt cộng đồng, phòng tránh trú bão lũ, kho và khu vệ sinh chung. Hoàn thành chưa được bao lâu thì vào mùa mưa lũ năm 2022, nhà cộng đồng tránh lũ đã mở cửa để đón người dân vào trú tránh khi lũ trên sông Kiến Giang đạt đỉnh. Người dân nơi đây vui hơn vì không phải di chuyển đến nơi xa mỗi khi lũ lớn đổ về.
Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh Quảng Bình Phạm Thị Hân chia sẻ, với người nghèo, cư dân ở các địa phương thường xuyên bị ảnh hưởng bởi thiên tai thì việc hỗ trợ xây dựng nhà tránh lũ, nhà sinh hoạt cộng đồng tránh lũ mang ý nghĩa nhân văn, giúp người yếu thế an tâm trong mùa bão lũ. MTTQ các cấp và các tổ chức, nhà hảo tâm ở Quảng Bình đã triển khai xây dựng hàng nghìn ngôi nhà phòng tránh thiên tai và hàng chục công trình nhà sinh hoạt cộng đồng tránh lũ để giảm đến mức thấp nhất thiệt hại về người và tài sản do thiên tai gây ra. Hiện nay, ở các vùng thấp trũng trong tỉnh, về cơ bản đã có các công trình phòng tránh thiên tai hoặc nhà văn hóa, sinh hoạt cộng đồng tránh lũ cấp thôn để giúp người dân chủ động ứng phó hiệu quả với thiên tai theo phương châm "4 tại chỗ".
Trước mùa mưa lũ năm nay, tại Quảng Bình có ba công trình nhà văn hóa cộng đồng tránh lũ được đưa vào sử dụng tại xã Trường Sơn, huyện Quảng Ninh và các xã An Thủy và Phong Thủy, huyện Lệ Thủy. Các công trình này đều do Ngân hàng thương mại cổ phần Ðầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) tài trợ xây dựng. Nhà văn hóa cộng đồng tránh lũ được thiết kế theo một mô hình thống nhất, là công trình kiên cố gồm hai tầng với diện tích xây dựng khoảng 260 m2, sức chứa 250 người. Tầng một bố trí không gian rỗng có hệ thống lan-can bao quanh, tầng hai gồm một phòng sinh hoạt cộng đồng, có sân khấu, bếp nấu ăn, phòng kho và nhà vệ sinh...
Chủ tịch UBND xã Trường Sơn Hoàng Trọng Ðức cho biết, trong mùa mưa lũ, nhiều bản, làng trong xã thường xuyên bị ngập lụt, sạt lở gây chia cắt. Công tác di dời người dân đến nơi an toàn gặp nhiều khó khăn. Nhà văn hóa cộng đồng được xây dựng không chỉ phục vụ cho việc hội họp, giao lưu, sinh hoạt văn hóa của bà con Bru-Vân Kiều mà còn là nơi tránh lũ kiên cố, bảo đảm an toàn cho dân bản. Công trình còn góp phần giúp chính quyền địa phương thực hiện tốt phương châm "4 tại chỗ" trong phòng, chống bão lũ, từ đó giảm tác động của thiên tai, biến đổi khí hậu đến đời sống người dân.
Phó Tổng Giám đốc BIDV Trần Phương cho biết, thực hiện trách nhiệm xã hội vì cộng đồng, BIDV và đối tác chiến lược Hana Bank (Hàn Quốc) đã phối hợp xây dựng chuỗi nhà văn hóa cộng đồng tránh lũ tại các tỉnh miền trung với mong muốn đóng góp những công trình hữu ích cho đời sống người dân, nhất là có nơi tránh trú an toàn khi bão lũ xảy ra. Dự kiến trước mùa mưa lũ năm 2023, BIDV và Hana Bank hoàn thành 21 nhà văn hóa cộng đồng tránh lũ với tổng giá trị 53 tỷ đồng tại các tỉnh Quảng Bình, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi và Bình Ðịnh. Trong đó, BIDV tài trợ xây dựng 13 nhà và Hana Bank tài trợ 8 nhà văn hóa cộng đồng tránh lũ. Nguồn kinh phí để xây tặng các công trình nhà văn hóa cộng đồng tránh lũ được lấy từ kết quả đóng góp của các vận động viên tham gia Giải chạy "BIDVRUN - Cho cuộc sống xanh" vào ngày 26/4 hằng năm.
Tại lễ bàn giao các công trình nhà văn hóa cộng đồng tránh lũ, đại diện lãnh đạo huyện Lệ Thủy bày tỏ sự phấn khởi và khẳng định sẽ chỉ đạo các địa phương được tài trợ công trình phát huy hiệu quả công năng, bảo đảm sử dụng lâu dài. Trong điều kiện bình thường, công trình phục vụ hoạt động hội họp, văn hóa, thể dục, thể thao của thôn, xóm; khi có thiên tai bão lũ, tầng một là nơi trú cho vật nuôi, tầng hai dùng làm nơi tránh trú an toàn cho người dân, góp phần giảm bớt áp lực ứng cứu cho lực lượng chức năng. Mô hình nhà văn hóa cộng đồng tránh lũ là giải pháp hữu hiệu phòng tránh, giảm nhẹ thiên tai tại chỗ. Vì thế, cấp ủy, chính quyền huyện Lệ Thủy tiếp tục vận động, tìm kiếm nguồn tài trợ để nhân rộng mô hình.
