Gợi ý làm bài thi môn Ngữ văn

* Đề thi môn Ngữ văn Kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2022: 

* Gợi ý bài làm đề thi Ngữ văn cho thí sinh tham khảo:

(Gợi ý giải đề do các giáo viên của Hệ thống giáo dục Học mãi thực hiện)

Các câu hỏi trong đề thi môn Ngữ văn Kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2022 được cho rằng đã bám sát cấu trúc của đề minh họa, không mang yếu tố bất ngờ, “gây sốc”, cách hỏi tương đối sáng rõ…

Cô giáo Nguyễn Thị Minh Duyên, giáo viên Trường trung học phổ thông chuyên Bắc Giang cho biết, phần đọc hiểu và viết đoạn nghị luận xã hội đề thi đã lựa chọn được ngữ liệu và vấn đề phù hợp với tâm lý, nhận thức của học sinh trung học phổ thông, có ý nghĩa giáo dục tốt.

Trong phần viết bài nghị luận văn học, yêu cầu phân tích một đoạn trích rồi liên hệ với một chi tiết, hình ảnh khác xuất hiện trong tác phẩm để rút ra thông điệp về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống, theo giáo viên, câu hỏi này có thể phân hóa được học sinh. “Theo kinh nghiệm của tôi, đa số học sinh có thể thực hiện được yêu cầu phân tích đoạn trích. Nhưng không nhiều em có thể kết nối, liên hệ với hình ảnh chiếc thuyền đang chống chọi với sóng gió giữa phá trong một đoạn khác của văn bản để rút ra thông điệp về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống một cách thật thấu đáo, hợp lý”, cô Nguyễn Thị Minh Duyên nhận xét. Đây là điểm trong đề thi có thể phân loại học sinh, phát hiện được những em thực sự nắm chắc tác phẩm và có kỹ năng làm bài tốt.

TS Trịnh Thu Tuyết từ Hệ thống giáo dục Học mãi cho rằng đề thi Ngữ văn đã bảo đảm đúng các yêu cầu về nội dung, hình thức của một đề thi tốt nghiệp. Cũng như nhiều năm trước, đề thi vừa sức, quen thuộc, do mô hình cơ bản không thay đổi nên các kiểu dạng câu hỏi không bất ngờ với thí sinh. Khả năng phân loại của đề vẫn là sự phân loại của các mức độ đọc hiểu và cảm thụ văn bản, sự phân loại được ghi nhận bởi cách đánh giá tinh tế, chính xác của giám khảo. 

Phân tích kỹ từng câu, TS Trịnh Thu Tuyết cho rằng, ở phần I Đọc hiểu, có 4 câu hỏi phân loại theo ba mức độ nhận thức. Hai câu đầu đều là câu hỏi ở mức độ nhận biết, không hề làm khó cho thí sinh. Tuy nhiên, theo cô giáo, số lượng 2 câu hỏi nhận biết đã làm bớt đi 1 mức độ nhận thức trong 4 câu hỏi Đọc hiểu, phần nào hạ thấp khả năng nhận thức của phần đông thí sinh. Nên chăng, số lượng 4 câu Đọc hiểu nên phân bổ đều theo mức tăng dần của 4 mức độ nhận thức: Nhận biết -Thông hiểu-Vận dụng-Vận dụng cao”, cô đề xuất.

Câu 3 là câu hỏi ở mức độ vận dụng,  yêu cầu thí sinh vận dụng những kiến thức Tiếng Việt, tu từ để phân tích và làm rõ tác dụng của biện pháp tu từ so sánh trong đoạn thơ-câu hỏi này không khó nhưng đòi hỏi thí sinh phải phân tích được đồng thời cả giá trị biểu đạt và giá trị biểu cảm của hai phép so sánh “như sao trời mát mắt… như lửa thiêng liêng…”.

Câu 4 là câu vận dụng cao, đòi hỏi thí sinh phải nhận ra được những suy ngẫm của tác giả về ý nghĩa sự hy sinh của tuổi trẻ đối với đất nước, chủ yếu thể hiện trong 6 câu cuối đoạn, đồng thời thể hiện quan điểm riêng của mình để có thể nhận xét một cách sâu sắc, thấu đáo cùng sự chia sẻ hoặc phản biện. Tuy nhiên, câu hỏi này có thể sẽ đưa đến những cách trả lời chung chung, hời hợt nếu thí sinh không nhận ra được suy ngẫm của tác giả và bản thân không có tư duy độc lập.

