Theo sắc lệnh được Tổng thống Joe Biden ký hôm 14/3, các đại lý bán súng đã được cấp phép phải có trách nhiệm chấp hành quy trình kiểm tra lý lịch của người mua vũ khí, cũng như khuyến nghị những người trong diện phải kiểm tra lý lịch thực hiện đầy đủ quy trình kiểm tra.
Trọng tâm của văn bản là tập trung vào việc mở rộng quy trình kiểm tra lý lịch người mua súng nhằm ngăn chặn tội phạm hoặc những đối tượng từng có hành vi ngược đãi sở hữu súng đạn.
Sau khi đảng Cộng hòa giành quyền kiểm soát Hạ viện trong cuộc bầu cử giữa kỳ diễn ra hồi tháng 11/2022, chính quyền Tổng thống Biden dường như khó có thể ban hành thêm các dự luật kiểm soát súng đạn, tương tự như Đạo luật Cộng đồng an toàn hơn được Quốc hội Mỹ thông qua vào tháng 6/2022.
Đạo luật Cộng đồng an toàn hơn được đánh giá là đạo luật kiểm soát súng quan trọng nhất trong 30 năm qua được ban hành tại Mỹ. Đạo luật này cho phép tăng cường kiểm tra lý lịch của cả những người dưới 21 tuổi, đồng thời cấp hàng trăm triệu USD cho các vấn đề sức khỏe tâm thần và an toàn trường học.
Sắc lệnh ngày 14/3 của Tổng thống Mỹ cũng nhằm trực tiếp vào các tập đoàn sản xuất súng đạn tại Mỹ khi yêu cầu Ủy ban Thương mại liên bang đánh giá hoạt động tiếp thị, quảng cáo súng đạn đối với người dân Mỹ, kể cả với các đối tượng là trẻ em vị thành niên.
Tuy nhiên, sắc lệnh mới ban hành vấp phải sự phản đối của những người ủng hộ quyền sử dụng súng. Hiệp hội Súng trường quốc gia Mỹ (NRA) và những người ủng hộ vẫn cho rằng, việc siết chặt kiểm soát lý lịch vi phạm quyền sở hữu súng đạn theo Hiến pháp Mỹ và cũng không góp phần ngăn chặn được tình trạng tội phạm sở hữu súng bất hợp pháp.
Bạo lực súng đạn tiếp tục là vấn đề nhức nhối trong xã hội Mỹ. Theo thống kê của Gun Violence Archive (GVA), tổ chức chuyên theo dõi các vụ xả súng tại Mỹ cho thấy trong hai tháng đầu năm 2023, gần 3.000 người thiệt mạng và 964 trẻ em bị thương do súng đạn ở Mỹ. Chỉ trong 64 ngày đầu năm 2023, số vụ xả súng hàng loạt tại Mỹ đã vượt 100 vụ. Theo định nghĩa của GVA, xả súng hàng loạt là vụ việc khiến ít nhất bốn người thiệt mạng hoặc bị thương, không tính đối tượng xả súng.
Truyền thông Mỹ dẫn một số kết quả thăm dò dư luận cho thấy, ngày càng nhiều người dân Mỹ ủng hộ siết chặt kiểm tra lý lịch đối với những người mua súng. Theo kết quả thăm dò dư luận do Politico/Morning Consult thực hiện ngay trước khi Đạo luật Cộng đồng an toàn được thông qua, 80% số người được hỏi ủng hộ kiểm tra lý lịch đối với tất cả các vụ mua bán súng. Cuộc khảo sát dư luận của ABC News/Ipos cũng cho thấy, 70% số người Mỹ được hỏi cho biết việc ban hành luật kiểm soát súng quan trọng hơn bảo vệ quyền sở hữu súng.
Trong các bài phát biểu gần đây, Tổng thống Biden cũng nhấn mạnh ủng hộ kiểm soát súng đạn chặt chẽ hơn, coi đây là một trong những ưu tiên của đảng Dân chủ. Theo nhận định của giới phân tích, quan điểm về kiểm soát súng đạn của ông đã được thôi thúc sau cuộc bầu cử giữa kỳ ở Mỹ và lãnh đạo Nhà trắng sẽ tiếp tục thúc đẩy những thay đổi mạnh mẽ khi tiến tới cuộc bầu cử tổng thống năm 2024.
