Đồng chí đã có những cống hiến to lớn đối với sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước và xây dựng chủ nghĩa xã hội, góp phần làm nên những thắng lợi vĩ đại, những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử trong công cuộc đổi mới, xây dựng, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
1. Đồng chí Võ Chí Công - Người chiến sĩ cộng sản kiên cường trong sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước
Đồng chí Võ Chí Công, tên khai sinh là Võ Toàn (bí danh Xuân, Năm Công), sinh ngày 7/8/1912, trong một gia đình giàu truyền thống yêu nước và cách mạng tại làng Khương Mỹ, tổng Phú Quý, phủ Tam Kỳ, nay thuộc xã Tam Xuân 1, huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam.
Năm 1930, đồng chí tham gia phong trào thanh niên cơ sở. Tháng 5/1935, đồng chí được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương và sau đó được cử làm Bí thư Chi bộ Mỹ Sơn - Chi bộ Đảng đầu tiên ở Tam Xuân. Với những hoạt động, đóng góp trong cao trào dân chủ 1936-1939, đồng chí Võ Chí Công được bầu làm Phủ ủy viên Tam Kỳ và tháng 1/1940, được cử làm Bí thư Phủ ủy Tam Kỳ. Tháng 10/1941, Xứ ủy Trung Kỳ được tái lập, đồng chí được cử làm Ủy viên Xứ ủy. Cùng với các cán bộ cốt cán của Xứ ủy, đồng chí đã bám đất, bám dân, lãnh đạo đẩy mạnh phong trào cách mạng, tăng cường mối liên lạc, đưa cán bộ đi gây dựng cơ sở cách mạng tại các tỉnh Nam Trung Kỳ.
Tháng 6/1942, trước tình hình địch tăng cường khủng bố, tổ chức đảng bị phá vỡ ở nhiều nơi, Tỉnh ủy Quảng Nam và Thành ủy Hội An đã tổ chức Hội nghị liên tịch, quyết định củng cố, kiện toàn tổ chức, thành lập Ban Chấp hành Liên thành (tức Tỉnh ủy lâm thời Quảng Nam-Hội An-Đà Nẵng) và cử đồng chí Võ Chí Công làm Bí thư. Hội nghị Tỉnh ủy mở rộng (tháng 12/1942) đã quyết định lập Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Quảng Nam thay cho Ban Chấp hành Liên thành và cử đồng chí Võ Chí Công làm Bí thư Tỉnh ủy. Sau Hội nghị, dưới sự chỉ đạo của đồng chí và của Tỉnh ủy, phong trào cách mạng của tỉnh phát triển đều khắp, lan rộng tới các tỉnh Nam Trung Kỳ; đưa Quảng Nam trở thành một trung tâm cách mạng ở Trung Kỳ.
Giữa năm 1943, đồng chí Võ Chí Công bị địch bắt, giam tại phủ Tam Kỳ. Chính quyền thực dân đã kết án đồng chí khổ sai chung thân, sau giảm xuống 25 năm tù và đưa đi giam cầm ở nhà lao Hội An, rồi chuyển lên nhà đày Buôn Ma Thuột. Tại đây, đồng chí đã tham gia ban lãnh đạo tù nhân của những người tù cộng sản, được tổ chức thành từng nhóm bí mật dưới tên gọi là “lực lượng trung kiên”. Sau khi Nhật đảo chính Pháp (9/3/1945), đồng chí được trả tự do và trở về tiếp tục hoạt động cách mạng, tham gia Ủy ban Khởi nghĩa của tỉnh, lãnh đạo nhân dân giành chính quyền thắng lợi tại Quảng Nam - Đà Nẵng.
Sau Cách mạng Tháng Tám 1945, đồng chí Võ Chí Công được phân công đảm đương nhiều nhiệm vụ mới, trở thành một nhà lãnh đạo chủ chốt của tỉnh Quảng Nam và Liên khu V. Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, trên cương vị Ủy trưởng Tư pháp trong Ủy ban Nhân dân cách mạng tỉnh Quảng Nam, đồng chí đã chỉ đạo hoạt động bảo đảm an ninh chính trị, trật tự xã hội, góp phần củng cố vững chắc chính quyền cách mạng.
