Cơ quan hải quan đưa ra những con số thống kê đáng báo động về công tác kiểm soát hàng quá cảnh. Tính từ đầu năm 2022 đến 30/11/2022, Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn khu vực 1 (thuộc Cục Hải quan Thành phố Hồ Chí Minh) phối hợp các lực lượng chống buôn lậu tạm dừng 1.300 lô hàng quá cảnh (chiếm 1,3% trong tổng số lô hàng thực hiện quá cảnh) có dấu hiệu nghi vấn để kiểm tra thực tế. Kết quả đã phát hiện và xử phạt 676 lô hàng vi phạm, với tổng trị giá gần 75 tỷ đồng, tỷ lệ phát hiện vi phạm chiếm 52% trong tổng số các lô hàng kiểm tra.
Lực lượng hải quan đã phát hiện nhiều vụ việc vi phạm liên quan quá cảnh hàng hóa giả mạo nhãn hiệu, xuất xứ, sở hữu trí tuệ, hàng cấm, hàng quá cảnh phải có giấy phép, hàng phải kiểm dịch động thực vật khi quá cảnh.
Nguy hiểm hơn, các đối tượng dùng chiêu thức nhập khẩu hàng quá cảnh về Việt Nam rồi làm thủ tục xuất sang Campuchia qua cửa khẩu đường bộ các tỉnh biên giới Tây Nam rồi thẩm lậu ngược lại thị trường nội địa nước ta qua các đường mòn, lối mở ở biên giới.
Dù cơ quan chức năng có nhiều giải pháp ngăn chặn vi phạm, tình trạng này vẫn diễn biến rất phức tạp vì các đối tượng thu được lợi nhuận rất lớn từ hoạt động này. Cục Hải quan Thành phố Hồ Chí Minh phải liên hệ với cơ quan hải quan Campuchia để cùng trao đổi thông tin, phối hợp ngăn chặn buôn lậu.
Tuy nhiên, trong quá trình làm thủ tục hàng quá cảnh, một số doanh nghiệp cũng phản ánh đang gặp nhiều khó khăn, vướng mắc khiến thời gian làm thủ tục kéo dài, tốn kém. Ðó là tỷ lệ kiểm tra hàng quá cảnh quá cao; các quy định của Bộ Tài chính về kê khai hàng hóa chưa phù hợp với hoạt động quá cảnh; việc phải xin giấy kiểm dịch thực vật của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; xin giấy phép của Bộ Công thương…
Về khách quan, những kiến nghị này cho thấy những bất cập, giúp cơ quan quản lý xem xét, điều chỉnh các quy định phù hợp hơn để vừa bảo đảm khâu quản lý, vừa phục vụ doanh nghiệp.
Cho đến nay, cơ chế đối thoại thường xuyên giữa Cục Hải quan Thành phố Hồ Chí Minh với doanh nghiệp vẫn được xem là giải pháp hữu hiệu để tăng cường phối hợp giữa hai bên, qua đó giúp doanh nghiệp tuân thủ pháp luật về hải quan.
Riêng thắc mắc về hàng quá cảnh, qua đối thoại, các doanh nghiệp hiểu rằng nếu doanh nghiệp nghiêm túc tuân thủ pháp luật được hỗ trợ rút ngắn thủ tục, ngược lại doanh nghiệp có “lai lịch” vi phạm, được xếp vào diện rủi ro sẽ dễ bị kiểm tra. Qua đối thoại, cơ quan hải quan tư vấn, hướng dẫn doanh nghiệp giải quyết các thủ tục thuận lợi, nhanh chóng hơn. Cũng nhờ thế, những bất cập trong luật định được cơ quan hải quan kiến nghị các bộ, ngành sửa đổi cho phù hợp.
Từ đầu năm 2022 đến nay, Cục Hải quan Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức hàng chục hội nghị đối thoại, tọa đàm, hội thảo, duy trì chương trình cà-phê sáng giữa hải quan-doanh nghiệp tại Chi cục Hải quan Khu công nghệ cao... thu hút hàng nghìn doanh nghiệp tham dự. Các Chi cục Hải quan thường xuyên tổ chức đối thoại với doanh nghiệp.
Qua hoạt động đối thoại, những vướng mắc của doanh nghiệp, nếu thuộc thẩm quyền đều được giải quyết kịp thời. Ngoài ra, cơ quan Hải quan còn giới thiệu, thông báo những văn bản, quy định, chính sách mới về thuế và thủ tục hải quan đối với hàng hóa xuất, nhập khẩu để cộng đồng doanh nghiệp biết, nghiên cứu thực hiện, góp phần tạo sự tuân thủ pháp luật cho mình, tránh phạm sai sót hoặc vô tình vi phạm. Các câu hỏi và trả lời trong hội nghị đều được Ban Tổ chức tập hợp lại và phát hành thành những tài liệu, rất hữu ích cho các doanh nghiệp khi cần tham khảo cho những trường hợp tương tự.
Ðể bảo vệ an ninh quốc gia, chống buôn lậu và gian lận thương mại, một số vấn đề đặt ra cần thực hiện triệt để như sau: Thực thi chính sách tạo thuận lợi thương mại, hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện tốt pháp luật, ngành Hải quan Thành phố Hồ Chí Minh cần tiếp tục kiểm soát chặt chẽ, kiên quyết đấu tranh với sai phạm, có phương án kiểm tra thường xuyên các tuyến trọng điểm lợi dụng loại hình dịch vụ hàng quá cảnh để buôn lậu, đánh tráo hàng hóa.
Cơ quan Hải quan tăng cường áp dụng đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ hải quan, ứng dụng triệt để công nghệ thông tin, sử dụng các trang thiết bị kỹ thuật hiện đại trong công tác kiểm soát hàng quá cảnh để ngăn ngừa sai phạm. Song song đó, cơ quan Hải quan phát huy các hoạt động đối thoại để tuyên truyền quy định pháp luật mới, giải thích, phối hợp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp làm thủ tục hàng quá cảnh.
