Cuộc khởi nghĩa nông dân Yên Thế chống lại Thực dân pháp xâm lược diễn ra từ năm 1884 đến năm 1892 do người anh hùng dân tộc Hoàng Hoa Thám (Đề Thám) lãnh đạo. Với lối đánh du kích, mưu trí, dũng cảm, nghĩa quân Yên Thế dựa vào núi rừng hiểm trở để tổ chức nhiều trận đánh gan dạ và táo bạo, làm cho giặc Pháp phải chịu không ít những tổn thất nặng nề như các trận đánh; đồn Luộc Hạ, Hố Chuối, đồn Hom, đồn Phồn Xương…
Trong thời kỳ này, Đề Thám đã chủ động kết hợp giữa đấu tranh vũ trang với đấu tranh chính trị và ngoại giao, buộc Pháp phải hai lần ký hoà hoãn với nghĩa quân. Từ đó cuộc khởi nghĩa lan rộng trên các tỉnh trung du và thủ đô Hà Nội. Tuy nhiên, quân Pháp được trang bị vũ khí hiện đại tiến đánh nghĩa nghĩa quân, nghĩa quân Yên Thế dần tan rã và cuộc khởi nghĩa kết thúc vào năm 1913.
Cuộc khởi Nghĩa Yên Thế được đánh giá là cuộc khởi nghĩa có vũ trang lớn nhất, bền bỉ nhất, oanh liệt nhất trong lịch sử chống thực dân xâm lược trước khi có Đảng cộng sản lãnh đạo. Cuộc khởi nghĩa là một minh chứng đầy thuyết phục về sức mạnh tiềm tàng của nhân dân ta, đóng góp nhiều kinh nghiệm quý vào kho tàng lịch sử quân sự Việt Nam, đặc biệt là những nét độc đáo về chiến tranh du kích, về xây dựng lực lượng, căn cứ làng xã chiến đấu liên hoàn trên một địa bàn rộng khắp.
Phát huy tinh thần quật khởi của Cuộc khởi nghĩa Yên Thế, trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, đi theo tiếng gọi của Đảng, nhiều con em của Yên Thế đã lên đường đánh giặc và hy sinh, góp phần xương máu giành độc lập cho tổ quốc. Hiện nay Yên Thế có trên 1.000 liệt sĩ, gần 1.000 thương, bệnh binh. Đảng bộ và nhân dân các dân tộc huyện Yên Thế đã được Nhà nước phong tặng danh hiệu đơn vị “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”.
Trong giai đoạn, năm 2014 - 2018, Yên Thế đã tiếp tục có nhiều cố gắng, đổi mới sáng tạo trong lãnh đạo, chỉ đạo phát triển kinh tế - xã hội. Tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất hàng năm đều vượt kế hoạch. Cơ cấu kinh tế của huyện chuyển dịch theo hướng tích cực. Nhiều loại cây con, hàng hóa của người dân trong huyện phát huy thế mạnh và mang lại hiệu quả kinh tế cao góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế như: Chè, Cam, Bưởi, Nhãn; gà đồi Yên Thế... Các lĩnh vực sản xuất Công nghiệp, thương mại, dịch vụ đều phát triển khá, hạ tầng kinh tế - xã hội được quan tâm đầu tư, văn hoá, xã hội có nhiều chuyển biến tiến bộ. Đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân được cải thiện rõ rệt.
Với những thành tích đạt được, đầu năm 2019, Chủ tịch nước đã ký Quyết định tặng Huân chương Lao động hạng Nhì cho Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc huyện Yên Thế.