Là Chính trị viên Chi hội Giải phóng quân - tức Chính ủy Trung đoàn 93 của tỉnh, đồng chí đã chỉ đạo công tác xây dựng Đảng, mở trường đào tạo cán bộ quân sự, chính trị trong quân đội, xây dựng lực lượng vũ trang,… Giữa năm 1947, khi cuộc kháng chiến của quân và dân Liên khu V bước vào giai đoạn quyết liệt, đồng chí được Khu ủy V giao nhiệm vụ phụ trách công tác chính trị của Ban Quân sự Mặt trận Bình Định, sau đó làm Bí thư Trung đoàn 95 chủ lực của Khu.
Giữa năm 1950, Trung ương Đảng chủ trương tăng cường giúp cách mạng Campuchia khôi phục và mở rộng phong trào kháng chiến ở các tỉnh Đông Bắc để phối hợp với chiến trường Tây Nguyên và Hạ Lào. Liên khu ủy và Bộ Tư lệnh Liên khu V quyết định thành lập Ban cán sự khu Đông Bắc Campuchia và giao đồng chí Võ Chí Công làm Bí thư kiêm Chính ủy Ban cán sự Khu.
Đồng chí đã tập trung chỉ đạo tổ chức Đoàn công tác và quân tình nguyện Việt Nam vượt dãy Trường Sơn sang giúp đỡ phong trào cách mạng của nước bạn xây dựng khu căn cứ. Cho đến giữa năm 1951, thế trận liên hoàn nối liền căn cứ Đông Bắc Campuchia với khu Hạ Lào, Tây Nguyên - Liên khu V được xác lập, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của cách mạng và kháng chiến của nhân dân ba nước Đông Dương.
Là Ủy viên Liên khu ủy V (1951), Bí thư Tỉnh ủy Quảng Nam (2/1952), đồng chí đã tập trung lãnh đạo công tác xây dựng Đảng, chính quyền, Mặt trận và lực lượng vũ trang của tỉnh và Liên khu V phát triển phù hợp với thực tiễn mới của công cuộc kháng chiến, chia lửa với chiến trường Điện Biên Phủ, góp phần vào thắng lợi chung của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954-1975), đồng chí Võ Chí Công đã được giao giữ nhiều cương vị, trọng trách: Phó Bí thư rồi Bí thư Liên khu ủy V (1954-1960); Phó Bí thư Trung ương Cục miền Nam (1961-1965); Phó Chủ tịch Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam; Bí thư Khu ủy V (1964-1975),… Đồng chí là linh hồn của phong trào cách mạng Liên khu V (bao gồm cả Nam Trung Bộ và Tây Nguyên). Suốt 21 năm kiên cường bám trụ, hoạt động, chiến đấu ở chiến trường ác liệt, đồng chí đã lãnh đạo quân và dân miền nam, đặc biệt là ở Liên khu V chiến đấu không lùi bước, giữ gìn và phát triển lực lượng, đánh bại các chiến lược leo thang chiến tranh của đế quốc Mỹ.
Đảng ta đánh giá: đồng chí Võ Chí Công “luôn có mặt ở những địa bàn trọng yếu, ác liệt nhất của chiến trường; bám sát thực tiễn, vận dụng sáng tạo kinh nghiệm, đường lối chiến tranh nhân dân, cùng tập thể Trung ương Cục miền Nam, Khu ủy Khu V trực tiếp chỉ đạo việc đoàn kết, tập hợp, động viên mọi lực lượng trong Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam, lãnh đạo quân và dân miền nam vượt qua muôn vàn hy sinh, gian khổ, đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác” (1), đóng góp quan trọng vào sự nghiệp giải phóng miền nam, thống nhất đất nước.
2. Đồng chí Võ Chí Công - Nhà lãnh đạo xuất sắc của Đảng và Nhà nước trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa
Sau khi đất nước hòa bình, thống nhất, đồng chí Võ Chí Công tiếp tục được Đảng và Nhà nước giao đảm đương nhiều nhiệm vụ, trọng trách.
