Một số thông tin về Liên minh Nghị viện thế giới

Liên minh Nghị viện thế giới (Inter-Parliamentary Union - IPU) được thành lập năm 1889 tại Paris (Pháp) và có trụ sở tại Geneva (Thuỵ Sĩ). Đây là một tổ chức quốc tế tập hợp Nghị viện các quốc gia có chủ quyền. Với 166 thành viên và 10 thành viên liên kết, IPU là trung tâm của hoạt động ngoại giao nghị viện khắp thế giới, hoạt động nhằm mục đích vì hoà bình, dân chủ, hợp tác giữa các dân tộc, và nghị viện các nước.

Mục tiêu của IPU:

1. Thúc đẩy giao lưu, hợp tác và trao đổi kinh nghiệm giữa các nghị viện và nghị sĩ từ tất cả các nước;

2. Tham vấn các vấn đề về lợi ích quốc tế và bày tỏ quan điểm về từng vấn đề với mục tiêu đề xuất hành động đối với các nghị viện và các thành viên;

3. Đóng góp vào việc bảo vệ và nâng cao nhân quyền trên toàn thế giới, một yếu tố thiết yếu cho nền dân chủ nghị viện và sự phát triển;

4. Đóng góp cho việc nâng cao nhận thức và tăng cường hiệu quả hoạt động của các thể chế đại nghị.

IPU giữ quan hệ hợp tác chặt chẽ với Liên hợp quốc và các tổ chức liên minh nghị viện khu vực cũng như các tổ chức quốc tế, tổ chức liên chính phủ và phi chính phủ khác.

Các lĩnh vực hoạt động của IPU

Các chương trình và hoạt động của IPU tập trung vào ba lĩnh vực hoạt động chính gồm: 1. Tăng cường nền dân chủ đại diện; 2. Thúc đẩy hoà bình và an ninh toàn cầu; 3. Đẩy mạnh phát triển bền vững.

Cơ chế hoạt động của IPU

IPU bao gồm các cơ chế như sau:

1. Đại hội đồng (Assembly):

Đại hội đồng IPU mỗi năm họp hai kỳ vào đầu năm và cuối năm. Có thể nói rằng, kỳ họp đầu năm thường là kỳ quyết sách các vấn đề được đề xuất, thảo luận và nghiên cứu từ kỳ họp cuối năm trước.

2. Hội đồng điều hành (Governing Council):

Hội đồng điều hành (Governing Council - GC) là cơ chế ra quyết định tập thể của Đại hội đồng IPU. Ngoài Chủ tịch IPU, mỗi nghị viện thành viên được cử tối đa ba nghị sĩ làm đại diện chính thức (có quyền biểu quyết) tại Hội đồng điều hành.

Các vấn đề về nội dung, tổ chức, hoạt động của IPU phải được Ban Chấp hành trình GC quyết định thông qua trước khi triển khai.

Để giúp quá trình quyết sách của GC, các uỷ ban chuyên môn và các nhóm cố vấn tiến hành các nghiên cứu, thảo luận, và báo cáo tại phiên họp của GC.

GC họp trong quá trình diễn ra Đại hội đồng, trừ trường hợp bất thường (chưa bao giờ xảy ra).

Trong số các nghị sĩ đại diện cho một nghị viện thành viên tham gia GC, cơ cấu về giới phải được bảo đảm (mỗi giới có ít nhất 1/3 tổng số nghị sĩ của một nước, nếu không bảo đảm cơ cấu này sẽ bị trừ số phiếu biểu quyết).

3. Chủ tịch IPU và Ban Chấp hành

Ban chấp hành IPU là cơ chế lãnh đạo tập thể của IPU, có thành phần gồm Chủ tịch IPU, Chủ tịch Uỷ ban Điều phối nữ nghị sĩ và đại diện các nhóm địa chính trị - mỗi nhóm có ba đại diện, (tổng cộng 17 thành viên), hoạt động theo nhiệm kỳ hai năm và có thể gia hạn tối đa một lần

Chủ tịch IPU là người đại diện chính thức của IPU trong các hoạt động đối ngoại, có thẩm quyền được quy định trong Điều lệ chung của IPU, nhiệm kỳ ba năm và có thể gia hạn tối đa một lần. Mỗi nhóm có một đại diện đảm nhiệm vai trò Phó Chủ tịch IPU trong nhiệm kỳ của mình.

Ban Chấp hành giám sát hoạt động của Ban Thư ký; tham mưu cho GC các vấn đề về tư cách thành viên, kết nạp, khai trừ thành viên, thiết lập các quan hệ hợp tác đối tác với các tổ chức quốc tế; đề xuất chương trình, kế hoạch và nghị sự của IPU; kiểm tra việc thu - chi ngân sách trong các hoạt động của IPU.

