Từng bước phát triển, thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư
Triển khai Đề án xây dựng và phát triển thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt theo Quyết định số 366/QĐ-TTg ngày 11/3/2014, thực hiện sự chỉ đạo của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (SSC), Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) phối hợp Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD) và các đơn vị liên quan chuẩn bị các điều kiện cần thiết để đưa thị trường chứng khoán phái sinh vào hoạt động, theo lộ trình phát triển sản phẩm từ thấp đến cao, từng bước đa dạng hóa các sản phẩm giao dịch, phù hợp với tiến trình phát triển của thị trường tài chính và đáp ứng nhu cầu đầu tư và quản lý rủi ro của nhà đầu tư và các tổ chức phát hành.
Ngày 10/8/2017, thị trường chứng khoán phái sinh chính thức được khai trương giao dịch tại Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội với sản phẩm phái sinh đầu tiên được giao dịch trên thị trường là hợp đồng tương lai trên chỉ số VN30.
Năm 2019, thị trường chứng khoán phái sinh có thêm sản phẩm hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ kỳ hạn 5 năm, và năm 2021, Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội tiếp tục đưa vào giao dịch sản phẩm hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ kỳ hạn 10 năm.
Đến nay, sau 5 năm đi vào hoạt động, thị trường chứng khoán phái sinh đã hoạt động một cách an toàn, hiệu quả và thông suốt, từng bước tăng trưởng ổn định, quy mô và thanh khoản thị trường có sự tăng trưởng mạnh mẽ, thị trường thu hút sự tham gia ngày càng tích cực của các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài.
Hệ thống các thành viên giao dịch chứng khoán phái sinh cũng phát triển nhanh chóng, từ bảy công ty chứng khoán thành viên khi mới khai trương thị trường, đến nay đã có 23 công ty chứng khoán thành viên đáp ứng các điều kiện về hệ thống hạ tầng kỹ thuật, và có vốn điều lệ, vốn chủ sở hữu tối thiểu từ 900 tỷ đồng trở lên.
Theo thống kê, giao dịch sản phẩm hợp đồng tương lai VN30 có sự tăng trưởng liên tục qua các năm.
Nếu như năm 2017, khi sản phẩm hợp đồng tương lai VN30 mới được đưa vào giao dịch, khối lượng giao dịch bình quân chỉ ở mức 10.954 hợp đồng/phiên, thì trong 7 tháng đầu năm 2022, khối lượng giao dịch Hợp đồng tương lai VN30 đã tăng gấp 21,3 lần, đạt 213.041 hợp đồng/phiên.
Khối lượng giao dịch Hợp đồng tương lai VN30 cao nhất lên tới 506.025 hợp đồng tại ngày 21/06/2022, tương ứng giá trị giao dịch theo danh nghĩa đạt hơn 62 nghìn tỉ đồng.
Khối lượng hợp đồng mở (OI) của sản phẩm Hợp đồng tương lai VN30 cũng liên tục tăng. Tại thời điểm cuối tháng 7/2022, khối lượng OI đạt 40.232 hợp đồng, tăng gấp 5 lần so với thời điểm cuối năm 2017. Mức OI cao nhất lên tới 61.090 hợp đồng vào ngày 14/1/2021.
 |
Dữ liệu giao dịch 5 năm Hợp đồng tương lai VN30. (Đồ họa: KG, Nguồn số liệu: HNX) |
Đối với sản phẩm hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ kỳ hạn 5 năm và 10 năm, khối lượng giao dịch còn ở mức khiêm tốn do các yếu tố đặc thù của sản phẩm
Trong 7 tháng đầu năm 2022, khối lượng giao dịch bình quân đạt 680 hợp đồng/phiên, tại thời điểm cuối tháng 7/2022, khối lượng hợp đồng mở OI của hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ là 0 hợp đồng.
Giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài trên thị trường chứng khoán phái sinh tăng lên hàng năm, năm sau thường tăng gấp 2-3 lần năm trước.