"Nhìn chung, phần Đọc hiểu khá vừa sức với thí sinh nhưng có thể sẽ khó tìm được những bài làm sáng tạo, độc đáo, trước hết bởi ngữ liệu là một đoạn thơ chưa thật sự đặc sắc cả về nội dung tư tưởng và hình thức nghệ thuật khi nói về tuổi trẻ và sự hy sinh của tuổi trẻ với đất nước; sau đó là các câu hỏi của phần vận dụng, vận dụng cao chưa thực sự đặt ra những vấn đề có khả năng khơi gợi những hướng tư duy sâu sắc, mới mẻ cho thí sinh", Cô Thu Tuyết đưa ra quan điểm.

Phần II Làm văn, giữ nguyên cấu trúc quen thuộc, gồm 2 phần: Viết đoạn văn nghị luận xã hội và bài nghị luận văn học.

Câu 1 - Câu lệnh yêu cầu viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ của về trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc tiếp bước các thế hệ đi trước. Nếu nhìn tổng thể những khía cạnh có thể yêu cầu nghị luận về một vấn đề như: biểu hiện, nguyên nhân, ý nghĩa/hậu quả, giải pháp, bài học nhận thức và hành động cho bản thân… thì yêu cầu này hướng tới khía cạnh cuối cùng. Đó là liên hệ thực tế với nhận thức và hành động của bản thân và cộng đồng, cụ thể là của thế hệ trẻ. Nếu thí sinh không đọc kỹ câu lệnh, có thể các em sẽ nhầm lẫn sang việc trình bày suy nghĩ về trách nhiệm của thế hệ trẻ với đất nước. Câu lệnh cũng có thể mở ra những suy nghĩ sâu sắc cho thí sinh chung quanh cách hiểu về việc “tiếp bước thế hệ đi trước” - bao hàm cả tiếp nhận những giá trị của thế hệ trước và phản biện với những bất cập, lạc hậu để có thể phát triển. 

Câu 2 - Câu nghị luận văn học vẫn sử dụng cấu trúc đề quen thuộc: sau đoạn trích của truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” là một câu lệnh có 2 vế tương ứng với 2 yêu cầu: phân tích đoạn trích trong truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” và “liên hệ hình ảnh chiếc thuyền trong đoạn trích với hình ảnh chiếc thuyền đang chống chọi với sóng gió giữa phá được miêu tả trong truyện để rút ra thông điệp về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống”.

Đoạn trích ngắn miêu tả phát hiện thứ nhất của Phùng về “chiếc thuyền ngoài xa” - “cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh” với suy nghĩ, cảm xúc và những nhận thức, phát hiện mới mẻ, bất ngờ về sức mạnh kỳ diệu của cái đẹp. Đó là yêu cầu vừa sức với thí sinh trong đề thi có thời lượng 120 phút. Yêu cầu thứ hai đề cập đến một trong những giá trị của tình huống nhận thức cũng là đơn vị kiến thức quen thuộc với thí sinh, và có thể mở ra những suy nghĩ sâu sắc độc đáo hơn về  “mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống”.

Theo cô giáo, câu nghị luận văn học tuy đề cập những đơn vị kiến thức cơ bản và quen thuộc nhưng khi đặt ra sự liên hệ với hình ảnh con thuyền trong hai thời điểm (đầu và cuối truyện), trong 2 cự ly (chiếc thuyền khi ở ngoài khơi xa, được cảm nhận như một cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh; và chiếc thuyền đang vật vã chống chọi với sóng gió giữa cơn bão biển dữ dội ở cuối truyện, gợi ra những suy tư bất an về thân phận con người), thì đã tạo ra một góc nhìn tương đối mới mẻ, có khả năng khơi gợi hứng thú và những suy nghĩ sâu sắc cho thí sinh.

Ở phía học sinh, nhiều thí sinh tại Đà Nẵng khi được hỏi cho rằng, dù nội dung đề thi nằm trong chương trình ôn tập, tuy nhiên, với phần lệnh phụ của đề thi, sẽ rất khó cho thí sinh liên hệ thực tiễn, than khó với lệnh phụ của đề thi môn Ngữ văn.

Thí sinh Trần Mỹ Hạnh (học sinh Trường Trung học phổ thông Phan Châu Trinh) chia sẻ: Câu 2 của phần Làm văn khá dài và khó. Với đề thi này, đa phần các bạn sẽ hoàn thành tốt câu lệnh 1 với yêu cầu phân tích đoạn trích.

Trong khi đó, thí sinh Quang Đức (học sinh Trường Trung học phổ thông FPT Đà Nẵng) nhận xét, so với năm ngoái thì phần Làm văn của đề thi năm nay có mức độ khó hơn, phân hóa trình độ thí sinh rõ ràng. Phần nghị luận xã hội khá là gần gũi với chúng em nên viết cũng khá thoải mái, nhất là phần liên hệ bản thân.