Thợ sơn mài vệ sinh tác phẩm bằng nước rửa chén
Báo cáo của Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm cho biết, đoàn công tác gồm ông Vi Kiến Thành, Cục trưởng Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm, Phó Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam, ông Phạm Định Phong, Phó Cục trưởng Cục Di sản văn hóa, ông Phan Tử Long, Phó Giám đốc Trung tâm Bảo quản, tu sửa tác phẩm mỹ thuật, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã kiểm tra, đánh giá mức độ hư hại và đưa ra các đề xuất khắc phục hư hại cũng như có những quy định trong bảo quản, bảo dưỡng cũng như thái độ ứng xử với các bảo vật quốc gia khác, tránh lặp lại tình trạng hư hại không đáng có như ở “Vườn xuân Trung Nam Bắc”.
Sau khi xem xét hồ sơ, kế hoạch nội dung bảo quản, phòng ngừa đối với tác phẩm “Vườn xuân Trung Nam Bắc”, đoàn công tác cho biết, Phòng Kiểm kê - Bảo quản của Bảo tàng Mỹ thuật TP Hồ Chí Minh có xây dựng kế hoạch Bảo quản phòng ngừa tác phẩm, tuy nhiên, không ghi ngày tháng, năm lập kết hoạch, văn bản dự trù kinh phí vệ sinh bảo quản phòng ngừa tác phẩm đề ngày 15-7-2018. Cả kế hoạch và dự trù kinh phí đều xác định công việc là tháo tranh ra khỏi khung, kiểm tra, gia cố lại khung và làm vệ sinh bề mặt tranh và mặt sau của tranh. Bảo tàng cũng đã có tờ trình về việc vệ sinh, bảo quản, phòng ngừa tác phẩm, và Sở Văn hóa và Thể thao TP Hồ Chí Minh đã chấp thuận.
Bảo tàng đã giao việc bảo quản phòng ngừa, vệ sinh tác phẩm cho ông Lưu Minh Phụng, một thợ sơn mài ở TP Hồ Chí Minh thực hiện. Do không hiểu biết về nghệ thuật hội họa sơn mài, ông Lưu Minh Phụng đã sử dụng nước rửa chén và bột chu, giấy ráp 2000 can thiệp quá mức khi làm vệ sinh bức tranh.
Kết quả kiểm tra cho thấy, về tinh thần, không gian, không khí, phần linh hồn của tác phẩm, do tác phẩm bị tác động vào bề mặt, làm mất đi lớp sơn bề mặt nên không còn sự uyển chuyển, tinh tế liên kết giữa các mảng son, vỏ trứng, dát vàng, không còn sự uyển nhã, huyền ảo của nghệ thuật sơn mài Nguyễn Gia Trí. Đoàn kiểm tra đánh giá hư hại khoảng hơn 30%.
Xét về góc độ hư hại vật chất, các mảng vỏ trứng bị mài mòn, trơ ra, trắng bệch, trắng vôi, mất đi sự tinh tế đan xen giữa mảng và nét. Hư hại vật chất của tác phẩm khoảng 15%.
Cần có chế độ bảo quản, bảo vệ đặc biệt đối với các bảo vật Quốc gia
Trong báo cáo gửi Bộ, Cục trưởng Vi Kiến Thành nhấn mạnh: “Tác phẩm tranh sơn mài “Vườn xuân Trung Nam Bắc” của họa sĩ Nguyễn Gia Trí từng được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật, là bảo vật Quốc gia cho nên phải được lưu giữ, bảo quản, ứng xử ở chế độ đặc biệt.
Văn bản cũng đề nghị Sở Văn hóa và Thể thao Tp Hồ CHí Minh chỉ đạo Bảo tàng Mỹ thuật TP Hồ Chí Minh lập dự án tu sửa tác phẩm một cách thận trọng, khoa học, khắc phụ hư hại hiện tại ở mức độ tốt nhất.
Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm đề nghị, trên cơ sở nghiên cứu, phân tích kỹ lưỡng mức độ hư hại theo đánh giá của các họa sĩ sơn mài uy tín và của Hội đồng khoa học, Bảo tàng cần xây dựng phương án và giải pháp tu sửa, làm thử nghiệm một số vị trí trên tranh, giao việc tu sửa phục hồi tác phẩm cho họa sĩ Nguyễn Xuân Việt, người đã trực tiếp làm việc với họa sĩ Nguyễn Gia Trí, hoặc họa sĩ có chuyên môn, uy tín cao trong nghề làm tranh sơn mài.
Cục cũng đề nghị Bảo tàng cần có sự phối hợp, giám sát của Trung tâm Bảo quản, tu sửa tác phẩm mỹ thuật (Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam).
Qua vụ việc này, Cục cũng đề nghị lãnh đạo và các cán bộ Bảo tàng Mỹ thuật TP Hồ Chí Minh rút kinh nghiệm sâu sắc về sự đơn giản, tùy tiện trong công tác bảo quản, bảo dưỡng tác phẩm, thái độ ứng xử với hiện vật bảo tàng, đặc biệt là với hiện vật là bảo vật Quốc gia.
Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm cũng đề nghị Cục Di sản văn hóa sớm tham mưu cho Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch văn bản hướng dẫn về chế độ bảo vệ, bảo quản đặc biệt đối với các bảo vật Quốc gia.
Kiểm tra vụ bức tranh bảo vật quốc gia “Vườn xuân Trung Nam Bắc” bị làm hỏng
