Tôn vinh quả ngon của địa phương
Mít là cây phổ biến gần như ở tất cả những vùng đất đồi Việt Nam nhưng mít xứ Đoài xưa đã nổi tiếng là ngon. Dù gần đây trên thị trường xuất hiện thêm “mít Thái” ra quả quanh năm nhưng hương và vị vẫn không thể so sánh được với mít xứ Đoài. Nắng gió và chất đất nhiều đá ong ở đây đã làm cho quả mít có múi to, hương thơm, ngọt đậm, cây lại sống lâu, sai quả.
Xã Sơn Đông có nhiều vườn đồi, không thể biết cây mít có ở đây từ bao giờ nhưng đã vô cùng thân thuộc với bà con. Nhà nào cũng có ít nhất vài cây mít trong vườn. Mít còn trồng trên đồi, tận dụng những nơi khó canh tác, “tranh thủ” những nơi đất còn trống. Thổ nhưỡng vùng đất Sơn Đông hợp với cây mít đã làm nên một đặc sản nức tiếng gần xa. Ngoài việc cho ăn quả và hạt, những cây mít già còn có thể cho gỗ làm thớt, làm tượng và cả dựng nhà. Ngôi đền Măng Sơn ở Sơn Đông mới được trùng tu lại cũng dùng đa phần là gỗ mít.
Tuy vậy, bà con Sơn Đông cũng như cả vùng Sơn Tây vẫn trồng mít một cách tự nhiên, bán mít cũng rất hồn nhiên mà chưa tham gia vào hệ thống tiêu thụ hiện đại. “Lễ hội mít” được tổ chức từ năm 2018 ở Sơn Đông nhằm mục đích quảng bá và khẳng định thương hiệu chất lượng loại đặc sản này của địa phương.
Tham gia “Lễ hội mít”, mỗi thôn lập một đội thi và chọn ba quả mít để chấm giải. Trước khi “thi”, những quả mít do các thôn lựa chọn được mang lên đình “trình” với đức thánh Tản và hai người em - là những người bảo trợ cho làng ở đền Măng Sơn. Đội thi được giải phải có mít đẹp về hình (không nhất thiết quả mít phải to), múi mít phải đều, màu sắc vàng tươi, hương thơm và vị ngọt đều phải đậm. Các đội thi còn phải trình bày mít cho đẹp, chọn đúng quả ngon để bổ và bóc mít cho khéo. Giá trị giải thưởng không phải là nhiều, chỉ có ý nghĩa tượng trưng nhưng tất cả các thôn trong xã và hai đơn vị khách mời đều hào hứng tham gia.
 |
Lễ hội mít Sơn Đông.
Năm nay đội Trường Sĩ quan Phòng hóa đã bất ngờ giành Giải nhất “Trái mít ngon - an toàn xã Sơn Đông lần thứ hai”. Lễ hội năm nay có nhiều khách từ nơi khác về dự và một số lượng lớn mít cũng đã được tiêu thụ tại chỗ. Năm nay mít không được mùa như năm trước nhưng bù lại, mít ngon hơn và giá cũng khá cao nên nhà nào có mít trong vườn cũng phấn khởi.
Nỗ lực xây dựng thương hiệu “Mít Sơn Đông”
Mấy năm gần đây, đặc biệt là sau lễ hội mít lần thứ nhất, việc tiêu thụ mít của bà con ở Sơn Đông đã có nhiều thuận lợi hơn. Chất lượng mít cao đã thu hút nhiều thương lái tìm đến đặt mua tại vườn từ lúc mít còn non. “Bấm” ngày chờ mít chín là họ đến tận nơi thu mua và chở đi ngay đến các mối bán lẻ, siêu thị, các cơ sở chế biến… Bà con trồng mít cũng đã biết bảo vệ uy tín cho quả mít của mình và liên kết để hỗ trợ nhau tiêu thụ sản phẩm sao cho có hiệu quả cao nhất: lập nhóm trên Zalo để thông tin với nhau về vườn mít nhà mình, quy ước bảo đảm mít “sạch”, tuyệt đối không sử dụng hóa chất, những quả mít chín tới thì được “hẹn” cùng bán một đợt để bảo đảm chất lượng và giá cả đồng đều…
Phía chính quyền hoàn toàn ủng hộ và cam kết hỗ trợ những cố gắng của bà con. Ông Lê Văn Hoan, Phó Chủ tịch UBND xã Sơn Đông cho biết: “Xã đã giao nhiệm vụ cho cán bộ khuyến nông thống kê, kiểm đếm và phải nắm được tình hình phát triển, tiêu thụ của toàn bộ vườn mít của các hộ trong xã, khuyến khích bà con gây giống phát triển những gốc mít tốt cho quả ngon, sản lượng cao. UBND xã đứng ra tổ chức và vận động các đoàn thể như Hội Nông dân, Hội Người cao tuổi, Hội Phụ nữ, Đoàn thanh niên ở xã cùng tham gia “Lễ hội mít”, bắt đầu từ năm 2018 và sẽ được tổ chức thường kỳ mỗi năm. Xã cũng có kế hoạch để xây dựng chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm Mít Sơn Đông. Điều này sẽ thúc đẩy đặc sản này của xã phát triển, mở rộng thị trường mạnh mẽ hơn.
Vùng xứ Đoài, Sơn Tây và nhiều nơi khác còn có nhiều làng có mít ngon nhưng Sơn Đông đang đi đầu trong việc làm thương hiệu cho cây mít đặc sản của mình.
