Trên con đường bê-tông sạch đẹp, chị Tống Thị Lan, xã Yên Nhân, huyện Yên Mô, đang rảo bước về sân bóng chuyền hơi nhà văn hóa thôn để chơi thể thao, chị Lan vui vẻ cho biết: Phụ nữ chúng tôi trước kia xong công việc đồng áng chỉ biết về lo cơm nước, lợn gà. Giờ đây, cuộc sống kinh tế đi lên, cho nên phong trào văn hóa, thể thao của từng thôn xóm cũng ngày một phát triển, ngoài câu lạc bộ về văn nghệ thì các câu lạc bộ về thể dục, thể thao ngày càng hoạt động sôi nổi. Đời sống vật chất và tinh thần ngày càng được nâng cao rộng khắp cả xã.
Gần đó, tại xã Yên Phong, tiếng hát xẩm cất lên vang rền, sâu lắng. Lời ca mộc mạc, mang đậm hơi thở của vùng quê Bắc Bộ, như kể lại câu chuyện của những con người chân chất, gắn bó với đồng quê, xóm làng. Nơi đây cũng được coi là một trong những cái nôi của nghệ thuật hát xẩm và là quê hương của cố nghệ nhân hát xẩm nổi tiếng Hà Thị Cầu.
Bà Nguyễn Thị Mận, con gái của cố nghệ nhân Hà Thị Cầu tự hào chia sẻ: Năm 2018, từ sự góp sức của những người yêu hát xẩm, câu lạc bộ mang tên cụ Hà Thị Cầu ra đời với mong muốn được cùng nhau gìn giữ chất xẩm dân gian. Đến năm 2021, được sự quan tâm của tỉnh, huyện, câu lạc bộ chính thức được ngành chức năng công nhận, từ đây hoạt động của câu lạc bộ nền nếp hơn.
Cùng với câu lạc bộ hát xẩm Hà Thị Cầu, hiện nay toàn huyện có gần 30 câu lạc bộ, đội văn nghệ với hơn 600 thành viên tham gia rộng khắp tại các xã, thị trấn. Từ năm 2013 đến nay, huyện đã tổ chức nhiều cuộc liên hoan các câu lạc bộ hát xẩm, hát chèo và hội diễn nghệ thuật quần chúng, thu hút nhiều đội văn nghệ tham gia với các tiết mục đặc sắc.
Bí thư Huyện ủy Yên Mô Cao Trường Sơn cho biết, năm 2023, Hội đồng nhân dân huyện đã ban hành Nghị quyết thông qua đề án “Hỗ trợ hoạt động các câu lạc bộ hát xẩm, hát chèo và đội văn nghệ hát xẩm, hát chèo huyện, giai đoạn 2023-2025”. Nghị quyết được ban hành đã tạo cơ chế chính sách quan trọng để đẩy mạnh hoạt động của các câu lạc bộ đã thành lập; khuyến khích và duy trì hoạt động của các câu lạc bộ thành lập mới để nghệ thuật hát xẩm, hát chèo trở thành sản phẩm
du lịch đặc sắc gắn với phát triển du lịch bền vững trên địa
bàn huyện.
Là vùng đất có lịch sử lâu đời, Yên Mô có nhiều di tích lịch sử, đình chùa và lễ hội truyền thống. Hằng năm, các lễ hội nổi tiếng như lễ hội làng Phú Lộc và lễ hội đình Yên Phong, nơi người dân thể hiện lòng biết ơn với tổ tiên và thần linh; lễ hội Báo bản làng Nộn Khê, xã Yên Từ, được tổ chức hằng năm vào ngày 13, 14 tháng Giêng âm lịch có ý nghĩa đền ơn, báo đáp lại nguồn gốc, công ơn của các tiền nhân theo câu uống nước nhớ nguồn… Những dịp lễ hội thường có các trò chơi dân gian như đấu vật, chọi gà và hát đối đáp, tạo nên không khí sôi động và đầy mầu sắc.
Nét văn hóa đặc trưng của Yên Mô còn được thể hiện qua nghề thủ công truyền thống. Các làng nghề như làng gốm, dệt chiếu hay làm nón vẫn được người dân gìn giữ và phát triển. Những sản phẩm thủ công không chỉ mang giá trị kinh tế mà còn phản ánh tâm hồn của người dân nơi đây - cần cù, khéo léo và sáng tạo.
Trong bối cảnh hiện đại hóa, Yên Mô vẫn duy trì và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Các trường học và tổ chức địa phương thường xuyên tổ chức các hoạt động văn hóa, nghệ thuật nhằm giáo dục thế hệ trẻ về lịch sử và truyền thống quê hương. Ngoài ra, chính quyền địa phương cũng đặc biệt chú trọng bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa. Việc tu bổ đình, chùa và tổ chức các lễ hội dân gian không chỉ nhằm gìn giữ giá trị truyền thống mà còn thu hút du khách, góp phần phát triển kinh tế-văn hóa của huyện.
Dù mang vẻ đẹp yên bình, Yên Mô cũng không ngừng thay đổi để phát triển. Những năm gần đây, huyện đã chú trọng đầu tư vào cơ sở hạ tầng, nâng cấp đường sá và hệ thống thủy lợi, tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp và đời sống người dân. Bí thư huyện ủy Cao Trường Sơn cho biết, quá trình xây dựng huyện nông thôn mới nâng cao, Yên Mô gặp nhiều khó khăn, song với sự quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo của các đồng chí lãnh đạo tỉnh, sự quyết tâm của cả hệ thông chính trị và đồng thuận của nhân dân, các cấp ủy đảng, chính quyền trong huyện đã có những cách làm hay, sáng tạo, huy động được sức mạnh tổng hợp, nội lực của các địa phương cho xây dựng nông thôn mới nâng cao.
Việc xây dựng nông thôn mới nâng cao được huyện triển khai cụ thể, rõ người, rõ việc, phát huy vai trò chủ thể của các tầng lớp nhân dân. Bên cạnh đó, Yên Mô cũng đang đẩy mạnh phát triển du lịch cộng đồng. Các homestay, tour tham quan nông thôn hay trải nghiệm làm nông dân đang dần thu hút du khách trong và ngoài nước. Điều này không chỉ mang lại nguồn thu nhập mà còn giúp quảng bá thêm hình ảnh của Yên Mô.
