Từ ngày 13/3/2024, Ban Chỉ đạo 515 tỉnh Bình Dương tổ chức đợt tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ lần thứ 9 tại ấp Chòi Dúng, xã Bình Mỹ, huyện Bắc Tân Uyên. Đến ngày 5/4, lực lượng tìm kiếm quy tập được khoảng 20 hài cốt liệt sĩ cùng các di vật, trong đó một số di vật có khắc tên liệt sĩ. Mọi công việc cất bốc được thực hiện chu đáo, tỉ mỉ, phục vụ công tác xác định danh tính liệt sĩ.
Kết quả này có sự đóng góp quan trọng của những cựu binh Australia từng tham gia trận đánh và thân nhân của họ trong việc cung cấp thông tin, hình ảnh xác thực và áp dụng các phương pháp hiện đại để xác định chính xác vị trí mộ tập thể các liệt sĩ. Bên cạnh đó, còn có sự góp sức của tình nguyện viên Nguyễn Xuân Thắng, người chuyên sưu tầm và nghiên cứu các bức không ảnh, ảnh vệ tinh, bản đồ quân sự, người đã hỗ trợ hiệu quả các cơ quan chức năng trong công tác tìm kiếm hài cốt liệt sĩ trong nhiều năm qua.
Thượng tá Lê Hoàng Việt, nguyên Trưởng phòng Chính sách Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Bình Dương, người được giao nhiệm vụ phối hợp các nhân chứng là cựu binh Australia để tìm kiếm mộ tập thể các liệt sĩ tại xã Bình Mỹ cho rằng, người đầu tiên và rất tâm huyết trong việc tìm kiếm hài cốt liệt sĩ quân đội ta tại Bình Mỹ chính là ông Brian John Cleaver.
Cuối năm 1967, Brian đến Việt Nam thực hiện nhiệm vụ chiến đấu cùng quân đồng minh Mỹ ở chiến trường miền nam Việt Nam, thuộc biên chế Trung đoàn pháo binh Hoàng gia Australia. 20 tuổi, Brian bước vào một cuộc chiến tranh phi nghĩa chỉ với suy nghĩ đơn giản là hoàn thành nghĩa vụ quân sự một năm rồi trở về nhà. Nhưng chiến trường khốc liệt đã buộc ông lao vào những cuộc giao chiến sinh tử.
Đầu năm 1968, đơn vị của Brian được điều động đến căn cứ quân sự Balmoral thuộc xã Bình Mỹ, huyện Tân Uyên, giữa lúc chiến sự nơi đây diễn ra ác liệt. Đêm 25 rạng sáng 26/5 và đêm 27 rạng sáng 28/5/1968, Trung đoàn 141 và Trung đoàn 165 thuộc Sư đoàn 7 Quân giải phóng miền nam Việt Nam đã tổ chức hai đợt tấn công vào căn cứ quân sự Balmoral, nơi quân đội Australia đang chiếm đóng. Trận đánh diễn ra ác liệt, gây thương vong cho cả hai phía. Chứng kiến cảnh tượng thi thể 42 người lính Việt Nam được chôn lấp dưới hố bom sau trận đánh, Brian mang theo nỗi ám ảnh trong suốt quãng đời còn lại. Những trải nghiệm kinh hoàng từ cuộc chiến đã khiến ông bị rối loạn tâm thần (hội chứng PTSD). Brian không muốn gặp bất cứ ai, nhiều khi chỉ ngồi một mình lặng lẽ khóc. Ông quyết định dành dụm tiền, trở lại Việt Nam đối diện với quá khứ với hy vọng chữa lành những tổn thương tâm lý.
“Năm 2002, Brian đơn độc đến xã Bình Mỹ với tư cách là khách du lịch, nhưng thực chất ông ấy quay lại đó là để tìm nơi quân đội Australia đã chôn lấp 42 liệt sĩ Việt Nam vào tháng 5/1968. Năm 2003, Brian trở lại và nói rõ ý định với chính quyền địa phương. UBND xã Bình Mỹ đã báo cáo cấp trên và Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Bình Dương cử tôi gặp ông để cùng phối hợp tìm kiếm. Năm nào cũng vậy, cứ vào mùa khô, ông ấy lại về Bình Mỹ, trực tiếp đào tìm hố chôn các liệt sĩ”-Thượng tá Lê Hoàng Việt kể.
Năm 2005, Bộ Quốc phòng Australia, thông qua Đại sứ quán Australia tại Việt Nam gửi Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Bình Dương hai sơ đồ, tọa độ hai khu mộ tập thể bộ đội Việt Nam hy sinh trong trận đánh vào rạng sáng 26 và 28/5/1968 khi tấn công vào căn cứ quân sự Balmoral. Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Bình Dương sau đó đã tổ chức tám đợt tìm kiếm trên diện tích khoảng hơn 90 ha thuộc hai xã Bình Mỹ và Hội Nghĩa, huyện Bắc Tân Uyên, sử dụng nhiều phương thức khác nhau như: đào bằng cuốc, xẻng, máy xúc, nghiên cứu bản đồ đến dò tìm bằng sóng radar kết hợp ảnh vệ tinh, tuy nhiên qua 8 lần tổ chức tìm kiếm, chỉ tìm thấy và quy tập được một bộ hài cốt liệt sĩ.
