Gỡ khó cho tàu cá tiếp tục ra khơi

Hàng nghìn tàu cá nằm bờ

Ðang giữa mùa khai thác cá ngừ đại dương, nhưng ở cửa biển Ðà Rằng, dọc theo kè Bạch Ðằng thuộc phường 6, TP Tuy Hòa (Phú Yên) có hàng trăm chiếc tàu công suất lớn neo đậu san sát. Không ít trong số đó là tàu làm nghề câu cá ngừ đại dương đang phải nằm bờ vì không đủ điều kiện ra khơi theo quy định mới của Bộ NN và PTNT.

Ông Phan Thuẫn, Chủ tịch Nghiệp đoàn nghề cá phường 6, TP Tuy Hòa cho biết, Quyết định số 1481 ngày 2-5-2019 của Bộ NN và PTNT về việc giao hạn ngạch giấy phép khai thác thủy sản vùng khơi theo chiều dài tàu đang gây khó khăn rất lớn cho ngư dân, nhất là bà con chuyên khai thác cá ngừ đại dương. Lâu nay, với tàu công suất từ 90 CV trở lên, ngư dân có thể ra khơi khai thác. Bây giờ, theo giấy phép cấp lại thì tàu dài từ 15 m trở lên mới được ra vùng khơi, còn dưới 15 m thì chỉ được khai thác trong lộng, trong khi đó cá ngừ đại dương chỉ có ở khơi xa. Thành phố Tuy Hòa có 184 tàu thuộc diện này, riêng phường 6 có 39 tàu đành nằm bờ.

Tại Ðà Nẵng, dù thời tiết biển khá thuận lợi nhưng hàng trăm tàu cá của ngư dân vẫn neo trong cảng cá Thọ Quang. Ông Cao Văn Minh, Chủ tịch Nghiệp đoàn nghề cá phường Nại Hiên Ðông, quận Sơn Trà (Ðà Nẵng) cho biết, trước quy định tàu cá phải bảo đảm dài 15 m trở lên mới được đánh bắt tại vùng khơi, Ðà Nẵng có 523 tàu đạt tiêu chí này và 177 tàu có chiều dài dưới 15 m phải đánh bắt ở vùng lộng và ven bờ. Riêng Nghiệp đoàn nghề cá phường Nại Hiên Ðông có 72 tàu xa bờ có chiều dài dưới 15 m đều phải nằm bờ.

Gặp chúng tôi sau hai ngày đi vùng lộng trở về, ngư dân Nguyễn Văn Luận, chủ tàu cá QB 98532 ở tổ dân phố Xuân Lộc, phường Quảng Phúc, thị xã Ba Ðồn (Quảng Bình) than thở: "Tôi đánh bắt xa bờ đã bốn năm, bây giờ quy định mới không được ra vùng khơi nữa vì tàu thiếu 0,3 m chiều dài. Quy định như vậy là vô lý, tàu cá đánh vùng biển nào, nghề gì thì thực tế đã có. Ðưa chiếc tàu 450 CV như của tôi mà vào đánh cá vùng lộng thì ai bù tiền dầu cho gia đình tôi được. Mấy chuyến ở vùng lộng thu nhập không đáng là bao nên bạn tàu của tôi đã bỏ đi sang các tàu xa bờ khác để được trả tiền công cao hơn". Cùng chung cảnh ngộ, ngư dân Võ Ngọc Quang, chủ tàu cá QB 93544 ở xã Cảnh Dương, huyện Quảng Trạch (Quảng Bình) có tàu dài 14,5 m. Anh nói "Quy định mới này làm khó ngư dân quá. Trước đây, các chủ tàu chỉ quan tâm đến công suất mà không chú ý đến kích thước, nay buộc phải quay về vùng lộng khai thác thì rất khó khăn. Ngư dân muốn hoán cải kéo dài tàu cũng không được". Chủ tịch UBND xã Cảnh Dương Ðồng Vinh Quang cho biết, xã hiện có 127 chiếc tàu cá xa bờ công suất từ 400 đến 700 CV nhưng do chiều dài không đủ 15 m sẽ phải chuyển vùng biển hoạt động.

