Nhà vô địch Euro 1992 Đan Mạch, Euro 1996 Đức, Euro 2004 Hy Lạp đã bị loại ngay từ vòng bảng ở giải đấu kế tiếp, trong khi nhà vô địch Euro 2000 Pháp, Euro 2012 Tây Ban Nha chấm dứt giấc mơ bảo vệ ngôi vương ở vòng 1/8. Trong lịch sử giải đấu lớn nhất châu Âu, duy nhất Tây Ban Nha là đội đăng quang 2 lần liên tiếp. Còn lại, những nhà đương kim vô địch phần lớn đều nhận kết quả thảm khốc ở kỳ tiếp theo.
Đây chính là lời cảnh báo sâu sắc cho Bồ Đào Nha, đội bóng đã đăng quang Euro 2016. HLV Fernando Santos cũng nhận thức rõ điều này khi nói về “nguyên tắc vàng” ở các giải đấu lớn. Đó là “chỉ có thể vô địch một lần, và rất khó để lặp lại chiến tích vào kỳ sau”.
Theo lẽ thông thường, số phận của Bồ Đào Nha có thể đã đi theo kịch bản của các nhà đương kim vô địch xấu số khác trong quá khứ. Tuy nhiên đại dịch Covid-19 đã làm chệch bánh xe lịch sử và viễn cảnh tươi sáng mở ra trước mặt thầy trò Santos.
Giả sử Euro 2020 được tổ chức vào năm ngoái, Seleccao sẽ sớm tan vỡ bởi hàng thủ mong manh và sự thiếu sắc bén trên hàng công. Họ thiếu một trung vệ đẳng cấp và bài toán muôn thủa về một trung phong cừ khôi vẫn chưa có lời giải.
Nhưng sau 1 năm, tất cả đột nhiên thay đổi. Ruben Dias, người vừa nhận giải thưởng Cầu thủ xuất sắc nhất mùa của Premier League, nổi lên là trung vệ hàng đầu thế giới. Mùa giải 2020/21 cũng chứng kiến sự thăng tiến vượt bậc của Joao Cancelo, người không chỉ xuất sắc với vai trò hậu vệ cánh mà còn có thể cùng lúc chơi như một tiền vệ trung tâm, đồng thời cung cấp những đường chuyền chất lượng hướng đến phía sau hàng thủ đối phương.
Bây giờ, Santos cũng không cần để mắt tới Daniel Podence hay Goncalo Paciencia, những cầu thủ tầm thường mà ông cân nhắc đưa tới Euro vào năm ngoái chỉ vì thiếu tiền đạo giỏi. Trong 12 tháng qua, Andre Silva đã hồi sinh mạnh mẽ với 28 bàn tại Bundesliga, nhiều hơn cả Erling Haaland và chỉ kém duy nhất Robert Lewandowski.
Phong độ ấn tượng của Andre Silva cho phép Santos triển khai sơ đồ 4-3-3 năng động hơn, thay vì 4-4-2 nhưng không có trung phong thực thụ. Hệ thống này có thể tận dụng tối đa các tài năng tấn công phong phú của Bồ Đào Nha, với đội trưởng Cristiano Ronaldo, Andre Silva, Diogo Jota, Bernardo Silva, Joao Felix và Bruno Fernandes.
Việc Euro 2020 hoãn lại 1 năm khiến tất cả được chứng kiến một Felix trưởng thành, Bruno thăng hoa hết mực và Jota mài giũa kỹ năng ghi bàn (nổ súng 6 lần ở 10 trận gần nhất khoác áo ĐTQG). Điều quan trọng là Ronaldo vẫn còn nguyên phong độ cũng như khát khao ở tuổi 36. Mùa vừa rồi, anh ghi 36 bàn, bao gồm 29 bàn ở Serie A để trở thành Vua phá lưới.
Một trong những nguyên nhân khiến các nhà đương kim vô địch Euro thất bại tan nát là vì họ tiếp tục chiến đấu với bộ khung cũ. Dàn cầu thủ từng lên ngôi nay già thêm 4 tuổi, thường đã qua thời đỉnh cao, thiếu động lực và không còn khả năng gây bất ngờ.
Bồ Đào Nha tránh được điều này bởi khoảng cách từ Euro 2016 đến Euro 2020 tăng lên 5 năm. Đó là thời gian đủ dài để nhiều cựu binh rơi rụng, và những tài năng mới khẳng định mình. Trong đội hình 26 người hiện tại, chỉ 8 từng lên ngôi trên đất Pháp. Sự phụ thuộc vào Ronaldo cũng được giảm bớt, bởi có rất nhiều cá nhân xuất sắc để Seleccao có thể dựa vào.
Tại Euro 2020, đội quân của Santos rơi vào bảng đấu rất khó, với sự góp mặt của Đức, Pháp và Hungary, chủ nhà của 3 trận vòng bảng. Nhưng như HLV 66 tuổi đã nói, chưa bao giờ tập hợp quanh Ronaldo lại có đội ngũ tốt đến thế này. Họ đang rất sẵn sàng cho hành trình bảo vệ ngôi vương.