Trên cương vị Phó Thủ tướng Chính phủ, Trưởng Ban cải tạo Nông nghiệp miền nam, trong những năm 1976-1978, đồng chí đã quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng về cải tạo xã hội chủ nghĩa đối với nông nghiệp trong việc chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ hợp tác hóa nông nghiệp ở miền nam. Từ tháng 7/1976, đồng chí Võ Chí Công được phân công kiêm Bộ trưởng Bộ Hải sản, sau đó là Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và được giao phụ trách khối nông nghiệp-lâm nghiệp-ngư nghiệp. Đồng chí đã tập trung lãnh đạo việc thực hiện mục tiêu phát triển nông nghiệp toàn diện, kết hợp kinh tế với quốc phòng; sâu sát cơ sở để nắm bắt thực tiễn, tìm hiểu những thuận lợi, khó khăn, nhất là những vấn đề thuộc về cơ chế quản lý kinh tế đang trói buộc, kìm hãm sự phát triển của nông nghiệp, nông thôn.
Sớm nhận thức được tầm quan trọng của việc thí điểm khoán sản phẩm đến nhóm và người lao động trong sản xuất nông nghiệp ở một số hợp tác xã, đồng chí đã quan tâm chỉ đạo thực hiện rút kinh nghiệm về khoán sản phẩm trong nông nghiệp ở nhiều địa phương vùng đồng bằng sông Hồng như Vĩnh Phú, Hải Phòng, Hà Nam Ninh,… Trên cơ sở đó, đồng chí đã kiến nghị với Trung ương về tháo gỡ khó khăn, đổi mới tư duy mang tính chiến lược, góp phần quan trọng hình thành Chỉ thị 100-CT/TW của Ban Bí thư về Cải tiến công tác khoán, mở rộng khoán sản phẩm đến nhóm và người lao động trong hợp tác xã nông nghiệp (1/1981). Đây là bước đột phá về đổi mới cơ chế quản lý kinh tế trong nông nghiệp.
Từ kết quả của “Khoán 100”, đồng chí được Bộ Chính trị tin cậy giao làm Trưởng Tiểu ban nghiên cứu đổi mới cơ chế quản lý kinh tế; tiếp tục nghiên cứu đổi mới cơ chế quản lý nông nghiệp, hình thành nên Nghị quyết 10-NQ/TW của Bộ Chính trị Về đổi mới quản lý kinh tế nông nghiệp (4/1988) - còn gọi là “Khoán 10”, mở ra bước ngoặt trong sự phát triển của nền nông nghiệp Việt Nam thời kỳ đầu đổi mới.
Trên cương vị Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư Trung ương Đảng (từ tháng 4/1982), đồng chí Võ Chí Công đã trực tiếp tham gia xây dựng chương trình công tác và Quy chế làm việc của Ban Chấp hành Trung ương; quyết định những vấn đề quan trọng về chủ trương, đường lối phát triển đất nước, như: phát triển sản xuất và cải tạo nông nghiệp; sản xuất hàng tiêu dùng và cải tạo công thương nghiệp; phát triển năng lượng; phân phối lưu thông; cải tiến cơ chế kinh tế, cùng với những vấn đề quốc phòng, an ninh, đối ngoại, xây dựng Đảng,... nhằm tổ chức thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội lần thứ V của Đảng.
Tại Đại hội lần thứ VI của Đảng (1986), đồng chí Võ Chí Công tiếp tục được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương và Bộ Chính trị. Tại kỳ họp thứ nhất Quốc hội Khóa VIII (1987), đồng chí được bầu làm Chủ tịch Hội đồng Nhà nước. Trong 5 năm đảm nhiệm cương vị người đứng đầu Nhà nước (1987-1992), đồng chí đã có những đóng góp to lớn cho sự đổi mới hoạt động của Hội đồng Nhà nước và của Quốc hội trên nhiều lĩnh vực, đặc biệt là trong lĩnh vực lập hiến, lập pháp, hướng trọng tâm công tác của Quốc hội và Hội đồng Nhà nước vào việc thực hiện hai chức năng chủ yếu là lập pháp và giám sát.
