Phát huy lợi thế
Nhìn lại 5 năm thực hiện Nghị quyết 16, dù tình hình khu vực, quốc tế diễn biến phức tạp, kinh tế thế giới phục hồi chậm, nhưng TP Hồ Chí Minh đã nỗ lực đạt được nhiều kết quả quan trọng ở nhiều lĩnh vực, góp phần tích cực vào thành tựu chung của cả nước. Theo Thành ủy TP Hồ Chí Minh, trong giai đoạn 2011-2015, kinh tế thành phố tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng khá cao, GRDP bình quân đạt 9,6%/năm, gấp 1,63 lần bình quân chung của cả nước. Năm 2016, tốc độ tăng trưởng GRDP đạt 8,05%, gấp 1,3 lần cả nước. GRDP bình quân quân đầu người đạt 5.122 USD/người, gấp 2,37 lần bình quân cả nước. Chất lượng tăng trưởng kinh tế từng bước được cải thiện, cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực và đúng hướng. Kim ngạch xuất khẩu 5 năm đạt 295 tỷ USD, năm 2016 đạt gần 70 tỷ USD, chiếm 18% cả nước. Thành phố hiện có hơn bảy nghìn dự án đầu tư nước ngoài (FDI) từ hơn 90 quốc gia, vùng lãnh thổ còn hiệu lực với tổng vốn đầu tư hơn 42 tỷ USD.
Trong 5 năm (2011-2015), thành phố thu ngân sách được gần 1,2 triệu tỷ đồng, đạt hơn 103% chỉ tiêu Trung ương giao, tăng gấp hai lần so với giai đoạn 2006-2010, đóng góp 27,8% vào nguồn thu ngân sách quốc gia. Cùng với phát triển kinh tế, thành phố tập trung xây dựng, tạo bước đột phá về hệ thống kết cấu hạ tầng đô thị; chú trọng nâng cao hiệu quả thực hiện chủ trương xã hội hóa, huy động các nguồn lực phát triển giáo dục - đào tạo, khoa học-công nghệ, y tế, văn hóa… Toàn thành phố hiện chỉ còn 2,52% hộ nghèo (thu nhập bình quân từ 21 triệu đồng/người/năm trở xuống) và 2,33% hộ cận nghèo (thu nhập bình quân từ 28 triệu đồng/người/năm trở xuống). Công tác quốc phòng, an ninh được tăng cường, giữ vững ổn định chính trị - xã hội. Hoạt động đối ngoại được triển khai đồng bộ, toàn diện. Công tác xây dựng Đảng, hệ thống chính trị vững mạnh luôn được quan tâm thực hiện…
Theo phân tích của các chuyên gia, nhiều yếu tố nội sinh từ thành phố năng động này là tác nhân quan trọng giúp thành phố phát triển vượt trội liên tục trong nhiều năm qua, nhất là về kinh tế. Trước hết, thành phố có cơ cấu kinh tế hiện đại. Từ năm 2003, thành phố xác định chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng dịch vụ-công nghiệp và hai lĩnh vực này hiện chiếm tỷ trọng đến 99% GDP của thành phố.
Năm 2015, lực lượng lao động của TP Hồ Chí Minh chiếm 9% lao động cả nước, nhưng số lượng có trình độ đại học, cao đẳng chiếm đến 21,2% tổng số lao động trình độ cao của cả nước. Nhờ phát huy hiệu quả lực lượng lao động tăng cả về quy mô, chất lượng cùng với các yếu tố khác, bình quân trong giai đoạn 2011-2016, tăng số lượng lao động đã đóng góp khoảng 24% tăng trưởng GDP; tăng năng suất lao động đóng góp khoảng 75% tăng trưởng GDP của thành phố.
TP Hồ Chí Minh có lực lượng doanh nghiệp (DN) lớn nhất nước, nhất là khu vực kinh tế tư nhân. Năm 2016, số lượng DN đang hoạt động ở thành phố chiếm gần 34% DN đang hoạt động của cả nước. Thành phố đã phát huy lợi thế là trung tâm tài chính lớn nhất nước với hơn một nửa lượng kiều hối của cả nước, gần 27% tổng dư nợ tín dụng và khoảng 30% tổng huy động tín dụng của cả nước.
