Ngày 12/9 vừa qua, tại bản Kè, xã Tuyên Lâm, tỉnh Quảng Trị, Công ty cổ phần xây dựng Coteccons (trụ sở tại Thành phố Hồ Chí Minh) phối hợp chính quyền địa phương tổ chức trồng và phục hồi 11 ha rừng tự nhiên tại khu vực rừng cộng đồng của bản bằng các giống cây bản địa. Đây không phải là lần đầu mà trước đó nhiều năm, doanh nghiệp này hỗ trợ người dân huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình (cũ) trồng rừng tự nhiên ở đầu nguồn sông Gianh, vùng có đàn voọc gáy trắng sinh sống và tại Vườn thực vật-Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng.
Đưa chúng tôi đi thăm diện tích rừng do Công ty cổ phần xây dựng Coteccons hỗ trợ trồng tại thôn 1 Thiết Sơn, xã Tuyên Phú, một cán bộ xã cho biết, sau 3 năm trồng, cây xanh tốt và sinh trưởng mạnh mẽ, hứa hẹn sẽ trở thành vùng rừng tự nhiên tạo thêm sinh cảnh cho đàn voọc. Năm 2023, doanh nghiệp nói trên hỗ trợ địa phương trồng 10 ha rừng là cây bản địa, như lát hoa, gáo vàng, lim xanh với sự tham gia của 36 hộ dân. Công ty còn trợ giúp bà con 870 triệu đồng để làm một đoạn đường cấp phối, mua giống cây, làm đất, phân bón, bảo vệ và chăm sóc rừng; sau đó tiếp tục hỗ trợ kinh phí để trồng 4 ha cà gai leo dưới tán rừng. Qua một thời gian trồng, chăm sóc, cây cà gai leo đã cho thu hoạch được 222 kg hạt, 6.780 kg thân và lá, giá trị thu được gần 95 triệu đồng. Ngoài ra, một số hộ còn thâm canh các loại cây trồng khác mang lại giá trị kinh tế cao.
Anh Nguyễn Văn Sử, ở thôn 1 Thiết Sơn cho biết, các giống cây bản địa được hỗ trợ trồng trên địa bàn phù hợp với chất đất, khí hậu nên phát triển nhanh. Được giao trồng và chăm sóc cây rừng, gia đình tôi cũng nhận hỗ trợ kinh phí, kỹ thuật để trồng 5 sào cây cà gai leo và khoai môn. Ngay trong vụ đầu tiên, cà gai leo và khoai môn đã giúp gia đình tôi có khoản thu nhập hơn 25 triệu đồng. Bây giờ tôi lại trồng cây nghệ, còn một phần khoanh lại trồng cỏ nuôi bò và mùa sau sẽ tiếp tục trồng cây môn lấy củ.
Chủ tịch UBND xã Tuyên Phú Phan Thanh Phương nhận xét, mô hình trồng cây bản địa kết hợp các loại cây khác cho thấy hiệu quả trên cùng đơn vị diện tích đất sản xuất. Đây được xem như mô hình kinh tế tuần hoàn dưới tán rừng tự nhiên để lấy ngắn nuôi dài. Không chỉ mang lại thu nhập, tạo việc làm cho người dân, mô hình trồng rừng bằng cây bản địa còn góp phần cải thiện môi trường, mở rộng không gian, sinh cảnh cho đàn voọc gáy trắng quý hiếm và nguồn gỗ quý cho sau này.
Trở lại với bản Kè, nơi khởi điểm của chương trình trồng rừng tự nhiên nhiều ý nghĩa xã hội với tên gọi "Góp một cây để có rừng". Sau 4 năm, những cây giống ngày nào nay đã trưởng thành, cao vượt đầu người, mạnh mẽ vươn mình thành những cây rừng vững chãi. Các loài cây được chọn trồng đều là cây bản địa như lim, lát, giổi, vàng tim, sao đen... với khả năng thích nghi tốt, bộ rễ sâu giúp giữ đất, giữ nước, cải thiện chất lượng đất và giảm nguy cơ xói mòn. Ông Nguyễn Văn Thi, một người dân địa phương cho biết, sau 4 năm trồng, những cây vàng tim nay đã cao lớn, thân thẳng, vững vàng giữa núi đồi. Tán lá xanh đều, mật độ ổn định, không có hiện tượng cây chết hay bị sâu bệnh. Ông Thi chăm chút nền rừng kỹ lưỡng, cỏ dại được dọn gọn gàng, tạo môi trường thông thoáng nên rừng tiếp tục phát triển mạnh.
Một số chuyên gia lâm nghiệp đánh giá, những cây này phát triển thành rừng sẽ mở ra cơ hội tái tạo hệ sinh thái tự nhiên và mang lại sinh kế bền vững cho người dân địa phương. Điều đặc biệt hơn cả, rừng trồng ở đầu nguồn sông Gianh là mô hình "trồng rừng cộng đồng" đúng nghĩa. Người dân trồng, trực tiếp chăm sóc, bảo vệ khu rừng xuyên suốt quá trình phát triển. Họ dựng hàng rào bảo vệ cây non khỏi bị gia súc phá, thường xuyên kiểm tra tình trạng cây, theo dõi tốc độ sinh trưởng và thực hiện các mô hình sinh kế phù hợp dưới tán rừng. Nhờ sự gắn bó ấy, khu rừng là không gian xanh của bản làng và trở thành phần gắn kết với đời sống, trách nhiệm của cộng đồng.
Ông Ngô Văn Hồng, Phó Giám đốc Công ty TNHH xã hội trồng và phục hồi rừng Việt Nam cho biết, doanh nghiệp hoạt động không vì mục đích lợi nhuận, chủ yếu là vận động các nguồn lực xã hội để trồng và phục hồi rừng bằng những giống cây bản địa. Với chương trình "Góp một cây để có rừng", từ năm 2021 đến nay, dù gặp nhiều khó khăn do dịch bệnh, thiên tai nhưng đơn vị đã trồng được hàng trăm ha rừng với các giống cây bản địa tại 2 huyện Tuyên Hóa và Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình (cũ); đồng thời, mở rộng hoạt động ra các tỉnh khác nhằm đạt mục tiêu trồng 1.000 ha cây rừng bản địa vào năm 2030 ■
