Tạo sinh kế
Dân số trong vùng đệm Vườn quốc gia Tràm Chim (Vườn quốc gia) phân bố không đều, đa số tập trung ở ven các trục lộ giao thông thủy (dọc hai bên bờ kênh). Càng vào sâu trong đồng, dân số càng giảm rõ rệt vì điều kiện nước sinh hoạt và hệ thống giao thông nông thôn trong khu vực.
Tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo tại các xã vùng đệm còn cao so với mặt bằng chung của tỉnh. Cuộc sống của người dân sinh sống chung quanh Vườn quốc gia phụ thuộc vào khai thác trái phép nguồn lợi thủy sản và động vật hoang dã từ khu bảo tồn còn chiếm tỷ lệ cao.
Công tác chuyển đổi sinh kế của những hộ dân này đang gặp rất nhiều khó khăn do phần lớn không có đất nông nghiệp và trình độ học vấn thấp. Bên cạnh đó, một số hộ nghèo còn trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước, chưa quyết tâm, tự thân vận động vươn lên thoát nghèo.
Giám đốc Vườn quốc gia Tràm Chim Nguyễn Văn Lâm cho biết, Vườn quốc gia là một mẫu chuẩn sinh thái đất ngập nước tiêu biểu của vùng Đồng Tháp Mười ở Đồng bằng sông Cửu Long, là một trong những nơi có tầm quan trọng về sinh thái và đa dạng sinh học với tổng diện tích vùng lõi 7.313 ha.
Vườn quốc gia được công nhận là khu Ramsar thứ 4 của Việt Nam và thứ 2.000 của thế giới vào năm 2012, trở thành một trong những vùng đất ngập nước có tầm quan trọng quốc tế trong việc bảo tồn sinh cảnh của các loài chim nước. Đa dạng sinh học ở Vườn quốc gia Tràm Chim khá cao.
Tuy nhiên, sự suy giảm đa dạng sinh học của các nhóm loài như lưỡng cư-bò sát, thú, cá và chim đang trong tình trạng đáng báo động; nguyên nhân do hoạt động săn bắt trái phép khó kiểm soát. Kết quả năm 2022 ghi nhận, có 86,7% người dân được khảo sát đánh giá sản lượng thủy sản hiện nay giảm từ 50-80%.
Biến đổi khí hậu, đánh bắt bằng xung điện, trong đó có việc khai thác quá mức cũng góp phần làm nguồn lợi thủy sản khu vực vùng đệm Vườn quốc gia suy giảm trầm trọng.
Trước thực trạng trên, Hội Nông dân tỉnh Đồng Tháp đã triển khai Dự án “Nâng cao nhận thức và phát triển du lịch trải nghiệm cho các hộ dân tại vùng đệm Vườn quốc gia Tràm Chim, tỉnh Đồng Tháp” (Dự án). “Thông qua mô hình phát triển du lịch trải nghiệm vừa góp phần giảm nghèo, ổn định cuộc sống cho cộng đồng cư dân sinh sống tại vùng đệm Vườn quốc gia, vừa tăng khả năng chống chịu, phục hồi trước những tác động bên ngoài, vừa ít gây ảnh hưởng đến các nguồn tài nguyên thiên nhiên và chất lượng môi trường vùng lõi Vườn quốc gia”, Phó Chủ tịch Hội Nông dân tỉnh Phạm Văn Toàn cho biết.
Bảo tồn gắn với phát triển du lịch
Dự án đề ra mục tiêu giải quyết mâu thuẫn giữa sinh kế và bảo tồn bằng cách tìm kiếm và phát triển các mô hình sinh kế bền vững, ít gây ảnh hưởng đến nguồn tài nguyên Vườn quốc gia.
Từ năm 2025-2026, Dự án được triển khai tại ba xã, gồm: Tràm Chim, Tam Nông, Phú Thọ với ba mô hình phát triển sinh kế, như: Dỡ chà cá (thủy sản truyền thống); khai thác và kiểm soát chuột bằng chất chà chuột; sản xuất giống và nuôi cá linh thương phẩm. Cả ba mô hình đều kết hợp du lịch trải nghiệm và học tập cộng đồng. “Các mô hình đều tạo việc làm phù hợp với điều kiện kinh tế, kinh nghiệm của hộ dân, giúp người dân bản địa tăng thu nhập, nâng cao nhận thức về giá trị đa dạng sinh học, môi trường sinh thái tại Vườn quốc gia”, ông Phạm Văn Toàn cho biết thêm.
Ông Đào Văn Sử, nông dân ngụ ấp 4, xã Tràm Chim đang thực hiện mô hình nuôi cá linh thương phẩm chia sẻ: “Tôi rất vui mừng khi có mô hình được chọn tham gia dự án, tạo điều kiện cho chúng tôi có việc làm ổn định, nâng cao thu nhập kinh tế gia đình. Tôi sẽ tiếp tục xây dựng mô hình hoạt động thật hiệu quả và chia sẻ cách làm cho bà con chung quanh”.
Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Phú Thọ Huỳnh Trung Đạt cho biết: “Chính quyền địa phương sẽ phối hợp chặt chẽ với Ban quản lý Vườn quốc gia Tràm Chim, các sở, ban, ngành liên quan và các tổ chức thực hiện dự án để triển khai đúng tiến độ, mục tiêu đề ra.
Xã sẽ tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người dân về vai trò, ý nghĩa của việc bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, môi trường sinh thái gắn với phát triển du lịch sinh thái-trải nghiệm; tạo điều kiện thuận lợi về mặt hành chính, đất đai, hạ tầng và hỗ trợ kỹ thuật, khuyến khích người dân tích cực tham gia các mô hình du lịch”.