TP Hồ Chí Minh đã phát huy truyền thống sáng tạo, nhanh nhạy đề xuất, triển khai nhiều chủ trương, chương trình, giải pháp phát triển kinh tế - xã hội đạt hiệu quả cao và tạo được sự lan tỏa rộng lớn. Những kết quả đạt được của TP Hồ Chí Minh trong 5 năm qua đã khẳng định rõ vị trí, vai trò của thành phố đối với vùng và cả nước, đóng góp tích cực vào quá trình hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập kinh tế quốc tế của đất nước.
Đẩy nhanh tốc độ phát triển
Tuy nhiên, để có đóng góp lớn hơn, từng bước trở thành trung tâm lớn về kinh tế, tài chính, thương mại, khoa học - công nghệ của đất nước và khu vực Đông - Nam Á, TP Hồ Chí Minh đang gặp không ít thách thức, bất cập.
Trước hết, hạ tầng không theo kịp và cản trở sự phát triển nhanh, bền vững của thành phố. Cụ thể, hạ tầng giao thông lạc hậu, chậm được mở rộng và nâng cấp; chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu, nguy cơ ngập nước ngày càng nghiêm trọng; ô nhiễm môi trường ngày càng nặng nề; diện tích nhà ở dưới mức bình quân cả nước; áp lực rất lớn về đầu tư bệnh viện, trường học và thiếu hạ tầng thương mại.
Mặc dù đang dẫn đầu cả nước về tổng vốn đầu tư FDI, những năm gần đây, TP Hồ Chí Minh ngày càng tụt xa so với các địa phương khác trong thu hút nguồn vốn đầu tư này. Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư TP Hồ Chí Minh Sử Ngọc Anh cho biết, từ năm 1997 đến 2016, tổng vốn đầu tư của khu vực kinh tế FDI trong tổng vốn đầu tư toàn xã hội của thành phố ngày càng giảm và từ năm 2007 đến nay thấp hơn bình quân cả nước. Thu hút đầu tư FDI của TP Hồ Chí Minh giai đoạn 2011-2015 giảm 32% so với giai đoạn 2006-2010.
Cùng với đó, kim ngạch xuất khẩu của TP Hồ Chí Minh từ chỗ chiếm tỷ lệ đến 56,5% (năm 2000), đến năm 2016 chỉ còn 18% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước. Dịch vụ, công nghiệp là thế mạnh của TP Hồ Chí Minh đã có dấu hiệu tăng trưởng chậm lại. Giai đoạn 2011-2015, dịch vụ của thành phố bình quân tăng 11,2%/năm, thấp hơn giai đoạn 2006-2010 (12,5%/năm); còn công nghiệp tăng bình quân 7,6%/năm, cũng thấp hơn giai đoạn 5 năm trước (10,3%/năm).
TP Hồ Chí Minh cũng đang đối mặt với thách thức là có tổng tỷ suất sinh dưới tỷ suất thay thế và thấp nhất nước. Đây cũng là địa phương có người nghiện ma túy nhiều và có tỷ lệ vi phạm pháp luật hằng năm cao nhất nước...
Bám sát các giải pháp tổ chức thực hiện Nghị quyết 16, thời gian qua, TP Hồ Chí Minh đã chủ động nghiên cứu, đề xuất Trung ương cho phép thành phố được thực hiện thí điểm đối với những vấn đề mới phát sinh mà thực tiễn thành phố đặt ra trong quá trình phát triển nhưng chưa có quy định, hoặc những quy định hiện hành của Nhà nước không còn phù hợp. Chẳng hạn về tổ chức bộ máy, từ thực tiễn quản lý, thành phố đã chủ động nghiên cứu, đề xuất và được Chính phủ chấp thuận cho thành lập Sở Du lịch đầu tiên của cả nước; thí điểm thành lập Ban quản lý An toàn thực phẩm trong ba năm nhằm thống nhất đầu mối, nâng cao hiệu quả tổ chức thực thi pháp luật về lĩnh vực này trên địa bàn thành phố.