Tỉnh Bình Ðịnh có 723 tàu cá có công suất từ 90 CV trở lên nhưng có chiều dài dưới 15 m, trước đây được cấp giấy phép khai thác thủy sản hoạt động ở vùng khơi. Theo quy định của Luật Thủy sản năm 2017 (có hiệu lực từ ngày 1-1-2019) thì loại tàu này chỉ được cấp phép hoạt động khai thác thủy sản ở vùng lộng. Quy định tàu cá có chiều dài dưới 15 m không được ra vùng biển xa bờ, mà chỉ được phép khai thác trong phạm vi 60 hải lý đang khiến 723 con tàu của ngư dân tỉnh Bình Ðịnh có nguy cơ phải nằm bờ. Thống kê tại ba tỉnh Phú Yên, Bình Ðịnh và Khánh Hòa hiện có hơn 2.000 tàu câu cá ngừ đại dương vùng khơi sẽ phải chuyển sang khai thác vùng lộng vì tàu không đủ độ dài theo quy định. Tỉnh Phú Yên hiện có 1.183 tàu cá công suất 90 CV trở lên, trong đó 451 chiếc được Bộ NN và PTNT cấp phép khai thác tại vùng khơi, còn 732 chiếc không được cấp phép do thiếu chuẩn, trong đó 41 chiếc có chiều dài 14,9 m. Thành phố Ðà Nẵng có 523 tàu cá được cấp phép, ngoài ra còn gần 200 tàu công suất từ 90 CV trở lên nhưng dài dưới 15 m nên buộc phải hoạt động vùng lộng. Tỉnh Quảng Bình có 1.043 chiếc tàu được cấp giấy phép hoạt động vùng khơi và gần 600 tàu cá xa bờ không đủ chuẩn về kích thước phải quay về vùng lộng hoặc đánh bắt hải sản gần bờ.

Chủ tịch Hội nghề cá Ðà Nẵng Trần Văn Lĩnh phân tích, trước đây khi ngư dân đóng tàu theo chương trình phát triển thủy sản của Nhà nước thì không đề cập đến kích thước. Vì thế, ngư dân căn cứ vào vùng đánh bắt, thời tiết và thói quen đi biển để đóng tàu phù hợp. Bây giờ, quy định kích thước đã làm khó cho họ bởi nếu đánh bắt ven bờ thì không phù hợp với nghề và ngư lưới cụ. Hiện, Bộ NN và PTNT không cho các tàu được hoán cải, tạm thời dừng mua bán tàu nên ngư dân phải chờ. Còn, Chi cục trưởng Thủy sản tỉnh Quảng Bình Lê Ngọc Linh cho biết, nguồn lợi vùng lộng và biển gần bờ ở Quảng Bình vốn bị sụt giảm nghiêm trọng sau sự cố ô nhiễm môi trường biển năm 2016 chưa phục hồi hoàn toàn, thì nay lại tăng áp lực khai thác khi có thêm hàng trăm tàu xa bờ vào hoạt động gần bờ. Nguồn thu đánh bắt gần bờ thấp trong khi chi phí tăng cao, gây nên tình trạng bức xúc cho nhiều ngư dân. Mặt khác, các dịch vụ nghề cá như đóng, sửa chữa tàu thuyền bị dừng hoặc hoạt động cầm chừng đã ảnh hưởng đến thu nhập của doanh nghiệp và người dân ven biển.

Tìm giải pháp gỡ khó

Trao đổi với chúng tôi, ngày 29-7, Phó Tổng cục trưởng Thủy sản (Bộ NN và PTNT) Nguyễn Quang Hùng cho biết: Ngay sau khi Bộ NN và PTNT ban hành Quyết định số 1481/QÐ-BNN-TCTS giao hạn ngạch khai thác thủy sản vùng khơi cho các địa phương, ban đầu cũng vấp phải sự thắc mắc, phản ứng từ một số địa phương và bà con ngư dân. Trong đó, nổi cộm nhất là thắc mắc của các chủ tàu cá có chiều dài nhỏ hơn 15m, nhưng công suất máy lại hơn 90 CV (khoảng 3.513 tàu cá) cho nên theo quy định mới không được cấp phép hạn ngạch khai thác vùng khơi.

Theo Nghị định số 26/2019/NÐ-CP ngày 8-3-2019 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Thủy sản, Bộ NN và PTNT có trách nhiệm xác định, giao hạn ngạch giấy phép khai thác thủy sản cho tàu cá khai thác tại vùng khơi, còn UBND các tỉnh xác định, cấp hạn ngạch giấy phép khai thác thủy sản cho tàu cá khai thác tại vùng ven bờ và vùng lộng.

Theo Luật Thủy sản năm 2017, các tàu cá để được cấp phép khai thác vùng khơi phải có chiều dài từ 15m trở lên. Cơ sở và căn cứ áp dụng kích thước này theo thông lệ chung của quốc tế, khu vực về quản lý nghề cá cũng như thực tế nghiên cứu, khảo sát cho thấy, tàu có kích thước 15 m trở lên khi khai thác vùng khơi gặp bão và sóng lớn có hệ số an toàn tốt hơn các tàu có chiều dài nhỏ hơn 15 m. Về vấn đề một số địa phương và bà con thắc mắc về Quyết định số 1481/QÐ-BNN-TCTS, Phó Tổng cục trưởng Nguyễn Quang Hùng cho biết, ngay sau khi phát hiện vấn đề phát sinh sau khi cấp hạn ngạch, Bộ NN và PTNT đã nghiên cứu và sẽ có văn bản đề nghị các địa phương rà soát danh sách tàu cá có chiều dài nhỏ hơn 15 m nhưng công suất hơn 90 CV có nhu cầu nâng cấp, hoán cải, bảo đảm chiều dài từ 15 m trở lên, trình Bộ xem xét, có phương án cấp bổ sung hạn ngạch.