Tính đến tháng 7/2022, giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài chiếm 2,2% tổng khối lượng giao dịch trên toàn thị trường, tăng 22 lần so với năm 2017 (tỷ trọng giao dịch chiếm 0,1%).
Tiếp tục phát triển thị trường phái sinh theo lộ trình
Sau 5 năm hoạt động, thị trường chứng khoán phái sinh đã có sự tăng trưởng vượt các kỳ vọng đặt ra và trở thành một kênh đầu tư hấp dẫn thu hút các nhà đầu tư trong bối cảnh thị trường cơ sở nhiều biến động.
Đáng chú ý, bên cạnh vai trò là một kênh đầu tư, thị trường chứng khoán phái sinh còn thể hiện vai trò phòng vệ rủi ro cho thị trường cơ sở. Khi thị trường cơ sở giảm điểm mạnh, thị trường phái sinh góp phần làm giảm áp lực bán tháo trên thị trường cơ sở, giúp ổn định tâm lý nhà đầu tư, giảm quy mô và mức độ sụt giảm trên thị trường cơ sở.
Có thể nói, thị trường phái sinh là giải pháp hữu hiệu để giữ chân nhà đầu tư, tránh tình trạng họ tháo chạy khỏi thị trường chứng khoán khi thị trường cơ sở sụt giảm. Dữ liệu thực tế cho thấy, thanh khoản của thị trường phái sinh thường tăng lên trong các giai đoạn thị trường cơ sở có biến động mạnh, điều này có thể thấy rõ trong thời kỳ ảnh hưởng của đại dịch Covid19. Đây cũng chính là phản ứng tự điều chỉnh của thị trường, giúp trấn an và ổn định tâm lý nhà đầu tư.
Thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam ngày càng nhận được sự quan tâm mạnh mẽ của công chúng đầu tư trong nước và quốc tế, số lượng tài khoản giao dịch phái sinh liên tục gia tăng.
Tính đến cuối tháng 7/2022, đã có 1.054.683 tài khoản giao dịch phái sinh của các nhà đầu tư được mở, tăng gấp 423 lần so với năm 2017.
Hoạt động giao dịch vẫn tập trung chủ yếu ở các nhà đầu tư cá nhân trong nước, tuy nhiên cơ cấu nhà đầu tư đã có sự dịch chuyển theo hướng giảm tỉ trọng giao dịch của nhà đầu tư cá nhân, tăng tỉ trọng giao dịch của nhà đầu tư tổ chức.
Nếu như năm 2018, gần 99% giao dịch được thực hiện bởi các nhà đầu tư cá nhân thì tỷ trọng này giảm xuống còn khoảng 86% trong những tháng cuối năm 2019 và còn 72,4% trong 7 tháng đầu năm 2022.
Sự quan tâm của công chúng đầu tư với những sản phẩm đầu tiên trên thị trường chứng khoán phái sinh là tiền đề để tiếp tục triển khai các sản phẩm chứng khoán phái sinh tiếp theo như hợp đồng quyền chọn chỉ số cổ phiếu, hợp đồng tương lai và hợp đồng quyền chọn trên cổ phiếu, từng bước đa dạng hóa sản phẩm trên thị trường.
Trao đổi về định hướng phát triển thị trường, HNX cho biết sẽ tiếp tục nghiên cứu phát triển các sản phẩm mới theo sự phân công của Sở Giao dịch chứng khoán Việt Nam (VNX) theo lộ trình đã được các cơ quan quản lý phê duyệt.
Có thể nói, thị trường chứng khoán phái sinh ngày càng thể hiện vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam, trở thành một cấu phần không thể thiếu trong thị trường chứng khoán Việt Nam góp phần hoàn thiện cấu trúc thị trường chứng khoán, hỗ trợ sự phát triển bền vững các thị trường chứng khoán cơ sở và thúc đẩy sự phát triển và tăng cường vai trò của thị trường chứng khoán trong thị trường tài chính nói riêng và nền kinh tế nói chung, đưa thị trường chứng khoán trở thành kênh huy động vốn an toàn, dài hạn phục vụ cho tăng trưởng kinh tế.