Một số đề xuất, kiến nghị của thành phố về cơ chế liên kết các vùng kinh tế, trong đó có Vùng kinh tế trọng điểm phía nam đã được Trung ương ghi nhận, thể chế hóa trong các văn bản mới ban hành về chính sách vùng. TP Hồ Chí Minh đã triển khai chương trình hợp tác thương mại, kết nối cung - cầu hàng hóa giữa thành phố và các tỉnh, thành phố thuộc khu vực Đông Nam Bộ, Tây Nam Bộ từ năm 2011; tổ chức ký hợp tác phát triển toàn diện với 36 địa phương trên cả nước.
Thành phố cũng chủ động phối hợp, đề xuất các bộ, ban, ngành Trung ương tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, nhất là các quy định pháp luật chưa phù hợp thực tiễn quản lý, điều hành trên địa bàn thành phố…
Đồng chí Nguyễn Thiện Nhân, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy TP Hồ Chí Minh đánh giá, các mặt hạn chế của thành phố đã được Nghị quyết 16 nêu cơ bản có chuyển biến sau 5 năm thực hiện. Tuy nhiên, về tổng thể vẫn còn những hạn chế, đặc biệt là cơ sở hạ tầng. Giải pháp khung để TP Hồ Chí Minh phát triển nhanh, bền vững hơn mà Nghị quyết 16 đã chỉ ra vẫn còn nguyên giá trị. Vấn đề quan trọng nhất hiện nay là phải năng động hơn nữa trong việc tìm những giải pháp khả thi để khai thác tốt nhất tiềm năng, lợi thế của thành phố.
Ngày 19-10 vừa qua, Bộ Chính trị có buổi làm việc với Ban Thường vụ Thành ủy TP Hồ Chí Minh về sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết 16. Phát biểu ý kiến kết luận buổi làm việc, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng mong muốn trong thời gian tới, Đảng bộ, nhân dân TP Hồ Chí Minh tiếp tục bám sát những nội dung tư tưởng, thực hiện thật tốt Nghị quyết 16/NQ-TW của Bộ Chính trị, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ TP Hồ Chí Minh, cũng là cụ thể hóa Nghị quyết Đại hội XII của Đảng, tiếp tục nỗ lực vươn lên, đạt nhiều thành tựu to lớn hơn nữa, xây dựng TP Hồ Chí Minh ngày càng giàu đẹp, văn minh, hiện đại, nghĩa tình, đóng góp xứng đáng vào sự phát triển chung của cả nước. Tổng Bí thư lưu ý, cần lựa chọn một số việc cần làm ngay, bằng chương trình hành động cụ thể, tập trung vào một số giải pháp, trên cơ sở đó xác định rõ lộ trình, bước đi từ nay đến năm 2020 và sau năm 2020, làm sao cho phù hợp, khả thi, hiệu quả. TP Hồ Chí Minh cần chủ động phối hợp, tranh thủ sự ủng hộ, giúp đỡ của các cấp, các ngành nhằm tăng thêm sức mạnh cho thành phố phát triển. Đồng thời, các ban, bộ, ngành, cơ quan Trung ương cũng cần quan tâm hỗ trợ để TP Hồ Chí Minh vươn lên mạnh mẽ hơn nữa.
Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính cũng đã làm việc với thành phố để thảo luận nội dung của dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách thí điểm phát triển TP Hồ Chí Minh. Cơ chế, chính sách này được xây dựng trên nguyên tắc đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, tăng tính tự chủ, tăng trách nhiệm của chính quyền thành phố, được đặt trong mối quan hệ TP Hồ Chí Minh vì cả nước và cả nước vì TP Hồ Chí Minh; bảo đảm phù hợp khả năng nguồn lực của Nhà nước, huy động đa dạng các nguồn lực xã hội để tập trung phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội của thành phố.
TP Hồ Chí Minh đã, đang và tiếp tục cụ thể hóa phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp được Nghị quyết 16 chỉ ra để phát triển nhanh hơn, bền vững hơn. Một trong những lĩnh vực đang được thành phố ưu tiên tập trung là tạo đột phá về giao thông. Với truyền thống đoàn kết, năng động, sáng tạo và bản lĩnh được rèn luyện qua nhiều thời kỳ, chắc chắn TP Hồ Chí Minh sẽ phát triển nhanh, bền vững hơn trong thời gian tới. Sự phát triển của đô thị lớn nhất miền nam sẽ tạo đà phát triển cho toàn vùng và cả nước.