Ban Chấp hành có trình tự và thủ tục làm việc quy định riêng, và có Tiểu ban Tài chính để kiểm soát tài chính của IPU cũng như việc chi tiêu của Ban Thư ký.

4. Các Uỷ ban thường trực:

Có bốn uỷ ban là: Uỷ ban về Hoà bình và an ninh quốc tế; Uỷ ban về Phát triển bền vững, Tài chính và Thương mại; Uỷ ban về Dân chủ và Nhân quyền; Uỷ ban về các vấn đề Liên hợp quốc.

5. Hội nghị Nữ nghị sĩ IPU:

Hội nghị Nữ nghị sĩ IPU diễn ra một ngày trước lễ khai mạc Đại hội đồng. Đây là diễn đàn các nghị sĩ có thể đóng góp chung cho chương trình nghị sự chung của Đại hội đồng từ góc độ nữ giới, đồng thời thảo luận những vấn đề nhằm thúc đẩy bình đẳng giới.

6. Diễn đàn Nghị sĩ trẻ IPU:

Diễn đàn Nghị sĩ trẻ IPU là cơ chế mới được thành lập tháng 3 năm 2014. Đây là diễn đàn các nghị sĩ trẻ có thể đóng góp chung cho chương trình nghị sự chung của Đại hội đồng từ góc độ giới trẻ, đồng thời thảo luận những vấn đề nhằm thúc đẩy sự tham gia của giới trẻ/thanh niên vào các hoạt động chính trị.

7. Các Uỷ ban chuyên môn:

Uỷ ban Điều phối nữ nghị sĩ, Uỷ ban về nhân quyền của các nghị sĩ; Uỷ ban về các vấn đề Trung Đông; Uỷ ban thúc đẩy việc tôn trọng pháp luật nhân đạo quốc tế.

8. Các nhóm tham vấn:

Nhóm các nhà ủng hộ Cộng hoà Síp; Nhóm cố vấn của Uỷ ban về các công việc của Liên hợp quốc; Nhóm cố vấn về HIV/AIDS và sức khoẻ bà mẹ, trẻ em và trẻ sơ sinh; Nhóm đối tác về giới.

9. Tổng thư ký và Ban Thư ký:

Ban Thư ký là cơ quan hành chính của IPU, đặt dưới sự điều hành của Tổng Thư ký IPU.

Tổng Thư ký IPU tuy mang vai trò công chức hành chính nhưng rất quan trọng, có ảnh hưởng lớn tới các nghị sĩ và nghị viện thành viên IPU. Ban Thư ký được tổ chức thành các tổng vụ với bộ máy khá tinh gọn, có trụ sở chính tại Geneva (Thuỵ Sĩ ) và Văn phòng tại New York (Mỹ).

10. Các phiên họp chuyên đề:

Căn cứ chương trình và kế hoạch hoạt động do Ban Chấp hành trình và GC nhất trí, hằng năm, IPU có nhiều hội nghị chuyên đề về những vấn đề nổi bật trong nghị sự quốc tế, khu vực. Đây là dịp để phát huy sự tham gia đóng góp của các nghị viện trong lĩnh vực nội dung, hoặc thảo luận nghị sự quan trọng của mỗi khu vực theo đặc thù riêng của mình.

11. Hiệp hội các Tổng thư ký nghị viện (ASGP)

ASGP là cơ quan tham vấn của IPU, là tổ chức hoạt động của các Tổng thư ký nghị viện (thường là công chức chứ không phải chính khách hay nghị sĩ) . Đây là cơ chế song hành với các hoạt động của IPU để trao đổi kinh nghiệm và thực tiễn công tác phục vụ nghị viện, điều kiện bảo đảm để triển khai những nội dung quyết nghị của IPU ở các nghị viện thành viên.

12. Các nhóm địa chính trị

Các quốc gia có lợi ích chung và có tương đồng về vị trí địa lý tập hợp thành các nhóm địa chính trị.

Hiện tại có sáu nhóm địa chính trị gồm châu Phi (44 thành viên), khối các nước Ả-rập (19 thành viên), châu Á - Thái Bình Dương (28 thành viên), nhóm Á - Âu (7 thành viên), nhóm Mỹ - Latin (20 thành viên) và nhóm 12+ (46 thành viên).

Hiện tại còn hai thành viên chưa tham gia nhóm địa chính trị nào là Azerbaijan và Ukraine.

Trong mỗi nhóm địa chính trị có thể chia nhỏ thành các nhóm không chính thức (Thí dụ, Việt Nam tham gia cơ chế ASEAN + 3 để tham khảo và chia sẻ quan điểm với các nước trong nhóm về các nội dung thảo luận tại IPU) để tìm kiếm đồng minh và nâng cao trọng lượng các kiến nghị, đề xuất tại diễn đàn nhóm địa chính trị và diễn đàn IPU.