Dưới sự chỉ đạo của đồng chí, Hội đồng Nhà nước đã xem xét và công bố những đạo luật quan trọng mở đường cho sự phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế của đất nước, như: Luật Đất đai, Luật Thuế xuất khẩu, Luật Đầu tư nước ngoài,… Đặc biệt, trên cương vị Chủ tịch Ủy ban sửa đổi Hiến pháp, đồng chí đã cùng các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước nắm bắt chính xác yêu cầu của sự nghiệp đổi mới, chỉ đạo kiên định bảo vệ những nguyên tắc và nội dung cơ bản của Hiến pháp năm 1980, sửa đổi những điều luật không còn phù hợp với đường lối đổi mới, góp phần xây dựng Hiến pháp năm 1992 - Hiến pháp của thời kỳ đổi mới, đưa đất nước ta bước vào kỷ nguyên hội nhập và phát triển.
Khi tuổi đã cao, được cử làm Cố vấn Ban Chấp hành Trung ương Đảng (1991-1997), đồng chí Võ Chí Công vẫn dành hết tâm sức, trí tuệ cống hiến cho Đảng, cho đất nước bằng việc đóng góp những ý kiến có tính chiến lược tới Trung ương về những vấn đề quan trọng, nhất là về xây dựng Đảng, thực hiện Cương lĩnh năm 1991 và triển khai thực hiện Hiến pháp năm 1992.
3. Đồng chí Võ Chí Công - tấm gương đạo đức cách mạng cao đẹp, người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh
Trải qua những chặng đường đấu tranh đầy gian khổ, hy sinh, ở bất kỳ cương vị công tác nào, đồng chí Võ Chí Công luôn thể hiện phẩm chất đạo đức của “người chiến sĩ cách mạng kiên cường, suốt đời phấn đấu cho độc lập, tự do của dân tộc, vì hạnh phúc của nhân dân và vì lý tưởng cộng sản chủ nghĩa”. Đồng chí là tấm gương sáng về tinh thần học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, suốt đời rèn luyện, tu dưỡng đạo đức cách mạng, tuyệt đối trung thành với mục tiêu, lý tưởng của Đảng, nói đi đôi với làm, cương trực, đặt lợi ích của Tổ quốc, của nhân dân lên trên hết, trước hết.
Lời nhắn nhủ đầy tâm huyết của đồng chí: “Người chiến sĩ cộng sản phải luôn rèn luyện phẩm chất đạo đức cách mạng, phải có tinh thần cần kiệm liêm chính chí công vô tư, phải luôn luôn đặt lợi ích cách mạng lên trên hết, trước hết như Bác Hồ đã dạy. Có như vậy mới được nhân dân tin yêu, kính trọng” (2) vẫn còn nguyên giá trị đối với các thế hệ cán bộ, đảng viên hôm nay và mai sau.
Đồng chí Võ Chí Công là một nhà lãnh đạo luôn sống giản dị, khiêm tốn, gần gũi, thủy chung son sắt với đồng bào, đồng chí. Cuộc đời hoạt động cách mạng của đồng chí là tấm gương đạo đức sáng ngời, để lại cho thế hệ sau nhiều bài học có giá trị lý luận và thực tiễn sâu sắc.
Đó là bài học về không ngừng tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng, cần kiệm liêm chính, chí công vô tư; bài học về lòng yêu nước, về niềm tin và ý chí cách mạng, tính kiên định và lòng trung thành vô hạn với lý tưởng cách mạng, suốt đời phấn đấu, hy sinh vì độc lập của dân tộc, vì tự do, hạnh phúc của nhân dân. Đó là bài học về “dân là gốc”, gắn bó máu thịt với nhân dân, lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của nhân dân, dựa vào sức mạnh vô địch và trí tuệ sáng tạo vĩ đại của nhân dân; bài học về tinh thần cách mạng tiến công, sự tiên phong của người cộng sản trong đổi mới và phát triển, luôn nhạy bén với cái mới, có ý chí, quyết tâm, đổi mới sáng tạo, bản lĩnh, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm; bài học lý luận gắn liền với thực tiễn, tôn trọng quy luật khách quan; bài học kiên định về nguyên tắc, lập trường cách mạng nhưng mềm dẻo, linh hoạt về sách lược, “dĩ bất biến ứng vạn biến” để đưa sự nghiệp cách mạng đi đến thắng lợi.
