Năm 2007, người dân thị trấn Chợ Mới phấn khởi khi được tỉnh đầu tư 10 tỷ đồng từ nguồn vốn viện trợ không hoàn lại của Chính phủ Phần Lan để xây dựng công trình thoát nước mặt và xử lý nước thải môi trường thị trấn. Dự án gồm 2 hợp phần là thoát nước mặt và xử lý nước thải môi trường thị trấn và hệ thống thoát nước thải của Trung tâm y tế huyện Chợ Mới. Tuy nhiên, niềm vui ấy chẳng kéo dài, thay vào đó là quãng thời gian đằng đẵng gần 14 năm công trình bỏ không, lãng phí gây nhiều bức xúc.
Chúng tôi tới các hộ dân được “hưởng lợi” từ công trình thoát nước mặt và xử lý nước thải môi trường thị trấn. Theo thiết kế, toàn bộ nước thải của khu chợ và hàng trăm hộ dân trong khu vực này sẽ đấu nối vào các bể lắng, lọc trước khi thải ra môi trường. Vậy nhưng, do những bể nước xây cao hơn so với hệ thống đường dẫn nên nhiều năm qua toàn bộ nước thải ở đây đã trôi, chảy trực tiếp xuống dòng sông Cầu.
Bà Phạm Thế Liên, cư dân tổ 2, thị trấn Đồng Tâm cho biết, toàn bộ nước thải sinh hoạt trong khu vực đều không qua hệ thống bể này mà chảy thẳng ra sông Cầu nhiều năm nay rồi. Bể lúc nào khô cong. Trước đây, người dân còn ra sông Cầu giặt giũ, nhưng từ khi thấy công trình không hiệu quả, nước thải chảy ra sông nhiều thì giờ chẳng còn ai dám sử dụng nước sông nữa.
Hệ thống thoát nước thải của Trung tâm y tế huyện Chợ Mới là 1 trong 2 hạng mục được đầu tư thuộc công trình thoát nước mặt và nước thải thị trấn Chợ Mới. Tuy nhiên, cũng tương tự hợp phần thoát nước mặt và xử lý nước thải môi trường thị trấn thì hệ thống thoát nước thải của Trung tâm y tế huyện cũng “đắp chiếu” từ khi được bàn giao, đưa vào sử dụng. Từ 2007 đến 2016, toàn bộ nước thải y tế từ đơn vị cũng chảy thẳng xuống sông Cầu.
Sốt ruột vì vấn đề này, đã nhiều lần kiến nghị mà không hiệu quả, năm 2016, Trung tâm y tế huyện Chợ Mới đã tự bỏ kinh phí gần 300 triệu đồng để sửa chữa. Tuy nhiên, khi mở nắp bể để sửa chữa, đơn vị mới phát hiện, toàn bộ phần nền, móng các bể không phải là bê-tông mà chỉ là đất, đá, có dấu hiệu của việc công trình đã bị “rút ruột”.
Ông Hoàng Duy Đông, kỹ thuật viên, Trung tâm y tế huyện Chợ Mới, trực tiếp triển khai việc sửa chữa cho biết, riêng bãi lọc ngầm, khi trung tâm sửa chữa thì phát hiện nền là nền đất, tường không trát xi-măng nên nước thải không được giữ lại để xử lý mà thấm toàn bộ ra ngoài, sau đó thẩm thấu, chảy xuống sông Cầu.
Phó Giám đốc Trung tâm y tế huyện Chợ Mới, Nông Văn Linh cho biết, quá trình nhà thầu thi công dự án này, chúng tôi không được tham gia giám sát nên không rõ việc xây dựng thực hiện ra sao. Nhiều năm không sử dụng được hệ thống này nên đơn vị mới bỏ tiền sửa chữa. Tuy nhiên, đến khi đào lên mới phát hiện là phía dưới chỉ là nền đất, không có bê-tông.
Tìm hiểu được biết, vào năm 2007, tổng mức đầu tư của dự án này là một con số khá lớn so với đơn giá thời điểm đó. Dự án được giao cho UBND thị trấn Chợ Mới (nay là thị trấn Đồng Tâm) làm chủ đầu tư. Việc giao cho thị trấn làm chủ đầu tư là một trong những yêu cầu của Chính phủ Phần Lan khi tài trợ vốn. Tuy nhiên, các đơn vị liên quan, có năng lực, kinh nghiệm đã không phối hợp, hỗ trợ tốt UBND thị trấn Đồng Tâm trong thực hiện chủ đầu tư dự án, dẫn tới sai sót, khiến gần 14 năm dự án không thể quyết toán.
Chủ tịch UBND huyện Chợ Mới Hoàng Nguyễn Việt cho biết, để giải quyết vấn đề này, UBND tỉnh đã cho chỉ đạo quyết toán công trình. Hiện UBND tỉnh mới phê duyệt hồ sơ quyết toán. Chúng tôi đang chỉ đạo UBND thị trấn bàn giao công trình cho huyện, sau đó sẽ đánh giá và sử dụng nguồn vốn ngân sách huyện để sửa chữa.
Việc giải quyết dứt điểm hồ sơ quyết toán và bàn giao công trình công trình thoát nước mặt và nước thải thị trấn Chợ Mới dù rất muộn nhưng là cần thiết. Tuy nhiên, tỉnh Bắc Kạn cần làm rõ có hay không việc rút ruột công trình này để xử lý nghiêm theo quy định. Đồng thời, cần làm rõ vai trò trách nhiệm của chủ đầu tư và các nhà thầu liên quan đến tính hiệu quả của dự án. Nhất là khi nhiều hạng mục đã thi công không theo thiết kế, không thể sử dụng ngay từ khi hoàn thành và đến nay cũng không liên lạc được với nhà thầu đã thi công công trình này.