Việc Bộ NN và PTNT tìm phương án xử lý cho 3.513 tàu cá có chiều dài dưới 15 m, công suất hơn 90 CV là hợp tình hợp lý, đúng quy định của pháp luật và thông lệ quốc tế. Số lượng tàu cá được Bộ NN và PTNT cấp phép hạn ngạch khai thác vùng khơi về cơ bản nằm trong khoảng quy hoạch tại Quyết định 1445/QÐ-TTg ngày 16-8-2013 của Thủ tướng Chính phủ về quy hoạch tổng thể phát triển thủy sản đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030.

Phó Tổng cục trưởng Nguyễn Quang Hùng cho biết thêm, phương án chi tiết được Bộ NN và PTNT tính đến trong việc cấp hạn ngạch bổ sung tàu cá khai thác vùng khơi là sẽ lấy số hạn ngạch đã được Bộ cấp theo Quyết định số 1481/QÐ-BNN-TCTS cho khối tàu đã được cấp văn bản đóng mới nhưng chưa đóng, trường hợp vượt số hạn ngạch được giao thì các tỉnh thống kê, báo cáo Bộ NN và PTNT để xem xét cấp bổ sung.

Ngày 29-7-2019, Bộ NN và PTNT có công văn gửi các UBND tỉnh, thành phố ven biển khẳng định: Việc cấp hạn ngạch giấy phép khai thác thủy sản bảo đảm đúng quy định của pháp luật, phù hợp quy định của quốc tế, nguồn lợi thủy sản, bảo đảm an toàn cho người và tàu cá hoạt động tại vùng khơi. Ðể bảo đảm số lượng tàu cá hoạt động ở vùng khơi và đề nghị của các địa phương, Bộ NN và PTNT đề nghị UBND các tỉnh chỉ đạo cơ quan chức năng có liên quan tổ chức rà soát, triển khai thực hiện một số nội dung trọng tâm như sau:

Một là, tăng cường tuyên truyền, phổ biến cho ngư dân về các quy định mới của Luật Thủy sản năm 2017, Nghị định số 26/2019/NÐ-CP ngày 8-3-2019 của Chính phủ, chú trọng hướng dẫn ngư dân thực hiện theo quy định về quản lý hoạt động của tàu cá trên các vùng biển và hoạt động kiêm nghề để bảo đảm sản xuất hiệu quả.

Hai là, đối với nhóm tàu cá có công suất từ 90 CV trở lên nhưng chiều dài lớn nhất dưới 15 m thì cần rà soát, thông báo cho chủ tàu, ngư dân đăng ký nhu cầu hoán cải tàu cá để có đủ điều kiện hoạt động tại vùng khơi; tiến hành cấp văn bản chấp thuận hoán cải cho chủ tàu có nhu cầu hoán cải; cấp giấy phép khai thác thủy sản cho chủ tàu khi tàu đủ điều kiện theo quy định trong số hạn ngạch giấy phép đã giao theo Quyết định số 1481/QÐ-BNN-TCTS. Báo cáo Bộ NN và PTNT xem xét, cấp bổ sung hạn ngạch giấy phép khai thác thủy sản; thời hạn báo cáo đề nghị cấp bổ sung hạn ngạch trước ngày 31-12-2019.

Ba là, căn cứ tình hình thực tế, nhu cầu của chủ tàu, được chuyển đổi nghề sang các nghề thân thiện với môi trường và nguồn lợi thủy sản.

Tuy nhiên, lãnh đạo Bộ NN và PTNT nhấn mạnh: Việc cấp hạn ngạch giấy phép khai thác thủy sản là một trong những nhiệm vụ trọng tâm khi triển khai Luật Thủy sản năm 2017 trong năm 2019. Ðây là công việc bắt buộc phải làm. Hơn nữa, cấp hạn ngạch khai thác cũng là một biện pháp đáp ứng một trong những khuyến nghị của Ủy ban châu Âu và các Tổ chức quản lý nghề cá khu vực, quốc tế nhằm phát triển nghề cá theo hướng bền vững, hội nhập quốc tế.

Trong chuyến thăm, làm việc của Phó Thủ tướng Vương Ðình Huệ tại tỉnh Phú Yên ngày 22 và 23-7 vừa qua, sau khi nghe lãnh đạo tỉnh báo cáo cụ thể về tình hình khó khăn của ngư dân do việc cấp hạn ngạch giấy phép khai thác thủy sản vùng khơi, Phó Thủ tướng đã giao Bộ NN và PTNT rà soát nắm lại tình hình này tại các địa phương, tổng hợp số lượng tàu, thuyền. Nếu các quy định vừa qua ở dạng nghị định, thông tư có thể sửa đổi thì Bộ NN và PTNT trình Chính phủ xem xét, trên cơ sở tôn trọng pháp luật nhưng cũng phải căn cứ vào thực tiễn, tạo điều kiện cho ngư dân làm ăn, tăng thu nhập.