4. Đồng chí Võ Chí Công - Người con ưu tú của quê hương Quảng Nam
Sinh ra và lớn lên trên vùng đất giàu truyền thống văn hóa, cách mạng, hiếu học, “địa linh nhân kiệt”, đồng chí Võ Chí Công đã kế thừa và phát huy những giá trị quý báu của quê hương Xứ Quảng, hình thành nên phẩm chất cao đẹp của người chiến sĩ cộng sản. Với những cống hiến xuất sắc cho sự nghiệp cách mạng của Đảng, đồng chí đã làm rạng danh, tô thắm thêm truyền thống vẻ vang của đất và người Quảng Nam “trung dũng, kiên cường”.
Gắn bó với phong trào cách mạng Quảng Nam, đồng chí luôn dành tình cảm thắm thiết, sâu đậm, trọn nghĩa, vẹn tình cho quê hương đất Quảng. Khi được Đảng điều động ra công tác ở Trung ương, đồng chí vẫn dành thời gian về thăm, làm việc với Đảng bộ và nhân dân tỉnh, thăm các cơ sở, gia đình có công với đất nước và các vùng căn cứ cách mạng. Đồng chí dành nhiều tâm huyết chỉ đạo công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị của tỉnh. Đồng chí luôn căn dặn Đảng bộ Quảng Nam phải phát huy truyền thống cách mạng, nêu cao tinh thần đoàn kết; phát huy dân chủ, chăm lo đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân; nêu cao tinh thần chủ động, sáng tạo, ý chí tự lực, tự cường trong xây dựng và phát triển kinh tế-xã hội; quan tâm đào tạo, bồi dưỡng cán bộ kế cận, bồi dưỡng nhân tài,…
Thực hiện những chỉ dẫn, căn dặn của đồng chí, cán bộ, đảng viên và nhân dân Quảng Nam hôm nay nỗ lực phấn đấu thực hiện thắng lợi mục tiêu “xây dựng Đảng bộ tỉnh trong sạch, vững mạnh, hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; phát huy dân chủ, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân, bản sắc văn hóa và truyền thống cách mạng; cơ cấu lại nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và năng suất lao động xã hội; huy động, sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực để phát triển kinh tế nhanh, bền vững; bảo đảm an sinh xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân, bảo vệ tốt môi trường sinh thái; tăng cường quốc phòng, an ninh; đẩy mạnh hoạt động đối ngoại và hội nhập quốc tế; phấn đấu đưa Quảng Nam trở thành tỉnh phát triển khá của cả nước vào năm 2030” như Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ 22 đã đề ra.
Học tập, noi gương đồng chí Võ Chí Công và những bậc tiền bối tiêu biểu của cách mạng Việt Nam, toàn Ðảng, toàn dân, toàn quân ta nguyện đoàn kết một lòng, ra sức đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới; triển khai thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Kết luận 01 về đẩy mạnh thực hiện Chỉ thị 05 của Bộ Chính trị về học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh gắn với thực hiện các nghị quyết Trung ương về xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; phát huy ý chí tự lực, tự cường, khơi dậy khát vọng phát triển đất nước, quyết tâm đưa Việt Nam trở thành nước phát triển, thu nhập cao, theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
---------------------------------------
(1) Lời điếu do đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đọc tại Lễ truy điệu đồng chí Võ Chí Công, ngày 12/9/2011.
(2) Võ Chí Công: Trên những chặng đường cách mạng (Hồi ký), Nxb CTQG, H.2001, tr391.
