Số liệu từ Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) chi nhánh Cần Thơ, kể từ đầu năm 2021, toàn vùng đồng bằng sông Cửu Long có khoảng 500.000 người về quê từ các tỉnh Bình Dương, Đồng Nai, TP Hồ Chí Minh... Trong số đó, có hơn 400.000 người trở về quê từ đầu tháng 10/2021 và có đến 85% người dân trong số trong độ tuổi lao động. An Giang và Cà Mau là 2 tỉnh có số lao động hồi hương nhiều nhất khu vực nêu trên.
Nơi cần lao động, nơi thiếu việc làm
Sau gần 2 tháng trở về từ Bình Dương để tránh dịch, vợ chồng ông Nguyễn Mạnh Khương, ở xã Hòa Mỹ (huyện Cái Nước, tỉnh Cà Mau) hoàn thành xong thời gian cách ly theo quy định. Vậy nhưng đến nay, vợ chồng ông chưa tìm được việc làm. Những ngày qua gần đây, ông Khương đi lấy bánh mì về bán lẻ lại cho người dân trong vùng nhưng thu nhập không bảo đảm cho 4 “miệng ăn” của gia đình.
"Địa phương có hỗ trợ ít tiền và nhu yếu phẩm thiết yếu nhưng 2 con tôi còn nhỏ, đủ thứ để chi tiêu thì với tiền lời ít ỏi từ bán bánh mì không đủ trang trải cuộc sống", ông Khương chia sẻ và cho biết dự tính sẽ trở lại Bình Dương để 2 vợ chồng đều có việc làm.
Chỉ riêng xã Hòa Mỹ, từ đầu tháng 10 đến nay, địa phương tiếp nhận hơn 400 công dân trở về quê và phần lớn đã hoàn thành thời gian cách ly y tế. Các chính sách hỗ trợ cần thiết đã được triển khai đến người dân nhưng khâu giải quyết việc làm cho lao động tại chỗ gần như bế tắc. Nguyên nhân là do số đông trong dòng người về quê có tay nghề về điện tử, dệt may, da giầy… trong khi địa phương không có ngành nghề này.
Chủ tịch UBND xã Hòa Mỹ, Hà Phương Đông bày tỏ trăn trở việc giải quyết sinh kế tại chỗ đang rất khó khăn, đồng thời cho biết cơ quan chức năng huyện và chính quyền địa phương đã cung cấp thông tin, hướng dẫn lao động đến các sàn giao dịch trong tỉnh để được tư vấn, giới thiệu tìm việc làm nhưng chỉ số ít tìm được cơ hội.
Ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 khiến thị trường lao động tại nhiều tỉnh vùng đồng bằng sông Cửu Long biến động mạnh. Trong khoảng nửa triệu người hồi hương kể từ đầu năm 2021, riêng tỉnh Cà Mau đã có hơn 54.800 người. Qua rà soát của ngành chức năng Cà Mau, đến nay có hơn 9.200 lao động trong số đó đã tự tìm được việc làm trong và ngoài tỉnh, tức còn khoảng 44.000 lao động cần được hỗ trợ giải quyết việc làm.
Nắm bắt trước nhu cầu sinh kế của người dân nên thời gian qua, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội Cà Mau chủ động rà soát, thống kê kỹ lưỡng số người về từ đâu, làm gì, nguyện vọng… Đơn vị trên cũng liên hệ các đầu mối doanh nghiệp và thống kê được có tổng số hơn 180 doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh nhu cầu tuyển dụng lao động tại Cà Mau, với tổng số cần tuyển hơn 35.500 người. Trong đó, có 17 doanh nghiệp trong tỉnh cần lao động phổ thông và qua đào tạo nghề hơn 4.400 người; 167 doanh nghiệp ngoài tỉnh nhu cầu tuyển dụng hơn 31.100 người (hơn 7.800 lao động có tay nghề).
Doanh nghiệp ngoài tỉnh nhu cầu tuyển dụng không ít nhưng toàn tỉnh hiện còn hơn 20.000 lao động bị mất phương hướng việc làm. Qua thăm dò ý kiến sẽ làm gì, khi nào trở lại làm thì phần đông lao động trả lời để qua Tết Nguyên đán rồi tính. Trong trường hợp này, địa phương rất lúng túng, chưa biết phải tư vấn, định hướng, xử lý ra sao cho phù hợp?”
Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội Cà Mau
Thích ứng và kết nối
Bồi dưỡng, đào tạo lao động trong bối cảnh sau giãn cách do dịch Covid-19, nhằm cung cấp nguồn nhân lực giúp doanh nghiệp phục hồi sản xuất, tạo việc làm giúp lao động có thu nhập ổn định cuộc sống đang là trăn trở lớn của các cấp quản lý, chính quyền cấp các cấp. Đây cũng là lý do trong chiều 19/11, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội Cà Mau tổ chức hội thảo trực tuyến để tham vấn thêm ý kiến của các chuyên gia, nhằm khắc phục tình trạng doanh nghiệp cần lao động nhưng lao động địa phương thì không có việc làm.
Theo Giám đốc VCCI Cần Thơ, Nguyễn Phương Lam, lao động di dân thời gian qua vì dịch bệnh ở đồng bằng sông Cửu Long là tất yếu nhưng nếu di dân quá nhiều chúng ta cần phải quan tâm đặc biệt hơn? Tại Cà Mau, ông Lam chỉ rõ, số liệu doanh nghiệp thành lập mới không nhỏ nhưng sử dụng lao động lại khá ít, có phải do tự động hóa ở mức độ cao hơn? Mặt khác, Cà Mau có chính sách tốt hỗ trợ cho lao động nhưng vì sao lao động không muốn tha hương, hoặc chọn tha hương là giải pháp sau cùng. Đây có phải là do tâm lý không muốn bỏ quê để lập nghiệp, trong khi nhiều vùng miền khác xa hơn nhưng không ngại tha hương?
Để giải quyết những câu hỏi trên, Giám đốc VCCI Cần Thơ lưu ý 3 vấn đề lớn về chiến lược: đầu tư mạnh vào hạ tầng kỹ thuật, nhất là giao thông kết nối; đô thị hóa nhanh hơn, không chỉ ở trung tâm mà chú trọng đến đô thị hóa nông thôn; biến đổi khí hậu là thách thức, chuyển đổi nông nghiệp mang tính bước ngoặc.
Từ cơ sở nêu trên, ông Nguyễn Phương Lam đề xuất giải pháp trong ngắn và trung hạn: an sinh cho người dân, đồng bào; hỗ trợ tìm kiếm việc làm tương thích, kể cả trở lại các khu vực công nghiệp; đào tạo nghề cho lao động để giúp mưu sinh và ổn định cuộc sống.
Ở góc độ khác, theo Tiến sĩ Nguyễn Hữu Lam, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển quản trị (CEMD) thuộc Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh, vấn đề lâu dài phải quan tâm đến việc kết nối. Trong đó, cần lưu ý vai trò kết nối giữa địa phương với doanh nghiệp, người lao động; vai trò xúc tiến lao động với các nước, cũng như chủ động tích cực hơn trong thu hút đầu tư nhằm thu hút lao động từ nhiều tỉnh về đồng bằng sông Cửu Long, trong đó có Cà Mau; cần quan tâm, hỗ trợ phát triển đa ngành nghề các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở địa phương để giải quyết lao động tại chỗ.
Dịch bệnh không mong muốn nhưng đã xảy ra buộc mọi người, cả doanh nghiệp và lao động phải thay đổi để thích ứng, thích nghi để tồn tại, trong đó có vấn đề làm việc từ xa, đa dạng hóa nguồn cung lao động. Để làm được như vậy, Tiến sĩ Lam cho rằng, cần nâng chất đội ngũ đào tạo, dạy nghề thông qua liên kết giữa các trường, thậm chí đào tạo lại đội ngũ giáo viên, đội ngũ truyền nghề. Việc đào tạo, truyền nghề ở các cơ sở cần gắn với nhu cầu của doanh nghiệp để lao động sau đào tạo có đầu ra.
“Phía cơ sở sẽ nhận được lao động có tay nghề nhưng bù lại, doanh nghiệp phải hỗ trợ một phần chi phí trong đào tạo để có được lao động đáp ứng yêu cầu đặt ra. Việc này có lợi giữa đôi bên và doanh nghiệp rất cần nhưng chúng ta chưa kết nối tốt”, Tiến sĩ Nguyễn Hữu Lam tham vấn ý kiến tại hội thảo.
"Người lao động hiện nay rất nặng gánh chăm sóc sức khỏe gia đình, cha mẹ già. Họ đi làm không phải chỉ để kiếm sống mà còn là cống hiến, đóng góp cho xã hội. Vì thế, cần lưu ý tới tâm lý người lao động để có giải pháp phù hợp. Trong đào tạo nghề, chúng ta cũng cần thay đổi theo hướng chiến lược, xác định rõ lao động nào là mấu chốt, là sống còn để phù hợp với các ngành nghề, thế mạnh của địa phương".
Tiến sĩ Nguyễn Hữu Lam, Giám đốc CEMD