“Brian rất day dứt, ám ảnh về thi thể 42 người lính Việt Nam bị vùi lấp dưới hố bom trong nhiều năm mà không ai biết đến. Ông ấy muốn bằng mọi cách phải tìm ra hố chôn đó. Có lần, khi đào sâu đến 4m nhưng không thấy gì, chúng tôi phải dừng lại, Brian đã ngồi khóc. Năm 2019, ông ấy quyết định dừng cuộc tìm kiếm. Giây phút ấy, ông khóc và nói: Tôi xin lỗi vì tất cả…”.
Sau khi Brian dừng việc tìm kiếm, cựu binh Australia John Bryant, người cùng đơn vị với Brian, người từng trực tiếp tham ra trận đánh ở Bình Mỹ, đã đi tiếp cuộc hành trình tìm mộ liệt sĩ. Ông nỗ lực tìm kiếm thông tin từ các nhân chứng là cựu binh Australia, đề nghị sự hỗ trợ của Luke Johnston - con trai một cựu binh Australia từng trực tiếp tham gia trận đánh và kêu gọi ông Glen Hines - một chuyên gia người Mỹ về tìm kiếm quân nhân mất tích trong chiến tranh, cùng tham gia giúp sức trong việc phân tích bằng phương pháp hiện đại để xác định chính xác vị trí hai khu mộ tập thể.
Từ những hình ảnh của John Bryant cung cấp, Luke Johnston đã khảo sát, tìm kiếm, thăm dò, xác định vị trí các hố chôn. Cuối năm 2023 với sự giúp sức của Glen Hines đã xác định được chính xác khu mộ tập thể các liệt sĩ.
Ngày 13/3/2024, Ban Chỉ đạo 515 tỉnh Bình Dương đã tiến hành đợt tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ tại ấp Chòi Dúng, xã Bình Mỹ, đến ngày 1/4 thì tìm thấy bộ hài cốt đầu tiên.
Những ngày qua, dù thời tiết nắng nóng khắc nghiệt, nhưng hàng trăm cán bộ, chiến sĩ của các đơn vị quân đội tỉnh Bình Dương với tinh thần vượt khó, không quản ngại gian lao đã sử dụng nhiều thiết bị, máy móc đào bới hàng trăm khối đất, đá, ở độ sâu hơn 6m, tính đến ngày 5/4 đã tìm thấy khoảng 20 bộ hài cốt liệt sĩ và nhiều di vật.
Những đôi dép cao su, những chiếc bi-đông, chiếc xẻng bộ binh, lọ thuốc nước, hộp dầu cao Sao vàng, mấy đồng tiền xu, chiếc bút Kim tinh… đó là những di vật còn lại của các liệt sĩ được đưa lên từ lòng đất. Hình ảnh chiếc bi-đông chi chít vết đạn xuyên thủng đã nói lên phần nào sự tàn khốc của cuộc chiến và những hy sinh mất mát, đau thương mà các liệt sĩ đã trải qua.
Hiện các cán bộ, chiến sĩ đội tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Bình Dương vẫn kiên trì mở rộng diện tích tìm kiếm với quyết tâm tìm bằng được hài cốt 42 liệt sĩ. Có thể nói, đây là công việc “tìm kim đáy bể” nhưng vô cùng nhân văn, ý nghĩa. Những người lính từng ở hai bên chiến tuyến, đối đầu nhau, nay trở lại cùng đồng hành tìm kiếm hài cốt liệt sĩ.
Hơn một nửa thế kỷ đã qua, nhưng nỗi đau chưa tìm thấy phần mộ người thân của biết bao thân nhân, gia đình liệt sĩ vẫn còn đó. Trong đợt tìm kiếm này, hy vọng một lần nữa được thắp lên cho những cuộc trùng phùng đặc biệt của các gia đình liệt sĩ.
Để xác định danh tính các hài cốt, tìm lại tên tuổi, quê quán các liệt sĩ sẽ còn nhiều khó khăn phía trước nhưng việc đưa được các liệt sĩ sau bao năm nằm trong lòng đất lạnh về an nghỉ trong nghĩa trang liệt sĩ, được hưởng sự chăm sóc của chính quyền và nhân dân địa phương, cũng mang lại sự yên lòng, ấm áp cho các thân nhân, gia đình liệt sĩ.
Ngày 12/4, Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Bình Dương đã tổ chức trang trọng lễ dâng hương và di chuyển 20 hài cốt liệt sĩ quy tập tại ấp Chòi Dúng, xã Bình Mỹ về Nghĩa trang Liệt sĩ tỉnh bàn giao cho Sở Lao động-Thương binh và Xã hội để chuẩn bị lễ truy điệu và an táng liệt sĩ.
Hiện nay, trang website về mặt trận Bình Mỹ và việc tìm kiếm hài cốt các liệt sĩ đã được xây dựng tại địa chỉ www.binhmy.net thường xuyên cập nhật tiến trình tìm kiếm hài cốt liệt sĩ và kết nối thân nhân các gia đình liệt sĩ, khi hoàn thành việc tìm kiếm hài cốt liệt sĩ.
