Theo thống kê, giai đoạn 2020-2022, toàn huyện Con Cuông (tỉnh Nghệ An) có tổng cộng 27 cặp tảo hôn. Tại huyện Kỳ Sơn, năm 2021 có 104 cặp tảo hôn và đến năm 2022 tăng lên 138 cặp, đáng chú ý trong đó có hai cặp hôn nhân cận huyết thống. Nguyên nhân của tình trạng này bắt nguồn từ phong tục, tập quán lạc hậu, nhất là tại vùng sâu, vùng xa, khu vực biên giới.
Các gia đình thường muốn dựng vợ, gả chồng sớm cho con khi đang trong độ tuổi từ 15-16 để có thêm nhân lực phụ giúp việc nhà, lao động mưu sinh. Bên cạnh đó, tác động của nội dung xấu độc từ mạng internet, sự thiếu hụt kiến thức về sức khỏe sinh sản, pháp luật liên quan cũng dẫn tới việc mang thai ngoài ý muốn khiến không ít nữ sinh vùng cao phải nghỉ học, lấy chồng.
Nắm bắt thực trạng nêu trên, nhiều năm qua, các cấp bộ Đoàn thanh niên cả nước nói chung, vùng sâu, vùng xa nói riêng luôn chú trọng đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động đoàn viên, thanh niên chấp hành chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về Luật Hôn nhân và Gia đình.
Những năm qua, mô hình chi đoàn “Ba không” tại một số địa phương ở tỉnh Yên Bái đã phát huy tốt vai trò của tổ chức Đoàn cấp xã trong việc đưa Luật Hôn nhân và Gia đình, hậu quả và tác hại của việc tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống vào các chương trình tuyên truyền, góp phần dần đẩy lùi các hủ tục lạc hậu.
Cụ thể, tùy theo mỗi đối tượng, tổ chức Đoàn lại có hình thức tuyên truyền phù hợp. Đối với đoàn viên, thanh thiếu niên khối học sinh, Đoàn các cấp ở địa phương phối hợp nhà trường tổ chức tuyên truyền thông qua những hoạt động ngoại khóa, sinh hoạt đầu tuần. Đoàn viên, thanh niên sinh hoạt tại địa phương sẽ được tiếp cận Luật Hôn nhân và Gia đình từ những buổi sinh hoạt chi đoàn, chi hội. Tổ chức Đoàn cấp xã còn phối hợp chính quyền đến từng hộ gia đình để phổ biến kiến thức về sức khỏe sinh sản, đồng thời ngăn chặn kịp thời những trường hợp có ý định tảo hôn…
Tuy nhiên, dù đã có nhiều chuyển biến tích cực về mặt bằng chung, nhưng tình trạng tảo hôn ở một số địa phương vẫn còn diễn biến phức tạp, nhất là trong thanh, thiếu niên các dân tộc thiểu số. Đầu tháng 3 vừa qua, huyện Kỳ Sơn (tỉnh Nghệ An) đã ghi nhận 154 học sinh trung học cơ sở bỏ học, trong đó có gần 60 trường hợp bỏ học để tảo hôn.
Theo đại diện lãnh đạo Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Kỳ Sơn, số lượng học sinh bỏ học sau Tết Nguyên đán tại huyện năm nay đã tăng so với cùng kỳ năm 2022. Mặc dù chính quyền, các đoàn thể ở địa phương đã nhiều lần tuyên truyền, vận động, nhưng tình trạng này vẫn chưa thay đổi rõ rệt.
Tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống không chỉ đi ngược với thuần phong, mỹ tục, mà còn vi phạm Luật Hôn nhân và Gia đình. Trẻ em có bố mẹ tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống có tỷ lệ mắc dị tật bẩm sinh, chậm phát triển, suy dinh dưỡng, tử vong sơ sinh cao hơn so với thông thường.
Để sớm loại bỏ hủ tục nêu trên, sự vào cuộc của tổ chức Đoàn ở cơ sở cần được đẩy mạnh hơn nữa thông qua những giải pháp hiệu quả, thiết thực cả về nội dung và hình thức. Cùng với các phương tiện thông tin đại chúng và môi trường mạng internet, tổ chức Đoàn các cấp cần tạo được dư luận xã hội nhằm lên án, phê phán hành vi tảo hôn, nhất là tại vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số, nơi có tỷ lệ tảo hôn cao.
Bên cạnh đó, tổ chức Đoàn ở cơ sở cần tham mưu để các cấp có thẩm quyền lồng ghép nội dung chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết vào những buổi sinh hoạt cộng đồng, lễ hội văn hóa, hương ước, thiết chế văn hóa tại cộng đồng cũng như tiêu chuẩn về thôn, bản, tổ dân phố, gia đình văn hóa. Ngoài việc xử phạt vi phạm hành chính nghiêm khắc đối với người tảo hôn và tổ chức tảo hôn, cần khen thưởng kịp thời người phát hiện, ngăn chặn không để xảy ra tảo hôn.
